جای خالی قانون محافظت از بلاگری کودک در ایران/ کشور‌ها چه قوانینی دارند؟

خبرگزاری علم و فناوری آنا، این روز‌ها اگر سری به شبکه‌های اجتماعی زده باشید یا به اصطلاح اهل گشت و گذار و چرخیدن در پلتفرم اینستاگرام باشید حتماً خانم‌هایی را دیده‌اید که با فرزندانشان مشغول تولید محتوا یا بلاگری هستند. کودکانی که شیرین زبانی‌شان تبدیل به ابزاری برای به دست آوردن پول بیشتر توسط والدین شده است. والدین این کودکان هر مناسبتی که می‌شود آن‌ها را به خط می‌کنند و لباس‌های مربوط به آن مناسبت را تن می‌کنند و در انتها می‌گویند اگر از این مدل لباس خوشتان آمده از این صفحه خرید کنید!

کودکان کار مجازی 

چند وقت پیش، کاربری در صفحه مجازی‌اش از مواجهه با یک مادر و فرزند بلاگر نوشته بود: اینکه آن زن بلاگر ساعت ۹ صبح به همراه کودک ۴ ساله‌اش آمده بود در ازای خدمات رایگان پوست و مو و دریافت پول ویدیو تبلیغاتی بسازد و کودک که خوابش می‌آمد و از پوشیدن آن لباس‌هایی که اذیتش می‌کرد گریه می‌کرد، اما مادر و آن‌هایی که آنجا بودند به زور کودک را نگه می‌داشتند تا بتوانند آن ویدیوی تبلیغاتی را به خوبی ضبط کنند. این کاربر در انتهای صحبتش نوشته بود کودکانی که در خیابان تکدی‌گری می‌کنند همانقدر آسیب می‌بینند که این کودکان با زرق و برق از والدین خود ضربه می‌خورند و از مردم خواست که پیگیر این صفحات نباشند.

نویسنده کتاب «مامفلوئنسر» درباره تجارت مادر بلاگری می‌نویسد سود حاصل از این کار شگفت آور است، مام‌فلوئنسینگ یا مادراینفلوئنسری گوشه‌ای از تجارت میلیارد دلاری صنعت اینفلوئنسر‌ها است. 

پترسن، نویسنده این کتاب می‌گوید شما تقریباً هر چیزی را زیر نور خورشید با گره زدن به مقولۀ مادرانگی یا فرزندپروری می‌توانید بفروشید؛ و اگر شما بتوانید داستان کاملی درباره توانایی فردی خود در تشکیل خانواد‌های شاد و سالم تعریف کنید، می‌توانید به نحو مؤثرتری برای محصولاتتان بازاریابی کنید و دنبال کننده‌های بسیاری جذب کنید. 

پول درآوردن از کودکان زیبا در فضای مجازی فقط مختص به بلاگر‌های ایرانی نیست و برخی والدین در سراسر دنیا از کودکان خود برای درآمد زایی بیشتر استفاده می‌کنند. اما برخی از کشور‌ها برای محافظت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی از والدینشان اقدام به وضع قوانین و حکمرانی بر فضای مجازی کرده‌اند.
 
قانون اینفلوئنسری در آمریکا 

برای نخستین بار در یکی از ایالت‌های آمریکا،قانونی برای محافظت از درآمدِ فرزندان اینفلوئنسر تصویب شده است. بر اساس این طرح والدین باید درصدی از درآمد ناخالصشان را به اتحادیۀ مربوطه بپردازند. 

داستان تصویب این لایحه هم بر می‌گردد به زمانی که یک نوجوان ۱۳ ساله به نام شریا در یوتیوب به دنبال سرگرمی جدید و برطرف کردن تنهایی خود بود. او در صفحات ولاگرها، افرادی که محتوای ویدیویی منتشر می‌کنند مشغول گشت و گذار بود. 

شریا در این گشت و گذار‌ها به این مورد برخورد کرد که چه طور مادری در کلیپش به فرزندش می‌گوید به زور گریه کن یا پدری که فرزندش را برای خنداندن مخاطب کتک می‌زند. در نهایت سه سال بعد این مسایلی که دیده بود دلیلی شد تا 
 در ۱۶سالگی برای حفاظت از کودکانِ اینفلوئنسر در قالب پروژۀ تحقیقی دبیرستانش طرحی ارائه کند. معلم که از طرح او خوشش آمده بود از او خواست تا با قانون‌گذار تماس بگیرد. 

شریا می‌گوید: هرگز فکر نمی‌کردم به این طرح واکنش نشان بدهند. سراسیمه تصمیم گرفتم کاری کنم و صبر کردم که ببینم چه اتفاقی میافتد. 
 
کوهلر، سناتور ایالت ایلینوی به تشریح و تصویب این لایحه پرداخت. در نهایت در مرداد ماه امسال این لایحه را به عنوان نخستین قانون حافظت از درآمدِ فرزندان اینفلوئنسر تصویب کرد. بر اساس این طرح از والدین خواسته شده تا درصدی از درآمد ناخالصشان را به اتحادیۀ مربوطه بپردازند تا کودکانی که از طریق تولید محتوای برخط مثل اینستاگرام و یوتیوب به درآمدزایی برسند. 
 
این قانون در حالی در ایالت ایلینوی به تصویب رسیده که در ۴۹ ایالت دیگر کودکان حقی نسبت به سهیم شدن از درآمد ناشی از حضورشان در شبکه‌های اجتماعی نداشتند. 
 
سناتور کوهلر گفته بود تا قبل از اینکه نامه شریا به دستش برسد چیزی درباره تعرض به حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی توسط والدینشان نمی‌دانسته است. 
 
در نهایت این لایحه از طریق سنای ایالت ایلینوی تصویب و در یازدهم اوت ۲۰۲۳ به قانون تبدیل شد. با تصویب این قانون ولاگر‌های کودکِ زیر ۱۶سال در ایالت ایلینوی حق دریافت درصدی از درآمد اینفلوئنسری را دارند. 

یعنی کودک به ازای تعداد دفعات ظاهر شدن در کلیپ‌های ویدیویی یا محتوای آنلاینی بستگی دارد که دستکم ۱۰سنت در هر بازدید تولید می‌کند و والدین یا سرپرستان باید این پول را زیر نظر اتحادیه در حساب بانکی کودک بگذارند که بعد از هجده سالگی بتواند به آن دسترسی داشته باشد. 

حمایت از کودکان اینفلوئنسر در فرانسه

مجلس ملی فرانسه هم قانون جدیدی برای حمایت از ستاره‌های خردسال در شبکه‌های اجتماعی وضع کرده که شامل موارد زیر است:

درآمد اینفلوئنسر‌های زیر ۱۶ سال تا سن ۱۶ سالگی در یک حساب بانکی ویژه نگهداری می‌شود.

هر شرکتی که بخواهد یک کودک اینفلوئنسر را به کار بگیرد باید از مقامات محلی مجوز دریافت کند.

این کودکان همچنین اگر روزی بخواهند اطلاعات خود را پاک کنند، سیستم عامل‌های اینترنتی موظفند در صورت درخواست، اطلاعات آن‌ها را از اینترنت پاک کنند.

همچنین مجلس فرانسه لایحه دیگری ارائه کرده که والدین را در برابر استفاده از تصویر کودکان در شبکه‌های اجتماعی پاسخگو می‌کند.

در یکی از بند‌های این لایحه آمده قاضی خانواده می‌تواند حتی اجازه انتشار تصویر کودک توسط والدین را سلب کند.

جای خالی قانون محافظت از کودکان کار در فضای مجازی در ایران

گرچه در ایران، قانونی با عنوان «سند صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی» وجود دارد، اما در این سند صحبتی از کودکان بلاگر و یا والدین بلاگر و نحوه محافظت از آن‌ها در فضای مجازی چیزی گفته نشده است. 

هنوز شاهد این هستیم که صفحات مادر و کودک بلاگری همانند قارچ در حال رشد هستند و این کودکان قربانی طمع والدین خود می‌شوند و علاوه بر اینکه حریم خصوصی‌شان حفظ نمی‌شود، باعث ایجاد تاثیرات منفی، ناامیدی، مقایسه کردن و حسرت در میان سایر والدین و کودکان و نوجوانان مخاطب این زندگی نمایشی، می‌شود.