ابن اَبی‌طَیّ؛ تاریخ‌نگاری از شهر حلب

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا ـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

یحیی بن حمید حلی غسّانی معروف به ابن اَبی‌طَیّ مورخ و ادیب شیعی قرون ششم و هفتم هجری است.

یحیی در 575ق، در حلب به دنیا آمد.پدرش نجار بود و بر همه نجاران حلب برتری داشت. به همین سبب، یحیی را «ابن نجار» نیز گفته‌اند.

یحیی خواندن قرآن را از پدر و فقه امامیه را از ابن شهر آشوب آموخت. به علم اصول، قرائات و لغت مسلط شد و نزد تاج‌العلی اشرف بن اعز تلمذ کرد و نهج‌البلاغه و بخشی از شعرهای تاج‌العلی را نزد او خواند.

ابن اَبی‌طَیّ شعر هم می‌سرود. او والی حلب، ملک ظاهر بن صلاح‌الدین را مدح گفت و از شاعران و نزدیکان دربار او بود. یحیی به معلمی و آموزش اطفال نیز پرداخته است. او تصنیف و تألیف را پیشه خود ساخته بود و روزی خود را از این راه به دست می‌آورد.

ابن خلکان از او به نام ادیب حلبی یاد کرده و تاریخ او را تاریخ کبیر خوانده است. یاقوت معتقد بود که ابن ابی‌طیّ  کتاب‌های دیگران دست می‌برد و با  افزودن و کاستن مطالب کتاب‌های دیگران، نامی عجیب بر آنها می‌نهاد و آنها را با کتابتی عالی عرضه می‌کرد؛ در دائرة‌المعارف اسلام نیز این مطلب به‌گونه‌ای دیگر بیان شده است اما شیخ آقابزرگ طهرانی می‌گوید: دور نیست که چون شیعیان یاقوت را به علت عقیده نادرستش درباره علی(ع)، از سوریه گریزانده بودند، وی نیز بی آنکه از کتاب مشخصی نام ببرد، چنین تهمت‌هایی را به یحیی وارد کرده است.

تاریخ دقیقی از فوت او در دست نیست؛ اما منابع تاریخ آن را حدود 630ق ذکر کرده‌اند.

آثار  اِبن اَبی طَیّ

مهم‌ترین اثرابن اَبی‌طَیّ، تاریخ بزرگ او به نام  معادن الذهب فی تاریخ الملوک و الخلفاء و ذوی الرُّنب است  که در دوره‌های بعد نیز تاریخ‌نویسان، به ویژه ابن فرات و ابوشامه، از آن استفاده کرده‌اند و برگرفته‌های مهمی از این کتاب در نوشته‌های این دو تاریخ‌نویس محفوظ مانده است. فصل‌هایی از این کتاب درباره حکومت صلاح‌الدین و فرزندش، الظّاهر، است. این اثر درباره تاریخ شام، جنگ‌های صلیبی، تاریخ ایران، مصر و عراق آگاهی‌های باارزشی دارد.

برخی از آثار یحیی، که در کتاب‌های مؤلفان پس از او از آنها یاد شده، به این قرارند: 1. اخبار شعراء لاشیعة‌یا اخبار الشعرا السّبعة؛ 2. بیان المعالم؛ 3. تاریخ العلماء؛ 4. تاریخ مصر؛ 5. تهذیب الاستیعاب قرطبی؛ 6. الحاوی فی رجال الامامیة؛ 7. حوادث الزمان، در 5 مجلد.

انتهای پیام/4104/