گفتمان‌سازی نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ اگر تربیت اجتماعی را جریانی بدانیم که طی آن، نظام تربیتی حاکم بر جامعه، هنجارها، مهارت‌ها، الگوها، انگیزه‌ها، طرز رفتارها، قواعد موردنیاز افراد جامعه و روابط هر فرد را شکل می‌دهد تا افراد بتوانند بر اساس آموخته‌های خود ایفای نقش‌ کنند، دانشگاه و استاد نقش غیرقابل‌انکاری در آشناکردن جوانان با مفاهیم مختلف زندگی گروهی و مزایا و محدودیت‌های زندگی اجتماعی، شناخت گروه‌های اجتماعی و ارزش‌ها و معیارها و قوانین حاکم بر آنها خواهند داشت؛ چراکه تربیـت اجتمـاعی بـه لحـاظ گستردگی، پیچیدگی و جامعیت؛ پوشش‌دهنده‌ تمام نهادهای اجتماعی تربیتی مشـرف بـر امـر تعلیم و تربیت افراد است، موضوعی که در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی، ذیل محور راهبردی دانشگاه پرورشگر و توسعه‌دهنده‌ فضای انقلابی با دو مقصود؛ ارتقای کیفیت و کارآمدی دوره‌های تحصیلی و ارتقای تربیت اخلاقی، فرهنگی و هویتی با هوشمندی مدنظر قرارگرفته است.

اگرچه حدود دو سال آموزش مجازی و حضورنداشتن دانشجویان در محیط دانشگاه و کلاس‌های درس و نبود امکان برقراری ارتباط چهره به چهره با استادان و سایر دانشجویان می‌تواند در این فرآیند وقفه‌ای ایجاد کرده باشد؛ اما امروز که مجدداً محیط دانشگاه به برکت حضور استادان، دانشجویان و کارمندان در حال تجربه‌ مجدد نشاط و پویایی است، بهترین فرصت برای جبران نقص‌ها، کمبودها و رفع موانع احتمالی نیل به اهداف عالی تربیت اجتماعی است، مبحثی که اصول و مبانی آن در آموزه‌های ناب دینی ما ریشه دارد:

اعضای هیئت‌علمی گروه‌های علوم انسانی و هنر با برگزاری جلسات گفت‌وگو و یا کرسی‌های ترویجی و آزاداندیشی، باب گفتمان‌سازی بیانیه نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی را گشوده و با استفاده از همه‌ ظرفیت‌های علمی به بازتعریف نقش استادان در تربیت اجتماعی دانشجویان اهتمام ویژه داشته باشند.- مبنای کرامت: انسان ذاتاً صاحب کرامت محسوب می‌شود؛ اما این کرامت صرفاً ذاتی نیست و اکتسابی نیز هست.

- اصل عزّت: اگر نظام تربیتی، عزّت‌خواهی و عزّت‌یابی را در متربیان خود ایجاد نکند و یا به اصل عزت کم‌توجهی شود و تربیت اجتماعی آحاد جامعه به ذلّت گرایش پیدا کند، زمینه بسیاری از تباهی‌ها فراهم خواهد شد.

- مبنای تأثیرپذیری انسان از شرایط: بسته به اینکه انسان در چه زمان و مکانی و تحت چه شرایط اجتماعی و در ارتباط با چه کسی باشد، روند زندگی و تربیتی او متفاوت خواهد بود.

- اصل اصلاح شرایط و روابط انسانی: این اصل بیانگر این نکته است که برای ایجاد برخی آداب، عادات و رفتارهای مطلوب در انسان و حتی برای حذف برخی عادات، رفتارها و افکار نادرست، باید به دست‌کاری یا اصلاح شرایط زمانی، مکانی و اجتماعی پرداخت.

- مبنای تأثیرگذاری انسان بر شرایط: نظام تربیتی، می‌بایست در پی جهت‌دهی به نوع و نحوه‌ تأثیرگذاری هر فرد و حتی اجتماع بر افراد دیگر باشد، در غیر این صورت هرکسی بر اساس دید و باور خود، دست به انجام کارهایی خواهد زد که ممکن است اثراتی نامطلوب و مخرب داشته باشد.

- اصل مسئولیت و ادای وظیفه: در بحث تربیتی، منظور از احساس مسئولیت این است که متر بیان را به‌گونه‌ای بپرورانیم که آموخته‌های خود را درونی کنند، با طیب خاطر پذیرفته و عملی نمایند. نه اینکه با اکراه و اجبار وادار به انجام کاری شوند.

- مبنای حُسن: انسان دارای ویژگی حُسن، نیکی و بدی است؛ اما درواقع این خود انسان است که از این زمینه‌ها به‌دلخواه استفاده کرده و به خود یا بد متمایل می‌شود. نظام تربیتی می‌تواند از ویژگی گرایش انسان‌ها به سمت خوبی‌ها و نیکی‌ها بهره گرفته و افراد را در مسیر تعالی قرار داده و حفظ کند.

- اصل آراستگی: تربیت اجتماعی موفق و همه‌جانبه نگر، سعی می‌کند شرایط را به‌گونه‌ای مهیا کند که متربیان، هم در ظاهر و هم در باطن خویش به یک آراستگی شایسته و مناسبِ شخصیت کریمانه انسانی دست یابند.

نکته محوری در بیانیه نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی، تأکید بر نقش استادان فراتر از آموزش صرف است. در این نگاه، نه‌تنها استاد نسبت به تربیت اجتماعی دانشجویان بی‌تفاوت نبوده است؛ بلکه با مطالعه و تقویت بنیان‌های نظری آموزه‌های علمی، دینی، اخلاقی و تربیتی خود، علاوه بر نقش معلم به ایفای نقش مربی‌گری نیز خواهد پرداخت.

تکریم و احترام به متریی، محبت کردن به متربی، اعتدال و میانه‌روی در برخورد با متربی (پرهیز از وضع قوانین دشوار و سختگیرانه)، مدارا با متربی، توجه دادن متربی به وضع ظاهر، ارائه الگو به متربی، آموزش معاشرت، آمادگی برای تشکیل خانواده، تقویت اعتماد به نفس و اراده، تفکر و آگاهی، مسئولیت‌پذیری، هم‌نشینی و دوست‌یابی صحیح، کسب رفتارها و مهارت‌های مثبت مانند حُسن خلق، رعایت ادب، تعدیل غرایز، عفو و گذشت، خیرخواهی برای دیگران و سخن نیکوگفتن و پرهیز از رفتارها و مهارت‌های منفی مانند بدگمانی و سوءظن، خودخواهی، تحقیر و کوچک شمردن دیگران، خصومت ورزی، دروغ، سرزنش، بدزبان و شوخی بیجا، دورویی و سخن‌چینی برخی از راهکارهای اجرایی استادان برای متربیان و دانشجویان بر مبنای آموزه‌های قرآنی است.

در پایان از تمام استادان به‌ویژه اعضای هیئت‌علمی گروه‌های علوم انسانی و هنر تقاضا می‌کنم که با برگزاری جلسات گفت‌وگو و یا کرسی‌های ترویجی و آزاداندیشی، باب گفتمان سازی بیانیه نقش دانشگاه در تعلیم و تربیت اجتماعی را گشوده و با استفاده از همه‌ ظرفیت‌های علمی، نسبت به بازتعریف نقش استادان در تربیت اجتماعی دانشجویان اهتمام ویژه داشته باشند. بدیهی است که بازنشر محتوای این جلسات در رسانه‌ها می‌تواند روند گفتمان سازی و جریان سازی بیانیه را در سطح کشور و دانشگاه آزاد اسلامی تسریع کند.

مهران صمدی رئیس دبیرخانه هیئت امنا و دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان شرقی

انتهای پیام/۴۰۶۲/