حوزه علمیه هیچگاه از متفکران معترض خالی نمی‌شود

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا از شبکه چهار سیما، چهاردهمين قسمت از برنامه تلويزيونى «شوکران» با حضور حجت‌الاسلام حمید پارسانیا، نظریه‌پرداز و فیلسوف کشورمان از شبکه چهار سیما روی آنتن رفت.

استاد دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران در ابتدای این برنامه با اشاره به وجود شکاف میان نخبگان و مردم گفت: درون نخبگان سیاسی گرفتار یک شکاف و چالش هستیم که لااقل بخشی از آن چالش قدرت هست که وجود دارد و به دنبالش برای توجیه این قدرت تلاش می‌کند. چالش‌های مردمی -غیر از آنچه که اخیرأ رخ داد- عمدتأ در پوشش قانونی هم شکل می‌گرفته و انجام می‌شده است. مسائلی که حوزه سیاسی و نخبگان سیاسی با مردم و جامعه دارند، فرق دارد. این مشکل فقط برای نظام ما مشکل نیست بلکه برای همه جوامع می‌تواند باشد.

وی درباره شکل‌گیری این شکاف از ابتدای دهه ۷۰ افزود: ادبیات نخبگان سیاسی ما دو منشأ‌ دارد؛ اول، بیشتر منشأ‌ تاریخی دارد و به فرهنگ عمومی نزدیک‌تر است، اما یک بخش دیگری از آن ـ چون جامعه ما از این دو سو اثر می‌پذیرد ـ از ادبیات جهانی کمک می‌گیرد. این هر دو بازتاب خودش را در ذهنیت نخبگان دارد و هر کدام سهم خودش را داراست. البته طیف‌بندی است. 

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پاسخ به این پرسش که آیا نقص و شکاف میان مردم و نخبگان به دلیل بسط نیافتن نظام دانایی انقلاب اسلامی است، اظهار کرد: همین که انقلاب اسلامی رخ داد، یعنی دانایی مربوط خودش را داشته است، و الّا نمی‌توانست رخ بدهد. اینکه چهار دهه دوام آورد یعنی بسترها و ظرفیت‌هایی داشته که توانسته چهار دهه ادامه بدهد. یک زمینه وجودی، هم در جهان اسلام و هم در جهان امروز برای بازگشت به‌ سوی فضای معنوی هست و انقلاب توانست در نظام دانایی خودش آن را تئوریزه کند.

پارسانیا افزود: وقتی می‌گوییم انقلاب رخ داده یعنی یک نظام دانایی از رسمیت افتاده، یک نظام جدیدی با یک رسمیت نوین جهانی مستقر شده است. همین‌که توانسته این نظام سیاسی را عوض کند، از آن عقبه خودش بهره برده است. اما اینکه شما توقع داشته باشید که بتواند به یک‌روزه، چندروزه، چندماهه همه حوزه معرفتی را عوض کند، اصلاً شدنی نیست.

عضو گروه مطالعات انقلاب اسلامی و غرب‌شناسی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: تا آرمان‌خواهی نباشد که انقلاب رخ نمی‌دهد. اما اگر آرمان‌گرایی، واقع‌گرایی را نداشته باشد، سر از ناامیدی نسبت به مسائل در می‌آورد.

وی با اشاره به انقلاب اسلامی ایران که از دل حوزه‌های علمیه بیرون آمد، افزود: انقلاب که شد، خودش به تنهایی کافی بود تا حوزه فرو بپاشد. چطور؟ یعنی نیازهای جدیدی به یکباره به وجود آمد که حوزه باید به آنها پاسخ می‌داد. شاید حوزه در این 40 سال به اندازه 80 یا 100 سال قدم برداشته اما آنقدر شتاب تحولات اجتماعی زیاد است که باز می‌گوییم که هنوز 400 سال نیاز به وجود آمده که باید پاسخ بدهد.

پارسانیا با اشاره به شخصیت‌های متفکری مانند شهید مطهری که برخی حوزویان او را فردی معترض قلمداد می‌کردند، ادامه داد: افراد معترض هم در گذشته و هم الان، در حوزه  هستند. هرکس می‌خواهد از حوزه موجود عبور کنیم تا به سمت حوزه مطلوب برویم، دارد حرکت اعتراضی انجام می‌دهد که این یک سوی قضیه است. وقتی این حرکت ایجاد می‌شود و به تناسب فرصتی که ایجاد کرده، تهدید هم ایجاد می‌کند. این بستگی به نوع مدیریت هم دارد و مسئول این مدیریت هم فقط خود حوزه نیست، مسئولش آن جایگاهی که سیاست‌های کلان معرفت و علم را تدبیر می‌کند.

رئیس پیشین دانشگاه باقرالعلوم (ع) اظهار کرد: انقلاب بدون ادامه حیات معرفتی خودش قابل تداوم نیست. اتفاقاً باید از همین ظرفیت انقلاب استفاده کرد، یعنی شروع کرد مشروعیت نظام موجود را زیر سئوال بردن و ایده مربوط به نظام مطلوب خود را تولید کردن و انقلاب را شکل دادن. منتها اگر انقلاب بخواهد ادامه پیدا کند باید بنیادهای معرفتی انقلاب از جمله حوزه‌ها و مدارس علمیه بماند. مگر علم مدرن بدون عقبه  اقتدار و اتوریته و هژمونی خودش می‌تواند وجود داشته باشد؟ 

مدرس برجسته حوزه و دانشگاه در ادامه تأکید کرد: همه بودجه‌ای که حوزه‌های علمیه ما دارند به اندازه یک دانشگاه تهران نیست. این‌طور نیست که تمام علم مدرن مشکل داشته باشد اما ما نیاز به بازخوانی و نیاز به شناخت هویت او و گفت‌وگو با او داریم اما مشکل این است که علم مدرن اجازه گفت‌وگو نمی‌دهد و تا طلب گفت‌وگو می‌کنی، اصلاً او به تو اجازه این طلب را نمی‌دهد و احساس می‌کند که این مطالبه دارد از یک موضع قدرت اعمال می‌شود!

 انتهای پیام/4072/4104/خ