استفاده از نخبگان تنها راه اجرای عملی وحدت/ حوزه علمیه قم تقریبی نیست!

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدموسی موسوی قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و نماینده سابق رهبر معظم انقلاب اسلامی در کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا در پاسخ به این سؤال که با توجه به راه‌اندازی بخش تقریب مذاهب در واحد‌های دانشگاهی به‌خصوص در دانشگاه آزاد، نقش دانشگاه‌ها و مجامع علمی در تحقق تقریب مذاهب چگونه است؟ اظهار کرد: با توجه به حساسیتی که امروزه بحث وحدت دارد؛ اما متأسفانه کمتر در دانشگاه‌ها به این امر توجه شده، اینکه دانشگاه آزاد اسلامی تلاش‌های خوبی انجام داده، بنده به سهم خود از دانشگاه تشکر می‌کنم.

چرا این حجم از تفرقه در دین و آیینی است که همه را به وحدت دعوت کرده!

موسوی بیان کرد: شاید به‌جای اینکه سؤال کنیم که چرا باید وحدت داشته باشیم و جهان اسلام متحد باشد، بهتر است که سؤال کنیم چرا تفرقه؟ آن هم در آیین، مذهب و دینی که تمام جامعه و افراد را به وحدت دعوت کرده است. هم قرآن و هم سنت، دایره وسیعی را با عنوان مسلمان و مسلم ترسیم کردند که همه را در این دایره قرار دادند. زمانی که همه مسلمان شهادتین را گفتند داخل دایره آمده‌اند و اسلام در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی و سیاسی آن‌ها را به وحدت دعوت کرده است.

موسوی تأکید کرد: از دیدگاه رابطه فردی، قرآن می‌فرماید: «قل انما المومنون اخوه» که تنها تفسیری که از رابطه یک مسلمان با مسلمان دیگر می‌توان دریافت کرد« برادری» است. یعنی دو فرد مسلمان نسبت به هم رابطه‌ای جز، برادری ندارند و تمام شأن آن‌ها «برادری» است. یعنی هویت یک مسلمان و در ارتباط با دیگران، هویت برادری است و برادری یک امر سیاسی، مقطعی و تاکتیکی نیست بلکه یک عاطفه، احساس قلبی، ایمانی و اعتقادی است.

ولایت عمیق‌ترین پیوند جامعه اسلامی/ مسلمان باید در لوای حاکمیت دینی زندگی کند نه حاکمیت غیردینی

وی افزود: ازنظر رابطه اجتماعی در سراسر قرآن و سنت، جامعه اسلامی را به این حقیقت دعوت کرده که شما مسلمانان نسبت به یکدیگر یک پیوند ولایی دارید. «المُؤمِنونَ وَالمُؤمِناتُ بَعضُهُم أَولِیاءُ بَعضٍ مؤمنین» مسلمانان هرکدام، ولی یکدیگر هستند. ولی یعنی همه نسبت به هم مسئول هستند و همان تعبیری که پیامبر (ص) فرمودند که «مسلمانی که صبح زمانی که از خواب بیدار می‌شود به یاد سایر مسلمانان نباشد و به دنبال نیاز‌ها و حوائج شخصی خود باشد، مسلمان نیست» این ولایت عمیق‌ترین پیوند جامعه اسلامی را بیان می‌کند. ولایت بالاتر از دوستی، همکاری و هدف مشترک داشتن است. ولایت به این معناست که این‌ها باهم هستند و پیوند عمیقی بین‌شان برقرار است، به‌گونه‌ای که نمی‌توان آن‌ها را از یکدیگر جدا کرد؛ بنابراین در پیوند اجتماعی، اسلام همه مسلمانان را از هر قوم، رنگ و مذهبی دعوت می‌کند در سرنوشت یکدیگر مشترک باشند و به سرنوشت هم‌فکر کنند و هر تصمیمی می‌گیرند برای یکدیگر و برای کل جامعه بگیرند.

موسوی اظهار کرد: ازنظر سیاسی به‌رغم تمام توصیه‌های قرآن و اسلام، مسلمانان دچار تفرقه شدند، علت این بود که مسائل سیاسی در رأس رسالت‌ها نبود. امام خمینی (ره) دو اسلام ترسیم کردند، یک اسلام آمریکایی و یک اسلام نبوی. تفاوت اسلام آمریکایی و نبوی در این بود که در اسلام نبوی اگر جامعه ازنظر نماز، روزه و عبادت‌های فردی مسلمان است، باید ازنظر نظام سیاسی هم مسلمان باشد و در لوای یک حاکمیت اسلامی قرار بگیرند. یکی از آموزه‌های مهم قرآن این است که مسلمانان باید در یک ولایت دینی و اسلامی باشند. خداوند متعال می‌فرمایند: وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ مِنْكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُم، اگر خودتان را به ولایت دیگران وصل کنید دیگر از جامعه اسلامی نیستید. اگر کسی نماز می‌خواند، روزه می‌گیرد، اما در ولایت کفر است و پیوند سیاسی با دشمن و دشمنان دین دارد، نمی‌تواند مسلمان باشد. یکی از ابعاد مهم دیانت این است که در یک لوای حاکمیت دینی زندگی کند نه حاکمیت غیردینی.

تنها راه برای اجرای عملی وحدت در جامعه استفاده از نخبگان است

قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی خاطرنشان کرد: درگذشته با نبود فضای مجازی، شخصیت‌های علمی و فرهیخته در توده مردم تأثیرگذار بودند، اما امروزه با به وجود آمدن فضای مجازی می‌بینیم حتی افرادی که نخبه و شخصیت مؤثر اجتماعی نیستند، می‌توانند بر جامعه و جوانان تأثیر بگذارند؛ بنابراین با ارتباط مستقیم با توده مردم از طریق فضای مجازی می‌توانیم جامعه را به وحدت و اتحاد بکشانیم. یک دیدگاه این است که وحدت از طریق نخبگان و تأثیرگذاران جامعه صورت گیرد. امروزه دانشگاه‌ها برخلاف گذشته تأثیر جدی در بحث‌های فرهنگ دینی دارند و تنها راه برای اینکه عملاً وحدت را در جامعه پیاده‌سازی کنیم، استفاده از نخبگان است.

نماینده سابق رهبر انقلاب در کردستان افزود: به تازگی خوشبختانه مجمع تقریب یکی از روند‌هایی که به‌طورجدی مورد توجه قرار داده، توجه به دانشگاه‌ها در امر تقریب است و برنامه دارد تا بیشتر از اساتید دانشگاه‌ها در نشست‌های تقریبی استفاده کند، همچنین کارگاه‌هایی در این زمینه پیش‌بینی کرده است. معمولاً چهره‌هایی که در کنگره‌های ببن المللی وحدت شرکت می‌کردند، چهره‌های سیاسی، دینی از حوزه‌های علوم دینی و مفتی‌های کشور‌های اسلامی بودند، اما در یکی دو سال اخیر به دعوت از شخصیت‌ها و رؤسای دانشگاه‌ها و شخصیت‌های دانشگاهی کشور‌های اسلامی توجه شده است که این مسئله باید گسترش پیدا کند. بعد از حوزه‌های علمیه مهم‌ترین و مؤثرترین عامل در فرهنگ دینی جامعه، دانشگاه‌ها هستند که طبعاً باید نهاد‌های تقریبی توجه جدی به دانشگاه‌ها داشته باشند و همچنین دانشگاه‌ها باید در این زمینه برنامه‌های جدید و نو که تأثیرگذار در جامعه است، داشته باشند.

دانشگاه‌ها تقریب مذاهب را یک مسئله حاشیه‌ای می‌دانند 

موسوی با اشاره به مهم‌ترین چالشی که تقریب مذاهب در دانشگاه‌ها دارد، گفت: اگر آنچه مطلوب دانشگاه‌هاست بخواهد اتفاق بیفتد، باید دانشگاه‌ها به امر تقریب جدی فکر کنند و برنامه‌ریزی داشته باشند تا بتوانند فرهنگ‌سازی مناسبی در جامعه انجام دهند برای این منظور در درجه اول خود مسئولین رده بالای دانشگاه‌ها از وزارت علوم گرفته تا متصدیان و رؤسای دانشگاه‌ها این مسئله را یک نیاز جدی برای دانشگاه تلقی کنند و خود را در قبال تقریب مسئول بدانند.دانشگاه‌ها الآن تقریب مذاهب را یک مسئله حاشیه‌ای می‌دانند و اگر برخی از دانشگاه‌ها کار‌هایی در این زمینه انجام می‌دهند، در حاشیه است، نه در متن. زمانی این مشکل با دانشگاه‌ها برطرف می‌شود که خود دانشگاه‌ها طالب تقریب باشند نه اینکه مجمع به دانشگاه‌ها فشار بیاورد تا بپذیرند یک کارگاه یا NGO در دانشگاه شکل بگیرد. تا زمانی که کلیت دانشگاه‌ها، مدیریت و فضای دانشگاه‌ها احساس نیاز نکنند و نپذیرند و در میدان نباشند، قطعاً برنامه مؤثر و جامعی نمی‌تواند در این شرایط شکل بگیرد، اما اگر واقعاً دانشگاه‌ها مثل سایر برنامه‌هایی که دارند، در مورد تقریب هم جدی باشند، نتیجه مورد نظر حاصل خواهد شد.

بودجه برخی کشورها برای ایجاد تفرقه از بودجه نظامی‌آن‌ها بیشتر است

قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب در پاسخ به این سؤال که آیا از وضعیت تقریب مذاهب در ایران رضایت دارید یا خیر؟ توضیح داد: خیر؛ رضایت وجود ندارد. در بحث تقریب مذاهب شاید دولت‌هایی که بعد از انقلاب سرکار آمدند، این تصور را داشتند که مسئله تقریب با مجمع تقریب ،یک NGO یا نهاد غیردولتی حل می‌شود و خود آن‌ها کار تقریب را انجام می‌دهند. درحالی که واقعیت این است که بحث تفرقه در دنیای اسلام در دستور کار حکومت‌ها (چه غربی و چه دنیای کفر و چه بعضی دولت‌های اسلامی که به دنبال تفرقه و وهابیت و ... هستند) قرار دارد. شاید اگر بخواهم ادعا کنم در حال حاضر برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس و برخی از حکومت‌های دیگر هزینه‌ای صرف کار‌های فرهنگی در جهت تفرقه و مسائل مختلف می‌کنند، از بودجه نظامی‌شان بالاتر است. مجتمع‌های عظیم، مدارس گسترده و مساجد زیادی در این کشورها ساخته شده به جهت اینکه آن‌ها را نسبت به شیعه بدبین و ایجاد تفرقه کنند. حکومت‌ها برای تفرقه بودجه‌های سنگین می‌گذارند. درحالی‌که بودجه ضعیفی برای مجمع تقریب گذاشته شده که فقط بالای ۶۰-۷۰ درصد بودجه جاری تقریب را تأمین می‌کند (حقوق کارمندان و کارکنان تأمین می‌شود) و برای کار و برنامه‌ها ۳۰ درصد بودجه می‌ماند. شاید اگر مجمع، کمک‌هایی از اطراف نمی‌گرفت، فقط برای کنگره بین‌المللی تمام می‌شد. درحالی‌که الآن دشمن در تمام کشور‌ها کار می‌کند.

حوزه علمیه قم به‌عنوان تأثیرگذارترین حوزه دینی، تقریبی نیست!

قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب تصریح کرد: ایران اگر می‌خواهد در تقریب تأثیرگذار باشد باید با کل مجامع اسلامی در تماس باشد و به آن‌ها کمک کند. عربستان و دیگران در پوشش کمک تأثیر فکری خودشان را می‌گذارند. نه دولت، نه حوزه علمیه و نه دیگران جدی دراین زمینه ورود نکردند و اگر از بنده سؤال کنید که آیا حوزه علمیه قم به‌عنوان تأثیرگذارترین حوزه دینی، تقریبی هست یا خیر؟ می‌گویم خیر. شخصیت‌هایی در حوزه هستند و در این زمینه کار می‌کنند، اما کلیت حوزه همراه با تقریب نیست. نه دانشگاه، نه حوزه و نه دولت کاری با تقریب ندارند و بودجه ضعیفی برای آن تصویب می‌کنند. درحالی‌که دولت باید خود را موظف به‌تقریب بداند و در بودجه سالیانه که پیش‌بینی می‌کند یکی از مهم‌ترین بودجه‌های فرهنگی را در بحث تقریب اختصاص دهد که متأسفانه این‌طور نیست.

موسوی در پایان خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه افرادی در قم، دانشگاه‌ها و سایر مکان‌ها هستند که افکار تقریبی دارند و در محدوده خود کار می‌کنند، اما تلاش تقریبی گسترده و جامع در جامعه وجود ندارد و مجمع نیز ابزار و امکانات محدودی دارد که می‌تواند در شعاع خود فعالیت کند.