لذت «همرهی خضر» و عبور از «خطر گمراهی» در « اقیانوس آرام» زندگی/ تلویزیون به دنبال جبران ۲ دهه غفلت از مخاطبان نوجوان است

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، سید مرتضی حسینی ـ «دل نوجوان همچون زمین آماده کِشت است که هر بذری در آن افکنده شود می‌پذیرد و می‌پروراند». این جمله حکیمانه امیرمومنان حضرت علی (ع) که خطاب به فرزندشان امام حسن مجتبی (ع) بیان شده؛ طلیعه هر قسمت از برنامه تلویزیونی «اقیانوس آرام» است. برنامه‌ای از تولیدات سازمان هنری رسانه‌ای اوج که فصل چهارم آن این روزها و در گرمای نیمه تیرماه ۱۴۰۱ از شبکه دو سیما درحال پخش است.

نوجوانی‌هایی که نوستالژیک شدند

در یک تصویر کلی، متولدان نیمه دوم دهه پنجاه و سال‌های دهه شصت در دوران نوجوانی خود (اواخر دهه شصت و سراسر دهه هفتاد) با محدودیت کانال‌های ارتباطی، و رسانه‌ها و ابزارهای سرگرمی مواجهه بودند. این نسل در آن سال‌ها و بعدها در عبور از مرزهای نوجوانی به جوانی و سپس میان‌سالی تجربیات شگفت‌آور از تغییرات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را تجربه کرد.

البته محدودیت‌های ابزاری و ارتباطی که به آن اشاره شد، به معنای تهی‌بودن گنجه ذهنی این نسل از گنج خاطرات تلخ و شیرین نیست؛ گواه آن که همان محدودیت‌ها، رشته تسبیحی شدکه با دانه‌هایی از جنس خاطرات مشترک، این نوجوانان زیسته در دهه هفتاد را به هم پیوند داد. انعکاس این عناصر خاطره‌ساز را می‌توان در افزایش اشتراک‌گذاری مطالب، عکس‌ها، ویدئوها و موسیقی‌های خاطره‌انگیز دهه شصت و هفتاد و رواج مولفه های نوستالژیک در فضای مجازی و حتی رادیو و تلویزیون در یک دهه اخیر دید.

در این میان، بخشی از خاطرات مشترک این نسل به برنامه‌های تلویزیونی باز می‌گردد. برنامه‌هایی که در قالب‌های مختلف نمایشی، عروسکی، انیمیشن، ترکیبی و... در ساعاتی محدود و در قالب برنامه کودک و نوجوان روی آنتن می‌رفتند. اگرچه تولیدات نمایشی تلویزیون برای کودکان و نوجوانان در آن سال‌ها ار حیث تعداد انگشت‌شمار بود، اما اغلب همان آثار کم‌تعداد از حیث ویژگی‌های محتوایی و جذابیت (با استانداردهای زمان خودشان) قابل‌قبول بودند؛اما در حوزه برنامه‌های ترکیبی و گفتگومحور جز یکی دو برنامه مثل نیم‌رخ یا اکسیژن، توبره تلویزیون از توشه‌ای مناسب برای نوجوانان خالی بود.

سال به سال دریغ از پارسال!

پیش‌بینی می‌شد این روند در سال‌های بعد و با گسترش کمّی و کیفی شبکه‌های تلویزیون از یک سو و تغیرات اجتماعی و پیشرفت فناوری از سوی دیگر به سمت ارتقا و اعتلا برود، اما آنچه در عمل رخ داد، فراموش کردن مخاطب نوجوان در تلویزیون و سینما بود. اغلب آثار سینمای بدنه در دهه هشتاد که اصولاً با معیارهای خاص آن سال‌ها و بدون نیازسنجی از مطالبات و دغدغه‌های گروه‌های سنی و از جمله نوجوانان تولید می‌شد.در تلویزیون هم با ظهور شخصیت‌هایی همچون «عموپورنگ»، «فیتیله‌ای‌ها»، «عموقناد» (نسخه به روز شده)، «خاله شادونه» و «ململ» مخاطبان خردسال وکودک محوریت پیدا کردند. به این ترتیب در این سال‌ها متولدان دهه هفتاد در کمرکش نوجوانی از همان معدود برنامه‌های موثر تلویزیون که نسل پیشین مخاطبش بودند نیز محروم ماندند.

برهوت تلویزیون برای مخاطب نوجوان تا سال‌های پایانی دهه نود هم طول کشید و جز چند اثر مقطعی و نه‌چندان تاثیرگذار، نوجوانان همچنان در تفکر برنامه‌سازان جایگاهی نداشتند. این در حالی بود (وهست) که نوجوانی دوره ‌ای حساس، سرشار از پیچیدگی‌های روحی و همراه با تغییرات ناشی از بلوغ جسمی، روحی و اجتماعی برای پسران و دختران محسوب می‌شود. به این موارد باید شکنندگی رفتاری ناشی از این تغییرات را نیز افزود؛ آن هم در دورانی همه شور و همه شر که نوجوان ایرانی از یک سو دچار تغییر است و از جانب دیگر در معرض ارائه محصولات فرهنگی و تولیدات متنوع و پرزرق و برق از آن سوی آبها قرار دارد.

تجربه سخنرانی انگیزشی وسط « اقیانوس آرام»

«سازمان هنری رسانه‌ای اوج» به موازات تولید مجموعه «محرمانه» که در سال ۱۳۹۸ در قالب یک مجموعه نمایشی برای مخاطب نوجوان تولید و پخش شد، برنامه «اقیانوس آرام» را نیز روانه آنتن کرد. این برنامه با محوریت حضور چهره‌های موفق و فعال در عرصه‌های مختلف هنری، ورزشی، اجتماعی و فرهنگی و در قالب سخنرانی انگیزشی و گفتگوی دوطرفه با نوجوانان حاضر در استودیو طراحی شده است.

بیشتر بخوانید:

در دوران تحصیلم امثال خانم اژدریان را دیده بودم

فصل دوم محرمانه در راه است

نوجوانان در تلویزیون نادیده گرفته شده‌اند

دورهمی نوجوانانه در ایستگاه چهارم « اقیانوس آرام»

سخنرانی انگیزشی برای انتقال تجربه و ارتقای مهارت، یکی از شیوه‌های جذاب و پرطرفدار در دنیا است که شاید مشهورترین نمونه آن سخنرانی‌های «تِـد» (TED) باشد. این شکل از سخنرانی‌های رسانه‌ای از نیمه دوم دهه هشتاد میلادی آغاز شد. سخنرانی‌هایی که در ابتدا برای مباحث مرتبط با فناوری و رسانه طراحی شده بودند، اما در گذر از سال‌ها اکنون گستره آن به تمام مسائل اجتماعی، فرهنگی، روان‌شناختی و سبک زندگی کشیده شده است.

«تد» شعار خود را «توزیع و گسترش ایده‌های ارزشمند» قرار داده و به دنبال آن است تا حرف‌ها و ایده‌ها، ساده‌تر و سریع‌تر به دست مخاطبان خود برسند. از سال ۲۰۰۶ و با ارائه رایگان ویدئوهای «تد» گستره مخاطبان افزایش چشمگیری یافت. امروزه سخنرانی «تد» به یک ویژند و فرهنگ تبدیل شده به گونه‌ای که در بین فعالان حوزه موفقیت، فناوری و روان‌شناسی شبیه این گزاره‌ها شنیده می‌شود که «می‌خواهم یک سخنرانی به سبک تِد انجام دادم» یا «این برنامه شبیه سخنرانی تِد هست» و...

با این حال این پروژه رسانه‌ای‌اجتماعی مورد نقد هم قرار دارد. بسیاری از کارشناسان حوزه جامعه شناسی و رسانه، سخنرانی‌های «تد» را به داشتن نگاه تقلیل‌گرا، ساده‌اندیشانه و همراه با راه‌حل‌های کلی و غیرکاربردی متهم می‌کنند ضمن این که چربیدن جنبه‌های نمایشی و سرگرم‌کننده بر محتوای سخنرانی‌ها را نیز از جمله آسیب‌های آن می‌دانند.

اگرچه حضور مهمانان و شیوه ارائه بحث در «اقیانوس آرام» بر مبنای همین شکل از انتقال تجربه طراحی شده، اما به خوبی توانسته در فرآوری و بازآفرینی این قالب به گونه‌ای عمل کند که شاهد یک برنامه مستقل، جذاب و درعین حال موثر باشیم. به این ترتیب، این مجموعه تلویزیونی از برچسب نمایشی‌بودن و سرگرمی‌محوری که از مهم‌ترین انتقادات وارد بر سخنرانی‌های «تد» محسوب می‌شود فاصله می‌گیرد.

جنس و پیشینه کاری مهمانانی که در فصول گذشته و این فصل به برنامه دعوت شده‌اند نیز نشان می‌دهد که سازندگان «اقیانوس آرام» در کنار توجه به فُرم، نگاهی همه‌جانبه به محتوا داشته‌اند. در اینجا نه جذابیت صرف برای مخاطب نوجوان اولویت اصلی است و نه فقط تجربیاتی که بیان می‌شود بلکه ترکیبی مقبول از این دو مولفه مدنظر است.

همان‌گونه که در شعار برنامه بیان شده، قرار است مخاطبان اینجا، تجربه‌هایی را بشنوند که از نوجوانی شروع می‌شود. این تجربه‌ها از زبان یک بازیگر، نویسنده، موسیقیدان، ورزشکار، فعال اجتماعی و... بیان می‌شود. تجربه‌هایی از آغاز یک فعالیت، حل یک مسئله، تداوم یک راه درست، بهبود یک وضعیت و یا بازنگری مسیر که عموماً از دوران نوجوانی یا درآستانه عبور از نوجوانی به جوانی رقم می‌خورد. در انتها نیز با مشارکت نوجوانان حاضر در استودیو، روند برنامه از تک‌گویی به گفتگو می‌رسد.

در فصل چهارم مهمانانی نظیر احسان عبدی‌پور (فیلمساز و مستندساز)، حامد عسگری (شاعر و نویسنده)، وحید شمسایی (فوتسالیست)، نجم‌الدین شریعتی (مجری تلویزیون)، فواد صفاریان‌پور (تهیه‌کننده‌)، سجاد گنج‌زاده (قهرمان المپیک)، جواد فروغی (قهرمان المپیک)، حبیب احمدزاده (نویسنده)، کورش سلیمانی (بازیگر) و بهرام عظیمی(انیماتور) به این برنامه آمده و یا در روزهای آینده خواهند آمد. این ترکیب و البته مهمانان فصل قبل بیانگر همین موضوع است که آغاز فعالیت برای رسیدن به هدف، بالابردن آستانه تحمل و ریسک‌پذیری و در نهایت توانایی حل مسئله معیارهای مهم انتخاب مهمان بوده است.

ریتمی که باید تندتر شود!

از آنجایی که صحبت‌ مهمانان مبتنی بر یک تجربه پیشین و ملموس است و گوینده نیز بدون تشریفات مرسوم آنها را ارائه می‌کند، پذیرش آن از سوی مخاطب نیز با راحتی بیشتری صورت می‌گیرد. از حیث شکلی، استفاده از گرافیک شاد و سرزنده و عناصر تصویری که زیست زندگی نوجوان امروز را به منعکس می‌کند، از نقاط قوت این برنامه است.

با این حال به نظر می‌رسد گاهی اوقات قطع سخنان مهمان در زمان درستی صورت نمی‌گیرد و نیازمند دقت بیشتر در تدوین است. از سوی دیگر، شیوه تعامل نوجوانان حاضر در استودیو با مهمان نیز می‌تواند جذاب‌تر و پویاتر باشد. به عبارت دیگر، مخاطبان حضوری باید برخی نکات مطرح‌شده را با جدیت بیشتری به چالش بکشند تا مباحث مطرح‌شده برای مخاطبان خانگی نیز کاربردی‌تر شود. ضمن این که برای تندتر شدن ریتم برنامه در بخش‌های غیر از سخنرانی، خلاصه‌کردن نریشن‌ها مفید به نظر می رسد. به‌ویژه نریشن ابتدایی معرفی مهمان که حدود پنج دقیقه طول می‌کشد و اگرچه متن خوبی داشته و اجرای قابل‌قبولی دارد اما از همان ابتدا به‌اصطلاح برنامه را از ریتم می‌اندازد.

سه سال از خیز بلند جمعی از هنرمندان جوان و دلسوز عرصه سینما و اکران فیلم «منطقه پرواز ممنوع» که پیشکشی برای مخاطبان نوجوان ایرانی بود می‌گذرد. اثری که به صورت ویژه قهرمانان و مخاطبان خود را از بین نوجوانان امروزی انتخاب کرده بود. حال تلویزیون هم کمر همت بسته تا پس از حود دو دهه غفلت، مخاطبان نوجوان را با تلویزیون آشتی دهد. اتفاقی که و در قالب برنامه‌ای ترکیبی و متکی به تجربیات چهره‌های موفق، رقم خورده و در فصل چهارم خود همپای مخاطبان نوجوانش به بلوغ رسیده است.

این دختران و پسران نوجوان برای «ترک این مرحله» و رسیدن به ساحل امن زندگی بدون «خطر گمراهی» باید از این «اقیانوس آرام» ره‌توشه لازم را برگیرند و قدم در راه بی‌برگشت بگذارند. چه بهتر که بخشی از این راه با همراهی اتاق فکری قوی از اساتید مرتبط و در چارچوب یک برنامه تلویزیونی استاندارد صورت بگیرد. تلاشی قابل احترام و البته نیازمند به بازخوانی مداوم و اصلاح کمبودها در مسیر طولانی پیش رو.

 انتهای پیام/۴۱۰۴/