ضرورت تدوین برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها با محور تقریب مذاهب اسلامی

محسن کرمی مسئول دفتر تقریب مذاهب اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی استان کرمانشاه در گفت‌وگو با خبرنگار آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا در مورد نقش دانشگاه‌ها و مجامع علمی در تحقق تقریب مذاهب اظهار کرد: تدبیر تشکیل دفتر تقریب مذاهب در دانشگاه آزاد اسلامی بسیار حکیمانه و متعالی است و در طول این سه الی چهار سال که دفاتر تقریب در ۱۲-۱۳ استان قومیتی تشکیل‌شده، اگر اقدامات انجام‌شده در دانشگاه ارزیابی شود، روشن می‌شود که این اقدامات بار مثبت، آرامش‌بخش و امیدبخش داشته است.

منابع درسی دانشگاه‌ها با رویکرد تقریب مذاهب تنظیم شود

کرمی درباره اقدامات دانشگاه‌ها در زمینه تقریب مذاهب بیان کرد: دانشگاه‌ها علاوه بر کار‌های همیشگی که در قالب همایش‌ها، میزگرد‌ها و گفتمان‌ها انجام می‌شود، باید کار‌های بنیادی‌تر و مبنایی‌تری صورت دهند؛ ازجمله اینکه منابع درسی با رویکرد تقریبی تنظیم و تدوین شود. به‌خصوص منابعی که در حوزه مباحث معارفی و فرهنگی است و این منظور اقدام و اراده منسجم و کاملی را می‌طلبد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد تأکید کرد: متولیان تولید محتوا در دانشگاه آزاد اسلامی در قالب دبیرخانه تقریب مذاهب و دبیرخانه مهدویت در کنار یکدیگر می‌توانند به‌عنوان دو بازوی فرهنگی قوی و مؤثر در دانشگاه برای متعالی‌تر شدن تعلیم و تربیت اسلامی و قرآنی کارساز باشند.

کرمی خاطرنشان کرد: رئیس دانشگاه آزاد بار‌ها استراتژی فرهنگی، تربیتی و علمی دانشگاه آزاد اسلامی را بر مبنای نگاه و تربیت تقریبی اعلام کرده است؛ بنابراین مدیران، استادان، کارکنان و دانشجویان با این گستردگی که واحد‌ها و مراکز دانشگاه آزاد اسلامی در سراسر کشور به‌خصوص در مناطق تقریبی و قومیتی دارند، بسیار می‌توانند به نشر اندیشه متعالی تقریب کمک کنند و ان‌شاءالله از ثمرات ارزشمند این اقدامات همگان بهره‌مند شوند.

تقریب مذاهب امری فانتزی نیست!

وی افزود: آثاری که تقریب و تفکر تقریبی در گسترش اسلام در جغرافیای جهان اسلام داشته، روش‌ها و راه‌حل‌های سیاسی نداشته است. تقریب نیاز استراتژیک جهان اسلام است که متأسفانه بعضی به‌عنوان یک امر فانتزی به آن نگاه می‌کنند.  وقتی به اتفاقاتی که در این روز‌ها می‌افتد، می‌نگریم و برخی از گروه‌های جاهل، غافل و بازی‌خورده اقدام به ترور و انهدام اماکن مذهبی و کشتار در محافل مذهبی می‌کنند، این موارد به ما این نکته را گوشزد می‌کند که این حوزه، حوزه‌ای فانتزی و مسئله‌ای جانبی نیست و برای جهان تشیع و جهان تسنن امری حیاتی و پایه‌ای است.

کرمی گفت: بنابراین لازم است دانشگاه‌ها منابع درسی، منابع فرهنگی تقریبی را درخور دانشگاه‌ها و شأن آن‌ها تنظیم کنند و این خوراک تقریبی و اندیشه تقریبی را در اختیار جوانان، دانشجویان و دانش‌پژوهان قرار دهند؛ زیرا که این‌ها ان‌شاءالله مدیران، تصمیم‌گیران و متولیان کشور هستند و می‌توانند مشکلات احتمالی و موجود در این حوزه را برطرف کنند.

این استاد دانشگاه با اشاره به عواملی که باعث می‌شود به مباحث تقریب و اتحاد بین مسلمانان کم‌توجهی شود، گفت: اینکه متأسفانه بدنه سنتی فریقین اعم از شیعه و سنی همدلی راسخ و عمیقی با مقوله تقریب نداشتند و این نیز به علت آموزه‌های غلط و اشتباهی بوده که برخی از مبلغان و مدرسان معارف دینی و اسلامی در تفسیر و تبیین احادیث، آیات و روایات برای مخاطبان خود داشتند.

اتهام‌های ناروا به افسران عرصه تقریب

کرمی بیان کرد: در مدتی که مسئولیت این امر در استان کرمانشاه بر عهده بنده گذاشته شده، شنیده‌ام افرادی از شیعه و سنی؛ همکاران ما را مؤاخذه می‌کنند که چرا حوزه تقریب را جدی گرفتید و اگر سنی باشند، متهم به این می‌شوند که تمایل به مذهب تشیع پیدا کرده و اگر شیعه باشند ممکن است چنین اتهامی متقابلاً زده شود که چون اظهار همدلی و همراهی با اهل سنت می‌کنید، حتماً تمایلات مذهبی به اهل سنت پیدا کرده‌اید! گاهی این اتهامات، انگ‌ها و برچسب‌ها همکاران ما را دچار تردید می‌کنند که با احتیاط گام بردارند و حمایت بزرگان دانشگاه و استان در این خصوص برای نیرو‌های عرصه تقریب ضروری است.

وی ادامه داد:، چون این عرصه عرصۀ بسیار پرچالشی است و متأسفانه گروه‌های افراطی در هر دو مذهب شیعه و سنی برای سنگ‌اندازی و ایجاد اختلال وجود دارند؛ بنابراین باید متولیان مراقب باشند که سربازان و افسران عرصه تقریب آسیب نبینند و از آنها جدی و پیوسته پشتیبانی کنند.

کرمی در پاسخ به این سؤال که مهم‌ترین و اصلی‌ترین چالش‌های پیش روی تقریب در فضای دانشگاهی را چه می‌دانید؟ بیان کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی که وجود دارد، رسوباتی از اندیشه‌های ضد تقریب، تبلیغات و آموزه‌های اشتباه در تدوین و تفسیر معارف دینی اعم از تفسیر قرآن و روایات توسط مبلغان و اشخاصی است که نگاه بسته، محلی و قومی دارند و این مسئله باعث شده که مخاطبانی داشته باشند و همواره مخاطبان را به دلیل مریدپروری و مدیریت دستگاه تحت تولیت و مأموریت خودشان در یک چنبره و پیله بسته نگه‌دارند. این باعث می‌شود کسانی که در دانشگاه‌ها کار تقریب می‌کنند با موانع، سؤالات و تشکیک‌ها و حتی تهمت‌ها توسط این گروه‌ها روبه‌رو شوند.

ماشین تخریبی بدخواهان و دشمنان عرصه تقریب همواره روشن است

وی افزود: این تشکیک‌ها و تهمت‌ها در اهل سنت به‌گونه‌ای و در اهل تشیع به‌گونه‌ای دیگر اتفاق می‌افتد. این مسائل و امثال آن، موانعی هستند که در دانشگاه‌ها ایجاد مشکل می‌کنند و البته در کنار این اتهامات، ماشین تبلیغی و تخریبی بدخواهان و دشمنان عرصه تقریب نیز همواره روشن است و همواره پیام‌های معارض خود را وارد حوزه تقریب می‌کنند و این مخالفت‌ها و ساز‌های ناکوک از ابتدای انقلاب تاکنون وجود داشته است.

کرمی تأکید کرد: متأسفانه بین روحانیان و تریبون‌داران دینی و فریقین از هر دو طیف شیعه و سنی گاهی به دلیل فراموشی، غفلت و گاهی به‌‌عمد با دشمنان جهان اسلام و مسلمانان همراه می‌شوند که باعث شده کار تقریب قدری با کُندی پیش رود و دستاورد مطلوب و مورد انتظار را تجربه نکنیم.

کرمی در پاسخ به این سؤال که جایگاه و نقش تشکل‌های دانشجویی و استادی در تحقق مسئله تقریب مذاهب در فضای دانشگاهی را چطور می‌دانید؟ بیان کرد: یکی از نقش‌های تشکل‌های دانشجویی و استادان این است که پیگیر امر تقریب در دانشگاه‌ها باشند؛ بنایراین جامعه دانشگاهی با توجه به اقتضای جایگاه و ارتباطات گسترده‌ای که دارد، می‌تواند با نگاه بازتر و با گشودگی بیشتری به مسائل و مباحث تقریب مذاهب نگاه کند.

وی افزود: برخی از نکات و مسائل حاشیه‌ای که دینداران و مذهبی‌های سنتی درگیر آن هستند در جامعه دانشگاهی کمتر است و ماشین تقریب در دانشگاه به اقتضای اختلاط و معاشرتی که جامعه دانشگاهی با یکدیگر دارند با آرامش و سرعت مناسب‌تری حرکت می‌کند.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: ممکن است در مجامع حوزوی و مدارس علمی شیعه و سنی این‌گونه اختلاطی نداشته باشیم. مثلاً در یک مرکز علمی طلاب شیعه و سنی با هم مجالست، مؤانست و معاشرت داشته باشند و از نمای نزدیک همدیگر را تجربه کنند و بسیاری از سوءتفاهم‌ها را برطرف کنند؛ اما در جامعه دانشگاهی اینگونه است که دانشجویان، همکاران و استادان با هم زندگی می‌کنند، کار می‌کنند و درس می‌خوانند و به‌صورت میدانی و ملموس مشاهده می‌کنند که بسیاری از مطالبی که باعث چالش، دلخوری و دغدغه طرفداران و پیروان دو مذهب شده، اصلاً پایه و اساس ندارد و شایعه و کذب است.

تشکل‌های دانشجویی کانون‌های مؤثری برای ایجاد همدلی در تقریب مذاهب هستند

کرمی عنوان کرد: تشکل‌های دانشجویی و استادی به علت دسترسی به فضا‌های رسانه‌ ملی و جهانی بهتر می‌توانند ارتباطات گسترده بگیرند به‌خصوص اینکه آشنایی جامعه دانشگاهی با زبان‌های خارجی بیشتر است؛ بنابراین بهتر می‌توانند در این زمینه فعالیت کنند. مقام معظم رهبری به قضیه تقریب به‌عنوان یک نیاز موسمی و فصلی نگاه نمی‌کنند که از باب رفع تکلیف باشد و یا فرمانی صادر و ارائه طریق کنند. یکی از سنت‌های پایدار و ماندگار مقام معظم رهبری اصرار و عنایت ویژه به ترویج خط تقریب مذاهب اسلامی و مراقبت ویژه از این حوزه است؛ بنابراین تشکل‌ها و گروه‌های فعال دانشجویی اعم از استادی و دانشجویی حتماً کانون‌های مؤثری برای ایجاد همدلی و بین گروه‌های مختلف مذهبی جهان اسلام هستند.

کرمی در مورد وضعیت تقریب مذاهب اظهار کرد: فضای تقریب به نسبت در کشور جمهوری اسلامی ایران قابل‌قبول است و مرهون زحمات عالمان و پیشکسوتان عرصه تقریب هستیم. در گذشته و در زمان حضرت آیت‌الله بروجردی نماینده و سفیری از حوزه علمیه قم به جامع الازهر مصر اعزام شد و با ارتباطاتی که با شیخ بزرگ الازهر جناب شیخ شلتوت داشتند، مرکز جامع التقریب را در مصر تأسیس کردند.

وی افزود: بعد از آن، انسان‌های آگاه مانند امام موسی صدر و بزرگان دیگری در این حوزه وارد شدند و تعاملات این مذاهب بیشتر شد و در دوران حکومت مبارک جمهوری اسلامی این اندیشه در دستور کار مقامات و پیش‌رانان و بزرگان انقلاب قرار گرفت. وضعیت تقریب و تعاملات تقریبی در کشور ما مطلوب است؛ اما همواره بین مبلغان و اهالی رسانه هم در شیعیان و هم در اهل سنت جریان‌ها و گروه‌هایی هستند که آگاهی کافی را ندارند و متأسفانه در رسانه ملی غفلت‌هایی را مشاهده می‌کنیم. حتی گاهی کارشناسانی در رسانه اظهارنظرهایی می‌کنند که به مؤلفه‌های تقریب و حساسیت‌های این عرصه توجه کافی ندارند. این موارد قابل‌قبول نیست که بعد از ۴۵ سال و نزدیک به نیم‌قرن از عمر انقلاب اسلامی، افراد رسانه‌ای چنین رویکردی داشته باشند.

نمی‌توانیم بپذیریم بعد از نزدیک نیم‌قرن از وقوع انقلاب در بحث تقریب مذاهب بازهم کسانی سخنان تفرقه‌افکنانه مطرح کنند

کرمی ادامه داد: حتی خود مجریان و متولیان صداوسیما هم گاهی گرفتار غفلت می‌شوند. برنامه‌ها و تریبون‌های باز و زنده‌ای که در مناسبت‌های مذهبی و آیینی برگزار می‌شود، میکروفون در اختیار یک مجری، مداح و یا فردی قرار می‌گیرد که به‌اندازه کافی توجیه نیست و ممکن است آسیب‌هایی را ایجاد کند و مانند نادانی که یک سنگ را در چاه می‌اندازد و یک مملکت و امتی را دچار چالش و آسیب‌های جبران‌ناپذیر کند و این غفلت‌ها را در عرصه رسانه‌های مکتوب، صوتی و تصویری و فضای مجازی می‌بینیم. همچنین در برخی مجامع رسمی گاهی از سر غفلت و گاهی عمداً از تریبون‌های نماز جمعه در خطبای اهل سنت و هم از تریبون‌های نماز جمعه و وعظ الخطابه شیعی مواردی مشاهده می‌شود.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه خاطرنشان کرد: نمی‌توانیم بپذیریم بعد از قریب نیم‌قرن از وقوع و حدوث انقلاب اسلامی و با تأکیدات بزرگان اسلام و رهبری فرزانه نظام روی بحث تقریب و حساسیت ویژه به وحدت بین امت اسلام، باز هم کسانی حرف‌ها و سخنان ناروای تفرقه‌افکنانه و ستیزه‌گرانه مطرح کنند. نمی‌توان گفت که این‌ها توجیه نیستند و خبر نداشتند. به نظر می‌رسد که تعمدی وجود دارد و باید به‌طور ویژه مراقبت شود تا ان‌شاءالله به وضعیت مطلوب که مدنظر حضرت امام (ره) و مقام معظم رهبری است، برسیم و امت اسلام از برکات و رحمت واسعه امر تقریب و همدلی در فضای غبارآلود روزگار ما که همه‌جانبه از تریبون‌های استکبار جهانی از زمین و آسمان و با همه لشگریان می‌تازند، بتوانیم یک همدلی و فرهنگ برادری در بین خودمان ایجاد کنیم که این هم به پیشرفت مادی و معنوی جهان اسلام کمک خواهد کرد.

کرمی گفت: ظرفیت بزرگی هم در دبیرخانه مهدویت داریم که یکی از تأثیرات نهاد‌های مبارک فرهنگی جدیدالتاسیس است که با نیرو‌های ارزشمندی که در این عرصه در کنار عزیزانی که در حوزه تقریب هستند، کار می‌کنند تا با همپوشانی و درک درست از مسائل بتوانیم الگو‌هایی را در قاب توجه جوامع فرهنگی و جامعه اسلامی قرار دهیم و ان‌شاءالله به زمینه‌سازی ظهور حکومت امام عصر (عج) بیش‌ازپیش کمک کنیم و سهمی در این وادی داشته باشیم.