«محفل» و کامیابی رسانه‌ای در غبارزدایی از سیمای کتاب خدا/ وقتی استعدادهای بزرگ قرآنی در قاب کوچک می‌درخشند

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، سید مرتضی حسینی ـ برنامه قرآنی «محفل» ماه مبارک رمضان امسال دومین سال پخش خود به‌عنوان برنامه افطار شبکه سه سیما را پشت سرگذاشت. محفل با بهره‌گیری از جذابیت‌های فرمی و با تکیه بر محتوای نورانی قرآن و توجه ویژه به فعالان قرآنی در گستره کشور، منطقه و جهان توانسته نظر مثبت مخاطبان را به خود جلب کند.

فاقد از آمار‌ها و نظرسنجی‌های رسمی، می‌توان گفت «محفل» امسال نیز برنامه‌ای آبرومند و موفق در کارنامه تلویزیون بود. اگر سازندگان این برنامه بتوانند شیوه‌های‌ خلاقانه در ارائه سوژه‌های قرآنی را ادامه دهند، محفل خیلی زود می‌تواند به برنامه‌ای جریان‌ساز در سپهر رسانه‌ای کشور تبدیل شود.

معرفی استعدادهای قرآنی و ظرفیت های مردمی 

بهترین شیوه برای تحقق فرهنگ قرآنی استفاده از ظرفیت‌های مردمی است. افراد و تشکل‌هایی که به صورت جهادی در این مسیر فعالیت می‌کنند و افراد موفقی را نیز تربیت کرده‌اند در این مسیر اهمیت مضاعف پیدا می‌کنند. هنوز در این مسیر کاستی‌های زیادی وجود دارد که باید همه نهاد‌ها در عرصه عمل قدم بگذارند و برای توسعه فرهنگ و سبک زندگی قرآنی اقدام کنند. این موضوع بن‌مایه اصلی تولید برنامه‌هایی از جنس «محفل» است که البته با رویکرد‌های فنی و مخاطب‌شناسانه ترکیب شده است.

تولید برنامه قرآنی «محفل» از سال گذشته با هدف معرفی استعداد‌های قرآنی و تشویق جامعه ایرانی به انس با قرآن و معارف اهل بیت (ع) صورت گرفت. استقبال خوبی که در همان سال اول از این برنامه رقم خورد نشان داد که این توان و خلاقیت در بین برنامه‌سازان متدین و متعهد وجود دارد تا بتوانند در این عرصه مخاطب را با خود همراه سازند. این برنامه به عمق عقلانیت و معنویت توجه می‌کند و در عین حال به جذابیت‌ها، ابتکارات و خلاقیت‌ها نیز می‌پردازد و برنامه‌ای را در تراز علاقه‌مندی نسل جوان و نوجوان تولید کرده است. این روند حاکی از وجود پشتوانه نظری و جدیت عملی است.

برنامه محفل، استعداد‌های قرآنی در حوزه‌های مختلف به‌ویژه تلاوت و حفظ را در سراسر کشور شناسایی و معرفی می‌کند و از این طریق توانسته است قرآن را با نگاهی تازه به مخاطبان برنامه ارائه کند. این برنامه تلاش می‌کند تا گرد غفلت معادلات روزمره و وابستگی‌های دنیوی را از چهره نورانی قرآن کریم بزداید. به این ترتیب مخاطبان عام، برخوردی بی‌واسطه و ملموس با برکات این کتاب آسمانی پیدا می‌کنند. از سوی دیگر، این اشتیاق در آنها زنده می‌شود تا معارف کتاب خدا را نیز در بزنگاه‌های مختلف زندگی خود وارد کنند.

در این دو سال اغلب مهمانان برنامه محفل برای نخستین بار به جامعه معرفی شدند و مردم چهره آنها را دیدند. این برنامه ساختار و محتوایی متفاوت از برنامه‌های مرسوم قبل از افطار داشت و نشاط جاری در آن که منبعث از آموزه‌های دینی و قرآنی بود، مخاطب را با خود همراه می‌کرد. به گونه‌ای که می‌توان از «محفل» به عنوان یک نوآفرینی فرهنگی با محوریت قرآن کریم یاد کرد.

ضرورت نوآفرینی فرهنگی در ساحت رسانه

نباید فراموش کرد که بسیاری از روند‌های فرهنگی و تولیدات رسانه‌ای و محتوایی به بازنگری و نوآفرینی نیاز دارد. «محفل» توانسته این نقش را ایفا کند چراکه یک برنامه قرآنی جذاب است که طیف‌های گسترد‌های از مردم را پای تلویزیون کشانده است برنامه‌های قرآنی که در این سال‌ها تولید شده بودند بیشتر برای طیف متخصصان قاریان و حافظان جذاب بود، اما اینکه نوجوانان کودکان و طیف‌های مختلفی از جامعه که به صورت تخصصی فعالیت قرآنی ندارند حس خوبی به کار قرآنی داشته باشند اتفاق خوبی بود که با پخش این برنامه رقم خورد.

تلاش سازندگان محفل این بوده که برنامه را تا حد امکان با زبانی ساده و همه پسند و با حال و هوای جلسات و دوره‌های مردمی قرآن کریم و در قالب تلویزیونی روی آنتن ببرند.

کیفیت قاریان و اساتید حوزه قرائت و حفظ قرآن که در جایگاه کارشناس برنامه حاضر هستند نیز به کیفیت محتوایی این برنامه افزوده است. این پنج کارشناس (احمد ابوالقاسمی، حسنین الحلو، رضوان درویش، حامد شاکرنژاد و حجت‌الاسلام قاسمیان) از جغرافیای گسترده جهان اسلام انتخاب شده‌اند و حتی یکی از آنها از برادران اهل سنت است (رضوان درویش). در کنار زیبایی‌های لفظی و تلاوت، انتقال معارف قرآنی نیز توسط حجت‌الاسلام قاسمیان به عنوان یک کارشناس مسلط به معارف دینی و دارای رویکرد‌های نو و به‌روز تبلیغی صورت می‌گیرد. ضمن این که کیفیت خروجی برنامه هم نشان می‌دهد که روی موضوعات و شیوه پرداخت به آنها نیز کار شده تا مخاطبان بهره‌مندی لازم محتوایی را از این برنامه داشته باشند.

مراودات معنوی در دنیای امروز بر پایه رسانه شکل گرفته و بهترین ابزار بیان برای مردم هم زبان هنر است. از سوی دیگر، «قرآن کریم» این کتاب الهی، سراسر زیبایی است و خداوند در تمام آیات آن برای زندگی امروز با زبان شیرین و روان راهکاری در قامت خودمان بیان کردهاست. «محفل» با شیوه‌ای خلاقانه توانسته مفاهیم قرآنی را در ظرف رسانه بریزد و با ایده‌پردازی درست و نگاهی خالصانه آن را به مخاطب عرضه کند.

این برنامه تلاش گروهی چندنفره است که با کارگردانی خوب، انتخاب درست مهمانان و داوران و جذابیت‌های بصری توانسته استعداد‌ها و سرمایه‌های قرآنی کشور مانند حافظان و قاریان را با زبان خوش هنر به تصویر بکشد. در کنار معرفی استعداد‌هایی از اقصی نقاط کشور، باید به محوریت مباحثی مانند خانواده، کارآفرینی، نشاط و امیدبخشی هم اشاره کنیم که بدون افتادن در ورطه شعارگرایی به خوبی در این برنامه به مخاطبان عرضه شده است.

قرآن تکراری نیست؛ ما تکراری نشویم!

«محفل» به نسبت برنامه‌های قرآنی گذشته توانسته مخاطب را بیشتر درگیر کند؛ این امر باعث شد که اتفاق جدیدی در جامعه و ارتباط با قرآن شکل بگیرد. قرآن کریم منبع لایزال معرفت الهی است که روح و جان را جلا می‌دهد و نه‌تنها تکراری نمی‌شود، بلکه با هر تکرار بیشتر بر جان آدم می‌نشیند و تعمیق می‌یابد. آن‌چه شاید تکراری شده و مخاطب را دلزده می‌کند، شیوه ارائه این مفاهیم است. اگر «محفل» در معرفی ظرفیت‌های قرآن دچار تکرار و ملال نشود، می‌تواند در فصل‌های بعدی نیز همچنان بدرخشد و مخاطبان را با خود همراه کند.

با این حال امتداد این برنامه در سطح جامعه، بیش از استمرار آن اهمیت دارد. طراحی پیوست‌های جدی اجتماعی برای امتداد پیام و محتوای این برنامه در سطح کلان جامعه گام مهمی برای بسط مفاهیم قرآنی در میان خانواده‌ها و لایه‌های اجتماعی گوناگون خواهد بود.