قبولی از دانش‌آموزان، مردودی از نظام آموزشی/ سیاست کاهش مردودی، مردود است؟

سارا امیری، گروه اجتماعی- شهریور ماه سال گذشته 45 هزار دانش‌آموز پایه اول دبستان مردود شدند، این خبری است که محمد دیمه‌ور، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا اعلام کرد و گفت: دانش آموزان در پایه ابتدایی (اول تا ششم) مورد ارزشیابی توصیفی قرار می‌گیرند. بدین صورت که معلم در طول سال تحصیلی دانش آموز را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در خرداد ماه وضعیت او را توصیف می‌‌کند.

وی افزود: معلم در ماه خرداد وضعیت دانش آموز را در چهار سطح خیلی خوب، خوب، قابل قبول و یا نیاز به تلاش مجدد ارزشیابی می‌کند که در سه سطح اول دانش آموز با موفقیت می‌تواند وارد پایه دوم ابتدایی شود اما اگر دانش آموز نیاز به تلاش مجدد داشته باشد باید مجدد در شهریور مورد ارزشیابی قرار بگیرد.

دیمه‌ور در ادامه تصریح کرد: در این وضعیت دانش آموز باید در جلساتی که در تابستان برای او تشکیل می‌شود، حضور یابد و مجدد در شهریور ماه مورد ارزیابی قرار بگیرد که در این مرحله اگر دانش آموز تلاش مناسبی نداشته باشد نیازمند تکرار پایه می‌شود که متاسفانه آمارهای سال گذشته در این خصوص بسیار زیاد است و قابل قبول نیست اما با تلاش‌های صورت گرفته در سال گذشته این آمار به 45 هزار نفر رسیده است.

وی می‌افزاید: با اجرای ارزشیابی توصیفی دانش‌آموزان شمار مردودی‌ها نسبت به گذشته به شدت کاهش یافته و با دوره‌های گذشته قابل مقایسه نیست.

اهمیت پایه اول دبستان

آموزش ابتدایی به عنوان اولین مرحله آموزش همگانی است که در نظام جدید آموزش و پرورش با کلاس اول آغاز و به کلاس ششم ختم می‌شود اما آنچه مهم است آغاز این دوره است زیرا کودکان در این مقطع نقطه مهمی از زندگی را آغاز می‌کند به گونه‌ای که اگر دانش آموز در این پایه دچار ناکامی تحصیلی شود در تمام دوره‌های تحصیلی با مشکل روبرو خواهد شد زیرا پایه اول ابتدایی اساس و زمینه سواد دانش آموزان را تشکیل می‌دهد اما مردود شدن 47 هزار دانش آموز آماری قابل تامل است که نیاز به سیاست‌گذاری بیشتری در این خصوص دارد که کاهش دو هزار نفری طی یکسال نشان می‌دهد سیاست‌گذاری در این زمینه مناسب و کارآمد نبوده و یا به درستی اجرا نشده است.

ارزیابی روزانه دانش‌آموزان محقق نمی‌شود

یکی از معلمان پایه اول دبستان یکی از شهرستان‌های تهران در خصوص نحوه اجرای ارزشیابی توصیفی دانش آموزان به آنا می‌گوید: یک معلم موظف است در پایان هر کلاس دانش آموزان را ارزیابی کند و در خرداد ماه بر اساس گزارش‌های روزانه‌ای که ثبت کرده یک ارزشیابی مناسب از دانش آموز داشته باشد اما به دلیل بالا بودن تعداد دانش آموزان در کلاس ارزیابی روزانه نیاز به زمان بسیاری دارد که عملا هیچ یک از معلمان این کار را انجام نمی‌دهند.

وی افزود: بنابراین معلمان در خرداد ماه بر اساس نمرات دانش آموزان در امتحانات ارزشیابی خود را انجام می‌دهند بدین صورت که نمره 18 تا 20 خیلی خوب، 15 تا 17 خوب، 11 تا 15 قابل قبول و زیر 11 نیاز به تلاش مجدد خواهد داشت.

مدیران مانع تکرار پایه دانش آموزان می‌شوند

او می‌گوید: زمانی که دانش آموز نیاز به تلاش مجدد داشته باشد معلم باید طبق قانون با چهار تا پنج جلسه تشکیل کلاس، نقاط ضعف دانش آموز را تقویت کند اما متاسفانه این امر نیز به خوبی اجرا نمی‌شود و مدیران اجازه تشکیل بیش از سه کلاس را نمی‌دهند که اگر در نهایت دانش آموز موفق به کسب نمره مناسب شود به پایه بعدی راه پیدا می‌کند اما اگر ضعف‌هایش جبران نشده باشد نیاز به تکرار پایه خواهد داشت اما برخی مدیران اجازه مردودی را از معلمان گرفته‌اند و معلم را وادار به دادن نمره قابل قبول می‌کنند که با گذشت زمان و در پایه‌های بعدی به خصوص ششم این دانش آموزان دچار مشکلات بسیاری می‌شوند.

گفته می شود سیاست برخی مدیران مدارس در جلوگیری از تقویت پایه دانش آموزان باعث ضعف ساختار سواد در دانش آموزان می‌شود. در واقع می‌توان گفت این مدیران با ممانعت از مردود شدن دانش آموزان موجب مردودی نظام آموزشی کشور می‌شوند.

اما معاون آموزش ابتدایی وزارت آمورش و پرورش در این خصوص می‌گوید: اگر دانش آموز در پایه اول دبستان نتواند در خرداد‌ماه نمره مناسب کسب کند در شهریور ماه مجدد ارزشیابی می‌شود که اگر در این فرصت نیز فقط در دو درس ریاضی و فارسی توامان نمره قابل قبول کسب نکند باید تکرار پایه شود اما اگر تنها در یکی از دروس نتواند نمره مناسب را کسب کند دانش آموز به پایه بعدی راه پیدا می‌کند اما مدرسه موظف است نقاظ ضعف این دانش آموز را به معلم پایه دوم متذکر شود تا معلم با دقت بیشتری به وی تدریس داشته باشد.

ورود 32 هزار دانش‌آموز با نیاز ویژه به مدارس عادی

محمد دیمه‌ور، معاون آموزش ابتدایی وزارت آمورش و پرورش در ادامه گفت‌وگویش با آنا بر این باور است که شمار دانش آموزان با نیاز‌های ویژه یکی از علل بالا بودن شمار دانش آموزان مردودی در پایه اول دبستان است.

وی می‌گوید: سال گذشته 32 هزار دانش آموز با نیاز ویژه در طرح سنجش ورود به مدرسه شناسایی شدند که این افراد یا دچار اختلال در یادگیری بوده و یا دیرآموز هستند که باید در مراکز بهبود اختلال یادگیری تحصیل کنند اما به دلیل فراهم نبودن این امکان در تمام کشور از جمله مناطق محروم و مرزی این کودکان وارد مدارس عادی می‌شوند و نمی‌توانند هم‌پای سایر دانش آموزان از امکانات آموزشی بهره‌مند و موفق باشند اما خوشبختانه با سیاست‌های وزارت آموزش و پرورش مراکز اختلال یادگیری در حال توسعه است.

کمبود نیروی متخصص

معاون آموزش ابتدایی وزارت آمورش و پرورش همچنین نبود معلم به تعداد کافی در پایه اول ابتدایی را یکی دیگر از مشکلات آموزش و پرورش مطرح کرد و گفت: متاسفانه در برخی مناطق از جمله مناطق مرزی به دلیل نبود نیروی انسانی کافی ما مجبور به استفاده سرباز معلم‌ها هستیم که این افراد نمی‌توانند همانند یک معلم دوره دیده به ارتقاء سطح سواد دانش آموزان کمک کنند.

وی می‌افزاید: همچنین در برخی مناطق کشور به خصوص مناطق دو زبانه کودکان تسلط مناسبی بر زبان فارسی ندارند به همین دلیل هنگام ورود به مدرسه با مشکلاتی در خواندن و نوشتن روبرو می‌شوند.

لزوم توسعه پیش دبستانی در مناطق محروم

شیرزاد عبدالهی، معلم و پژوهشگر حوزه آموزش هم درباره علل افت تحصیلی دانش آموزان در پایه اول ابتدایی به خبرنگار آنا می‌گوید: معمولا دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را نگذرانده‌اند به خصوص در مناطق دو زبانه که زبان اولشان زبان فارسی نیست دچار افت تحصیلی می‌شوند که راه حل این مساله توسعه پیش دبستانی به خصوص در مناطق محروم و دوزبانه است.

وی در عین حال که معتقد است باید از معلمان آموزش دیده و حرفه‌ای در کلاس اول ابتدایی استفاده شود اما بر این باور است که بسیاری از معلمان ابتدایی و به خصوص معلمان کلاس اول، برای کار خود آموزش لازم را ندیده‌اند.

تنبیه بدنی عامل افت تحصیلی

عبدالهی می‌گوید: برخی معلمان کلاس اول ابتدایی از تنبیه بدنی و خشونت به عنوان ابزار تربیتی استفاده می‌کنند که این امر باعث می‌شود دانش آموز به دلیل ترس دچار افت تحصیلی شود که راه حل این مساله نظارت آموزش و پرورش بر عملکرد مدیران، معاونان و معلمان دوره ابتدایی برای جلوگیری از رفتارهای خشونت آمیز علیه دانش آموزان است.

کتاب‌ها بیشتر جنبه نصیحت دارند

وی محتوای کتوب درسی و یا نحوه آموزش آن را یکی از مشکلات افت تحصیلی دانش آموزان در پایه اول دبستان دانست و اظهار کرد: باید کتاب‌های ابتدایی و به‌خصوص کلاس اول توسط متخصصان مسایل تربیتی، روانشناسی، هنری و به‌خصوص گرافیکی تهیه شوند. در حال حاضر این کتاب‌ها بیشتر جنبه نصیحت و القای فکر خاصی را دارند و به عبارتی ایدئولوژیک هستند. حتی اگر منظور تربیت دینی دانش آموزان باشد روشی که استفاده می‌شود غلط است و شوقی در دانش آموزان بر نمی‌انگیزد.

اجتناب از آموزش‌های تئوریک

این پژوهشگر حوزه آموزش در پایان خاطرنشان کرد: در حال حاضر معلمان بیشتر از روش سخنرانی برای ارائه درس در کلاس استفاده می‌کنند. دانش آموزان هفت ساله باید ساعت‌ها روی نیمکت بنشینند و به حرف‌های خشک معلم گوش کنند بنابراین پیشنهاد می‌شود آموزش در سه سال اول غیر مستقیم و در قالب بازی و سرگرمی انجام شود زیرا دانش آموزان از روش های خشک و تئوریک بیزار هستند.