اراده سیاسی طرف غربی، کلید باز شدن گره مذاکرات وین/ ایران بر اخذ تضمین و راستی‌آزمایی متمرکز است

گروه جهان خبرگزاری آنا- محمد جعفری؛ هیئت‌های مذاکره‌کننده ایران و گروه ۱+۴ در قالب دو کارگروه رفع تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای از ساعاتی پیش گفت‌وگوها خود را برای به حداقل رساندن اختلافات و سوء‌تفاهمات آغاز کردند اما همان‌گونه که مقامات ارشد در تهران تأکید کرده‌اند در این مرحله برخورداری از عزم سیاسی نزد طرف‌های غربی به‌ویژه آمریکا برای عبور از این فاز بسیار کارساز است.

با مرور گذشته شاهد بودیم که گفت‌وگوهای تیم مذاکره‌کننده دولت حسن روحانی رئیس‌جمهور سابق در اواخر سال ۲۰۱۳ به‌نوعی توافق موقت با گروه کشورهای ۱+۵ (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) رسید که پس از حدود ۱۸ ماه منجر به انعقاد توافق هسته‌ای ژنو در تابستان ۲۰۱۵ موسوم به برجام شد. بر اساس برجام ایران متعهد شد که یک سری محدودیت‌های هسته‌ای را قبول کند و به فعالیت هسته‌ای ذیل برجام و تحت نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه دهد و تا در عوض این اقدامات همه تحریم‌های شورای امنیت، اتحادیه اروپا و آمریکا را علیه تهران رفع شوند. برجام پس از ۶ روز طی قطعنامه ۲۲۳۱ به تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد رسید.

متأسفانه به دلیل اینکه از بابت برپایی سازوکار راستی آزمایی رفع تحریم‌ها و نیز گرفتن تضمین پایبندی به برجام از طرف‌های غربی هیچ درخواستی نشده بود روند اجرایی شدن برجام به‌کندی پیش رفت. البته از سوی ایران روند اجرای برجام کامل و به‌موقع انجام می‌شد و این‌طرف غربی بود که تعلل می‌کرد. به‌عنوان‌مثال رفع تحریم را لغو (موقت) معنی کردند و علاوه بر آن هرازگاهی یک سری تحریم‌ها را به بهانه اینکه نقض برجام از سوی ایران انجام‌شده علیه تهران مصوب می‌کردند.

دور هشتم مذاکرات گردنه‌ای سخت اما قابل‌عبور

تا اینکه دولت واشنگتن در پی پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات سال ۲۰۱۶ عوض شد. ترامپ از همان آغاز کمپین انتخاباتی برجام را بدترین توافق تاریخ کشورش خواند و درنهایت در بهار سال ۱۳۹۷ هم دستور خروج آمریکا از برجام را صادر کرد و تمامی تحریم‌های لغو شده را دوباره فعال کرد.

ترامپ نتیجه انتخابات ۲۰۲۰ را به جو بایدن باخت. بایدن قول بازگرداندن آمریکا به برجام را داد. هیئت مذاکره‌کننده ایران از اوایل سال ۱۴۰۰ با تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) پای میز مذاکره نشست اما پس از ۶ دور گفت‌وگو با پایان رسیدن دولت حسن روحانی مذاکرات بدون نتیجه به دولت سید ابراهیم رئیس رئیس‌جمهور (دولت سیزدهم) واگذار شد.

از هشتم آذرماه مذاکرات بین تیم جدید مذاکره‌کننده ایران و گروه ۱+۴ آغاز شد. تهران طرح جدیدی روی میز مذاکره قرار داد. اساس این طرح رفع تحریم‌ها، ایجاد سازوکار راستی آزمایی رفع تحریم و اخذ تضمین از آمریکا برای پایبندی به توافق بودند.

وقتی داشته‌های ابتدای دور هفتم مذاکرات را با داشته‌های حال حاضر مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که به چه میزان کار انجام‌شده است

در دور هفتم ایران توانست با مدیریت صحیح طرف دیگر را مجاب کند تا اصول ایران را با پیش‌نویس دور ششم مذاکرات تلفیق کند تا سند جدیدی به‌عنوان مبنای مذاکرات تدوین شود که نشان از دست برتر تیم ایران در روند گفت‌وگوها داشت. دو گروه رفع تحریم‌ها و اقدامات هسته‌ای و نیز کمیسیون مشترک برجام جلسات متعددی داشتند. علاوه بر این جلسات علی باقری رئیس تیم مذاکره‌کننده ایرانی جلسات زیادی با انریکه مورا هماهنگ‌کننده مذاکرات از سوی اتحادیه اروپا برگزار کرد. جلسات و جانبه، سه‌جانبه و چندجانبه با روسای هیئت‌های حاضر برگزار شد و کار به روز سه‌شنبه نوزدهم بهمن‌ماه رسید تا هیئت‌ها شروع به نگارش سند پایبندی به تعهدات برجامی کنند.

یعنی اینکه روند مذاکرات همان‌گونه که ایران خواسته پیش رفته است زیرا سند پایبندی به تعهدات برجامی به دلیل اینکه توافقی مکتوب علاوه بر متن برجام و در تأیید برجام و رعایت تعهداتش است باعث می‌شود که طرف‌های غربی نامه امضاءشده را بار دیگر امضاء کنند.

بیشتر بخوانید:

واکنش شمخانی به سنگ‌اندازی آمریکا در روند مذاکرات وین

یرماکوف: احیای برجام کاملا تحقق‌پذیر است

امیرعبداللهیان: توافق، نیازمند اتخاذ تصمیمات مهم از سوی طرف‌های غربی‌ است

بدون شک هر انسان عاقلی از طی شدن این روند مضحک احتمالاً به خنده می‌افتد و البته شاید ابراز تأسف هم بکند که مگر از قبل بر سر همین موضوع توافق نشده بود؟ مگر پای آن توافق امضاء نشده بود؟ پس چرا سازوکار حقوقی در کار نیست که بر اساس آن متخلف به خلف وعده خودش اعتراف کند و ضرر و زیان طرف مقابل را بدهد تا بتواند بار دیگر به توافق بازگردد؟ پاسخ را حتماً می‌توان در ساختار ناقص شورای امنیت سازمان ملل متحد یافت.

البته اینکه ساختار شورای امنیت نیاز به تغییرات اساسی دارد موضوعی است که در فرصت و فرمتی دیگر باید به بحث گذاشته شود اگر هم در این مقاله از آن صحبت شد به این دلیل بود که مخاطب متوجه باشد که هیئت مذاکره‌کننده‌اش در چه زمین ناهمواری باید توپ را به جلو براند.

تیم مذاکره‌کننده ایرانی توانسته ثابت کند که روند میدانی گفت‌وگوها را به‌صورت کامل در مقابل حاشیه‌ها ایمن کرده است

به‌هرحال چهار دهه تجربه دولتمردان و کارشناسان ایرانی در تقابل با تنش‌های سیاسی و حقوقی که با ابرقدرت‌ها داشتند باعث شد که ترکیب تیم مذاکره‌کننده فعلی به‌گونه‌ای چیده شود که بتواند با برخوردی قاطع و درعین‌حال منطقی باعث پیشرفت مذاکرات شود.

وقتی داشته‌های ابتدای دور هفتم را با داشته‌های حال حاضر مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که به چه میزان کار انجام‌شده است. در ابتدای دور هفتم متن مبنایی وجود نداشت، غربی‌ها مبحث راستی آزمایی و تضمین‌ها را نمی‌خواستند در دستور کار قرار دهند و پرانتزها خالی به‌قدری بود که در برخی مواقع بر متن برتری می‌یافت. منظور از پرانتز معنی جمله یا کلمه قبل از آن است. در اسناد توافقات مهم وقتی‌که این پرانتزها بیشتر باشند یعنی اینکه دو طرف با دقت بسیار در پی صحت کار خود هستند. به‌عنوان‌مثال وقتی صحبت از برداشتن تحریم است یک‌طرف در پرانتز آن را لغو و دیگری رفع معنی می‌کند و از بین بردن این پرانتز زمان‌بر است. به همین دلیل است که تیم مذاکره‌کننده ایرانی بااینکه اصلاً به دنبال به درازا کشیدن مذاکرات نیست اما عجولانه هم کار نمی‌کند.

صحبت روز دوشنبه حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه در خلال کنفرانس مطبوعاتی مشترک به همتای فنلاندی در خصوص رسیدن به زمان نگارش سند پایبندی طرف‌های مذاکرات به تعهدات برجامی نشان می‌دهد که هم پرانتزها به حداقل رسیده‌اند و هم روند رسیدن به توافق به‌درستی طی می‌شود.

ضرورت باریک‌بینی کارشناسان در مرحله نگارش سند تعهدات طرف‌های مذاکرات

در این مرحله سندی که قرار است نگارش شود نحوه بازگشت به تعهدات برجامی را برای هرکدام از طرف‌های مذاکرات مشخص می‌کند تا درنهایت برجام بار دیگر اجرایی شود. البته موضوع به این سادگی‌ها هم نیست زیرا بعد از مشخص شدن تعهدات هرکدام از طرف‌ها به مبحث اینکه کدام طرف باید قدم ابتدایی را بردارد یا اینکه گام‌ها هم‌زمان باشند یا خیر خواهیم رسید. منظور این است که حساست بسیار زیاد موضوعات باعث می‌شود که طرف‌های مذاکرات به تصمیم‌گیری‌های عمده سیاسی نیاز داشته باشند. این دو واژه عزم سیاسی یا تصمیم سیاسی زیاد شنیده شده و بهتر است با ذکر مثال توضیح داده شود.

مطمئناً یکی از تعهدات برجامی آمریکا که در سند فوق‌الذکر بار دیگر به واشنگتن برای اجرا ارجاع می‌گردد رفع تحریم‌هاست. با توجه به اینکه برخی از این تحریم‌ها را دولت آمریکا اعمال کرده و برخی دیگر مصوبه کنگره هستند این دولت بایدن است که باید از توان سیاسی دموکرات‌ها در کنگره استفاده کند تا آن بخش از تحریم‌های کنگره‌ای را رفع کند. این یعنی عزم و اراده سیاسی برای مقابله با مقاومت برخی از جناح‌ها در ایالات‌متحده.

یک واژه دیگر هم که خیلی این روزها توسط رسانه‌های غربی استفاده می‌شود "مرحله گریز" یا "زمان گریز" است. این دو واژه در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای هستند و به این معنی هستند که با رسیدن به آن دیگر توافق، قطعنامه، تحریم و محدودیت نمی‌توانند یک کشور را از دست زدن به غنی‌سازی برای مقاصد غیر صلح‌آمیز بازدارند. البته غربی‌ها خود می‌دانند که صنعت هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است و با استفاده از واژه "گریز" فقط درصدد تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی برای تحت فشار قرار دادن ایران هستند.

به هر صورت دستیابی به توافقی خوب با نگارش سند تعهدات طرف‌های مذاکرات کلید خورده است که خیلی خبر خوبی است زیرا تیم ایرانی توانسته ثابت کند که روند میدانی گفت‌وگوها به‌صورت کامل در مقابل حاشیه‌ها ایمن کرده است و اگر به همین صورت پیش برود هم می‌تواند به پیشبرد فناوری هسته‌ای کشور ادامه دهد و هم منافع اقتصادی نسل فعلی و نسل‌های آینده ایران را تأمین نماید.

انتهای پیام/۴۱۵۵/