مقابله با گرد و غبار با فناوری‌های نوین/خشکسالی، واقعیتی که جهان را دچار چالش می‌کند

به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، در حال حاضر ایران به روی کمربند بیابانی دنیا قرار دارد؛ ۶۰ درصد از سرزمین ایران خشک و بیابانی است که تغییرات اقلیم و عوامل انسانی میزان وقوع طوفان‌های گرد و غبار و بیابان‌زایی را تشدید می‌کند. هرچند گریزی از طوفان‌های گرد و غبار نیست و باید این واقعیت را پذیرفت اما می‌توان با کمک فناوری‌های نوین علمی و با مدیریتی مناسب، میزان هجوم ریزگردها و وقوع طوفان‌های گرد و غبار را پایش و رصد کرد.

قاسم عزیزی، دکترای جغرافیای طبیعی و استاد اقلیم‌شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران در این خصوص می‌گوید؛ «مسئله ریزگردها در ابتدا یک پدیده اقلیمی محسوب می‌شود؛ این پدیده در مناطقی که بافت خاک منفصل یا ناپیوسته و خشک است، روی می‌دهد زیرا جریان هوا یا باد نمی‌تواند خاک چسبیده یا مرطوب را جابه‌جا کند بنابراین پدیده گرد و غبار در مناطقی ایجاد می‌شود که خاک ضد پوشش گیاهی یا عریان است. باد می‌تواند این چنین بافت ریزدانه و منفصل را گاهی تا صدها کیلومتر با خود جابه‌جا کند. این مسئله به نوبه خود باعث ایجاد مشکلاتی از قبیل کاهش میزان دید و مشکلات تنفسی می‌شود. علاوه بر این ریزگردها حتی می‌توانند به روی سازه‌های انتقال برق و پرکردن مخازن آب تاثیرگذار باشند و مشکلاتی در مناطق شهری، روستایی و کشاورزی ایجاد کنند.»

بیشتر بخوانید:

خشکسالی؛ عامل اصلی فرونشست در ایران/ ۳۰ استان کشور در خطر فرونشست قرار دارد

در مناطق مرطوب که پوشش گیاهی و جنگلی وجود دارد، فقط ممکن است در یک محدوده از منطقه ساحلی به دلیل عملکرد موج‌های دریا و ماسه‌های بدون پوشش، منبعی برای تولید ذرات گرد و غبار هوا ایجاد شود. عمدتا مناطق بسیار خشک که گیاهان بسیار کمی دارند یا اصلا پوشش گیاهی ندارند، بستر بسیار مناسبی را ایجاد می‌کنند تا ذرات گرد و غبار در اختیار باد قرار بگیرد. هرچند یک سری عوامل طبیعی باعث ایجاد این ذرات گرد و غبار می‌شوند اما عوامل انسانی و مدیریت نامناسب و ناهماهنگ باعث خشک شدن دریاچه‌ها و از دست دادن پوشش گیاهی برخی از مناطق شده‌اند که منبعی برای گرد و غبارها ایجاد کرده‌اند. به عبارت دیگر همان هوایی که هنگام عبور از روی دریا، بخار آب را حمل کرده و بارندگی ایجاد می‌کند، هنگام عبور از بیابان یا زمین‎های خشک می‌تواند گرد و غبار به وجود آورد.

پیشگیری از وقوع طوفان گرد و غبارها با دو رویکرد علمی

به گفته عزیزی «هم اکنون دو رویکرد پسیو و اکتیو در منابع علمی برای برخورد با وقوع طوفان‌های گرد و غبار وجود دارد. حالت اکتیو عملیاتی است که هنگام وقوع طوفان اقداماتی پیرامون این مسئله انجام می‌دهیم. مثلا مردم ماسک می‌زنند، پوششی روی تاسیسات ایجاد می‌کنند یا سازمان‌ها اقدامات حفاظتی انجام می‌دهند. مدیریت بحران تشکیل می‌شود. در رویکرد پسیو، ما به دنبال اجرای عملیاتی هستیم که این پدیده روی ندهد. در این رویکرد باید خشکسالی و وقوع طوفان‌های گرد و غبار را به‌عنوان واقعیت بپذیریم و با انجام اقدامات سازنده شدت آن را از نظر غلظت مواد و فراوانی تکرار کاهش دهیم. در این زمینه یک سری مباحث تکنولوژیک یا فناوری مطرح می‌شود. اصل قضیه این است که بتوانیم، این مواد منفصل را تثبیت کنیم. اکنون روش‌هایی مانند مالچ‌پاشی طبیعی و مصنوعی، تقویت پوشش گیاهی و .... مرسوم است که اکنون در کشور ما نیز اجرا می‌شود.»

استاد اقلیم‌شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران بر این باور است «ما باید این واقعیت را بپذیریم که خشکسالی‌های پشت سر هم به علت عواملی انسانی و تغییر اقلیم ایجاد شده‌اند که اکنون در فعالیت‌های روزانه ما اختلالاتی ایجاد کرده‌اند اما می‌توانیم میزان فراوانی و شدت وقوع این طوفان‌ها را به کمک تکنولوژی‌های نوین، زودهنگام تشخیص دهیم. اکنون منابعی برای تولید یا کانون‌های ایجاد گرد و غبار وجود دارند که باید شناسایی شوند و پایش مستمری داشته باشیم مثلا مباحثی از جمله پارامترهای هواشناسی مانند فشار و دما رطوبت سمت و سرعت باد و .... که اکنون در برج‌های دیده‌بانی هر شهری انجام می‌شود، باید در این کانون‌ها نیز به طور مستمر پایش شوند.»

اکنون به روی برج‌های دیده‌بانی سنسورهایی نصب‌شده که مدام مناطق مورد نظر را پایش می‌کنند. همچنین با کمک تصاویری ماهواره‌ای، پهپادها، می‌توان روزانه این کانون‌ها را پایش کرد و وضعیت مناطق از نظر پارامترهای باد، خاک، رطوبت و بستر تولید گرد و غبار را مورد بررسی قرار داد. در کنار تصاویر ماهواره‌ای که اکنون به طور منظم از روی زمین برداشته می‌شود، با کمک تکنولوژی‌ها و فناوری‌های موجود در دنیا می‌توان منشا این گرد و غبارها را شناسایی کرد و در مراکز سازمان هواشناسی همراه با انجام پیش‌بینی‌های توده‌های باران و برف، وقوع این طوفان‌ها را نیز پیش‌بینی کرد.

رصد آنلاین ایستگاه‌ها با توسعه شبکه اینترنت

عزیزی می‌گوید؛ «اکنون کانون اصلی این گرد و غبارها در عراق، جنوب سوریه و شمال عربستان سعودی است. ما باید از طریق تصاویر ماهواره‌ای و قراردادهای منطقه‌ای این نواحی را پایش کنیم. اکنون با گسترش شبکه اینترنت می‌توانیم روزانه تمام ایستگاه‌ها را حتی اگر هزاران کیلومتر دورتر هم باشند به صورت آنلاین به‌راحتی رصد کنیم و وضعیت دما، رطوبت، میزان خاک، سرعت باد و ... ایستگاه‌ها را لحظه به لحظه از مانیتورها مشاهده کنیم. این اطلاعات را می‌توانیم جمع‌آوری و در تدوین برنامه‌هایمان به کار ببریم. بحران گرد و غبار باید به‌خوبی در کشور مدیریت شود. ما باید واقعیت وقوع گرد و غبارها را در کشور بپذیریم. این گونه نباشد که زمستان‌ها به فکر آلودگی هوا و تابستان‌ها به فکر گرد و غبار باشیم. این مسئله باید به عنوان واقعیت در بین تمام مردم پذیرفته شود. باید بپذیریم که نمی‌توانیم جلوی خشکسالی را بگیریم. مثلا در یک دوره ۵۰ ساله، ۳۰ سال با خشکسالی و ۲۰ سال با ترسالی یا شرایط نرمال مواجه هستیم یعنی تعداد وقوع خشکسالی‌های ما بیشتر است.»

بیشتر بخوانید:

حل مشکل کم‌آبی کشور با روش نوین محقق ایرانی/ هزینه‌ یون‌زدایی آب لب‌شور کاهش می‌یابد

به گفته استاد اقلیم‌شناسی دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران؛ «هر ساله مردم پدیده گرد و غبار و آلودگی شهرها را تجربه می‌کنند. ما باید برای رفع این مشکل چشم‌انداز بلندمدتی داشته باشیم و بپذیریم این کار مانند یک عمل جراحی نیست که تنها یک بار نیاز به عمل داشته باشد. این مسئله یک فرایند دنباله‌دار است که باید به طور مستمر پایش شود. ما باید برای رفع این مشکل از تکنولوژی‌هایی که وجود دارد و در آینده ممکن است وارد بازار شوند استفاده کنیم تا حداقل دریابیم یک طوفان با کدام ویژگی و در کدام مسیر و ساعت وارد چه ناحیه و منطقه‌ای می‌شود. سپس مردم آن منطقه و بخش‌های مدیریتی آن شهرها و استان‌ها نسبت به ویژگی‌ها و کیفیت آن سیستم‌ها مطلع شوند و بدانند چه تدابیری باید اتخاذ کنند. این مسئله نیاز به پژوهش دارد تنها معطوف به کار اجرایی نیست. وقتی یک مرحله ایجاد می‌شود، باید تجربه‌های آن مرحله به تیم تحقیقاتی منتقل شود. مجددا باید روش‌ها را اصلاح کنند سپس به سمتی باید برویم که این مشکل‌ها را بتوانیم به حداقل برسانیم.»

انتهای پیام/۴۰۲۱/پ