بازگشت به دوران طلایی تمدن اسلامی در گرو تغییر ساختار ذهنی دانشمندان

به گزارش گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا از ستاد ارتباطات و اطلاع‌رسانی جایزه مصطفی(ص) سعید قوامی در حال حاضر دانشیار گروه آناتومی انسانی و علوم سلولی در دانشگاه مانیتوبا در کانادا و همچنین استاد افتخاری دانشکده فنی کاتوویتس در لهستان و دانشگاه علوم پزشکی شیراز است. وی تاکنون جوایز و افتخارات بسیاری را از آن خود کرده که از میان آنها می‌توان به جایزه بهترین کار تحقیقاتی پست‌دکتری، جایزه رده اول کانادا، در سال ۲۰۰۷، جایزه توسعه شغلی پارکر بی فرانسیس، جزو ۱۰ نفر برتر علمی در آمریکای شمالی، جایزه ستاره نوظهور پژوهش از سوی مرکز علوم و نوآوری انجمن قفسه سینه آمریکا در سال ۲۰۱۷ اشاره کرد. او در سال ۲۰۱۸ از سوی دفتر ریاست جمهوری و بنیاد سلول‌های بنیادی ایران برای مشارکت در کارهای پژوهشی مربوط به حوزه بیوشیمی تقدیر شد. از سال ۲۰۱۹ نیز جزو یک درصد دانشمندان جهان به دلیل تعداد استنادات انتخاب شده است. او هم‌اکنون روی پروژه‌ای در زمینه درمان سرطان ریه متمرکز است. در ادامه گفتگوی ما با این دانشمند برجسته را می‌خوانیم.

سعید قوامی در مورد جایگاه کشورهای اسلامی در پیشرفت علم و فناوری گفت: فکر می‌کنم که در سال‌های اخیر کارهای پژوهشی بسیار خوبی در کشورهای اسلامی انجام شده و انتظار داریم که به مرور زمان رشد کنند. با این حال مهم‌تر از انجام این پژوهش‌ها موارد دیگری نیز هست. به طور مثال، در کشورهای اسلامی مانند قطر، عربستان و ترکیه سرمایه‌گذاری هنگفتی شده تا دانشگاه‌های معتبر جهان را مجاب به تاسیس شعبی در کشورشان کنند. از اساتید این دانشگاه‌ها هم دعوت کرده‌اند که به عنوان هیئت علمی در کشورشان کار کنند تا با تعامل این اساتید با اساتید بومی، کیفیت کارهای پژوهشی‌شان را بالا ببرند. علاوه براین، کشورهایی که ذکر کردم با محققان بومی‌شان که به خارج از کشور برای ادامه تحصیل یا توسعه تحقیقات مهاجرت کرده‌اند کاملا در ارتباطند و حتی به آنها پیشنهاد کاری می‌دهند تا دوباره به کشورشان برگردند.

وی با اشاره به اینکه در ایران به عنوان یکی از کشورهای اسلامی، پایه علمی بسیار قوی است، بیان کرد: از آنجا که با دانشجویان ایرانی زیادی سروکار دارم، به جرات می‌دانم که سطح علمی بالایی دارند. محققان ایرانی با تمام سختی‌ها و تحریم‌های نادرست علیه ایران، کارهای پژوهشی باکیفیتی انجام می‌دهند و تنها نقطه ضعفی که سیستم آموزش عالی ایران دارد، تحت فشار گذاشتن اساتید برای چاپ مقالات برای ارتقاست. این امر موجب می‌شود که اساتید مقالاتی را چاپ کنند که معمولا خروجی موثری ندارد. با این حال، آینده خوبی را در پیشرفت علمی ایران می‌بینم، ولی جامعه علمی ما که با دست خالی کارهای علمی بزرگی می‌کنند نیاز به تشویق بیشتری دارند و جوایزی مثل جایزه مصطفی(ص) یکی از آنهاست.

او راه بازگشت به دوران طلایی تمدن اسلامی را در گرو این می‌داند که طرز فکر و ساختار ذهنی دانشمندان آن زمان را دوباره تکرار کنیم. در گذشته با وجود محدود بودن ارتباطات، محققان کار گروهی بسیار قوی‌ و روحیه همکاری خوبی داشتند. در حالی که در دنیای کنونی در کشورهای اسلامی این موضوع زیاد به چشم نمی‌خورد و به نوعی نقطه ضعف محققان مسلمان به شمار می‌رود. به همین دلیل اگر زمینه همکاری‌های کشورهای اسلامی با کشورهای غیراسلامی را فراهم کنیم، با رشد و پیشرفت علمی بسیار خوبی مواجه خواهیم شد.

به گفته او، یکی دیگر از طرز فکرهایی که محققان قدیمی داشتند این بود که همیشه تحت اعتقادات‌شان، منفعت جامعه را به منفعت شخصی‌شان ترجیح می‌دادند. ما هم باید این نگرش را ایجاد کنیم که زمانی که به جامعه منفعتی می‌رسانیم، منفعت آن به خودمان هم می‌رسد.

از نظر سعید قوامی دنیای علم امروز بسیار نیازمند تحقیقات و فناوری‌های جدید است و هر چه می‌گذرد به ویژه از شیوع بیماری کرونا، این نیاز را بیشتر احساس می‌کنیم. پاندمی کرونا موجب شد که به تعامل بین تخصص‌های مختلف هم بیشتر فکر کنیم و مشاهده کردیم تا زمانی که این تعامل پیش نیامد، واکسن کووید اختراع نشد. به اعتقاد او، تا زمانی که همکاری دولتمردان با دانشمندان رخ ندهد، چالش‌های بزرگ جهان مثل گرمایش زمین هیچ وقت حل نمی‌شود. او معتقد است که در دنیای آینده همه علوم همگرا خواهند شد و هم‌اکنون نیز پایه‌های آن ایجاد شده‌ است. این همگرایی نجات بشریت را در آینده رقم خواهد زد.

به گفته قوامی، پژوهشی استحقاق گرفتن جایزه را دارد که در حوزه خود نوآورانه و تاثیرگذار باشد. محققانی مانند علی خادم حسینی که حوزه‌ زیست‌مهندسی و علوم مواد، تحول و بینش جدیدی را در کارهای پژوهشی ایجاد کرده‌اند، مستحق گرفتن بزرگ‌ترین جوایز هستند. پروفسور خادم حسینی در دنیای علم یک الگوی بسیار خوب است که فعالیت‌های علمی و زمینه تبلیغ در حوزه کارهای خود را به صورت کاملا متوازن و متعادل حفظ می‌کند.

قوامی با اشاره به اینکه کسانی که بنیاد مصطفی(ص) را تاسیس کرده‌اند افراد بسیار خوش فکری هستند، مطرح کرد: ما جوایزی چون رازی و خوارزمی را هم داریم که به صورت ملی برگزار می‌شوند و جایزه‌ای مانند مصطفی(ص) را به صورت بین‌المللی واقعا نیاز داشتیم. این جایزه می‌تواند مشوق بسیار خوبی برای محققان باشد، اما در صورتی که تبلیغات بیشتری انجام دهد. چون کمی محجور افتاده است و محققان زیادی هستند که هنوز از وجود این جایزه اطلاعی ندارند.

وی افزود: سوالی که در مورد جایزه مصطفی(ص) مطرح می‌شود این است که این جایزه چه استفاده‌ای از این افراد برگزیده در کشورمان به عنوان مرکز این جایزه کرده است؟ این افراد پتانسیل بسیار بالایی دارند و اکثرشان هم دوست دارند که به پیشرفت علمی کشورمان کمک کنند. این افراد باید به بنیادهای مختلف علمی در کشور متصل شوند تا در زمینه‌های مختلف همکاری‌های سازنده داشته باشند.

از نظر قوامی، جایزه مصطفی(ص) همان نوبل اسلامی است و نمونه‌ آن را در جهان نداریم. البته هنوز خیلی خام است و نیاز به زمان بیشتری دارد تا خودش را مطرح کند. با این حال، افراد برگزیده بسیار درست و به جا انتخاب شده‌اند و این بنیاد به اهداف اولیه‌اش رسیده‌ است و باید دید که چطور به اهداف دراز مدتش می‌رسد.

او پیشنهاد می‌کند که جایزه مصطفی(ص) نباید صرفا هر دو سال یکبار برگزار شود و باید ستاد قدرتمندی به صورت شبانه‌روزی روی سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های جدید کار کنند تا بتوانند از برگزیدگان جوایز در جهت منافع ایران و کشورهای اسلامی استفاده کنند..

قوامی معتقد است که دریافت جایزه صددرصد حس خیلی خوبی به محققان می‌دهد و خستگی چندین سال یا حتی چندین دهه را از تن آنها بیرون می‌کند. این جوایز به محققان انگیزه ادامه کار و حتی فعالیت‌های جدیدتر می‌دهد اما مهم‌تر این است که این انگیزه را به محققان نسل بعدی منتقل ‌کند. به غیر از این، سرمایه‌گذاران نیز برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌شوند.

انتهای پیام/۴۰۲۱/پ