در گفتوگو با آنا بررسی شد؛
به گزارش گروه رسانه‌های دیگر خبرگزاری آنا، شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان اساسی‌ترین و مهم‌ترین محورهای زیست‌بوم نوآوری کشور، باید بیش از هر زمان دیگری موردتوجه قرار گیرند و در این راستا نهادهای ذی‌ربط نیز باید با تدوین سیاستگذاری‌های مناسب و تاثیرگذار و ریل‌گذاری براساس نیازسنجی جامعه و آسیب‌شناسی فعالیت‌های دانش‌بنیان‌ها قدم برداشته و درجهت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه اقتصادی کشور در تمام حوزه‌ها اقدام کنند، آن هم در شرایطی که روند فعالیتی این شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان نشان می‌دهد با حمایت مثبت و موثر از آنها، می‌توانند نقش موثری در رفع وابستگی به اقتصاد تک‌بعدی (نفتی) داشته باشند.
شرکت‌های دانش‌بنیان در مسیر پیشبرد فعالیت‌های خود با چالش‌ها و دغدغه‌های بسیاری دست به گریبان هستند، کمااینکه در سال گذشته نشست مشترکی میان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و سازمان بازرسی‌کل کشور به‌منظور احصای این مشکلات تشکیل شد. همچنین مجلس یازدهم از ابتدای شکل‌گیری خود نشست‌های متعددی را در سطح هیات‌رئیسه با حضور روسای این شرکت‌ها برگزار کرده و به‌طور جدی پیگیری مطالبات آنها را در دستورکار قرار داد.
یکی‌دیگر از نکاتی که باید مدنظر قرار داد، این است که رهبر معظم انقلاب اسلامی چندین‌بار در بیانات خودشان بر ضرورت حمایت و پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه‌شان تاکید کردند، کمااینکه در آغاز سال ۱۴۰۰ نیز ضمن نامگذاری این سال به‌عنوان «تولید؛ پشتیبانی‌ها، مانع‌زدایی‌ها» که ضرورت حمایت از شرکت‌ها و موسسات فعال در حوزه دانش‌بنیان را چندین‌برابر کرد، بیان کرده‌اند که چه دولت کنونی و چه دولت آینده، باید با حمایت‌های همه‌جانبه قانونی، دولتی و حکومتی از تولید و رفع‌موانع آن، همت کنند که امسال جهش تولید به معنی واقعی تحقق یابد.
حمایت همه‌جانبه از فعالیت‌های دانش‌بنیانی در کشور موجبات ایجاد زمینه اشتغال و حمایت از نخبگان را نیز فراهم می‌کند و با فراهم‌آمدن این امکان، کشور می‌تواند در صحنه علم و دانش که یکی از صحنه‌های مهم رقابت و هدف دشمن است، با فعالیت‌های گسترده و موفق دانش‌بنیانی به مقابله با دشمن بیاید؛ البته حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان همیشه نباید صرف ارائه تسهیلات و کمک‌های مالی باشد، بلکه تدوین سیاستگذاری‌ها و ریل‌گذاری‌های درست و متناسب با نیازسنجی‌ها در این حوزه می‌تواند مسیر را برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان تسهیل کند و ضمن افزایش کمی شرکت‌های دانش‌بنیان در تمامی نقاط کشور، ارتقای فعالیت‌های فناورانه را به‌دنبال داشته باشد.
لزوم گسترش کمی و کیفی فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان موجب شده است معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌عنوان اصلی‌ترین متولی این حوزه، استراتژی و راهبردهای مشخص و بلندمدتی در این زمینه داشته باشد. براساس اطلاعات دریافتی، ۱۱۰ بسته حمایتی جامع، چهارچوب‌مند و مثبت برای تقویت انگیزه فعالیت فعالان فناور، هسته‌های دانشگاهی و دانش‌بنیان تعریف شده است تا این شرکت‌ها ایده‌های فناورانه خود را از قالب تئوریک خارج کرده و آنها را در قالب ایده‌های تجاری به مرحله عمل و تولید محصول برسانند. تدوین و به‌کارگیری بسته‌های حمایتی در این جریان موجب افزایش کمی و کیفی فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان شده است.
در این راستا، به بررسی روند فعالیتی شرکت‌های دانش‌بنیان از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۹ در تحلیل گزارش عملکرد اجرای قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات پرداخته‌ایم تا ضمن تفکیک جزئی افزایش و کاهش‌های فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در بخش‌های مختلف، جزئیاتی از روند صعودی و نزولی فعالیت این شرکت‌ها در استان‌های مختلف ارائه کنیم که در ادامه می‌خوانید.
روند صعودی دانش‌بنیان‌ها چگونه طی شده است؟
با بررسی بسته‌های حمایتی به این نتیجه رسیده‌ایم که شرکت‌های دانش‌بنیان تحت‌حمایت و پوشش نهادهای مربوطه، روند صعودی کمی داشته‌اند؛ به‌گونه‌ای که تعداد این شرکت‌های دانش‌بنیان از حدود ۵۵ شرکت در سال ۱۳۹۲ به تعدادی نزدیک به ۶۰۰۰ شرکت تا پایان سال ۱۳۹۹ رسیده که این افزایش در کمیت شرکت‌های دانش‌بنیان بیانگر رشد و تکثیر فعالیت‌های دانش‌بنیانی در این هشت سال است که به میزان افزایش حمایت‌ها رشد چشمگیری را شاهد بوده است.
طبق این جدول و نمودار ما در کمیت شرکت‌های دانش‌بنیان هرساله رشد چشمگیر و قابل‌توجهی را متناسب با میزان توجه و حمایتی که از شرکت‌های دانش‌بنیان صورت می‌گرفت، شاهد بودیم؛ به‌طور مثال درکل، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان از ۵۵ شرکت در سال ۱۳۹۲ به‌ترتیب به ۱۴۸۴ شرکت در سال ۱۳۹۳، ۲۳۲۰ شرکت در سال ۱۳۹۴، سه‌هزار شرکت در سال ۱۳۹۵، ۳۳۳۸ شرکت در سال ۱۳۹۶، ۴۰۵۰ شرکت در سال ۱۳۹۷، ۴۹۰۰ شرکت در سال ۱۳۹۸ و ۵۹۲۱ شرکت در سال ۱۳۹۹ رسیده است که هر سال توانسته رشد خوب کمی داشته باشد و در پی این رشد، از شرکت نوپا نوع سه به نوع دو و نوع یک ارتقا پیدا کرده و درنهایت به شرکت‌های دانش‌بنیان تولیدی نوع یک تبدیل شود.
کدام استانها بیشترین شرکت‌های دانش‌بنیان را دارند؟
در راستای حمایت‌های صورت‌گرفته از شرکت‌های دانش‌بنیان باید بیان کرد معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با ارائه وام‌های کم‌بهره، تسهیلات مالی و ارائه خدمات توانمندسازی به شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور با استفاده از ظرفیت‌های بومی در استانها، توانسته است که در ایجاد روند صعودی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور نقش موثری ایفا کند؛ چراکه عدم‌حمایت موجب خشکیده‌شدن ریشه فعالیتی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و فناور در کشور می‌شود. مورد دیگری که باید به آن پرداخته شود، بحث و بررسی فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در سطح کمی و کیفی در استان‌های مختلف کشور است. درست است که درحال حاضر بیشترین فعالیت‌های شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیانی در کلانشهرهایی چون تهران، اصفهان، تبریز و... متمرکز است؛ اما باید به این نکته نیز توجه کرد که از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۳۹۹ که دایره بررسی ما در این گزارش است، شهرها و استان‌های بسیاری توانسته‌اند که فعالیت‌های دانش‌بنیانی خود را در استان‌هایشان شروع کرده و به ثمر برسانند تا جایی که حتی این فعالیت‌ها سال‌به‌سال نیز افزایش پیدا کند. البته متولیان و مسئولان دولتی و غیردولتی باید در نظر داشته باشند که اگر تمرکززدایی فعالیت‌های دانش‌بنیانی در کلانشهرها و توجه به پراکندگی این دست فعالیت‌ها در تمامی استانها کشور به‌خوبی و در چهارچوب مشخصی ریل‌گذاری و هدایت شود، می‌تواند ضمن ارتقای جایگاه کشور در سطح فعالیت‌های فناورانه و نوآورانه در دنیا، فرصت‌های مهمی را برای کشور به ارمغان بیاورد. در بررسی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به تفکیک استان در این گزارش باید اشاره کرد که استان‌های تهران از تعداد ۴۹ شرکت در سال ۹۲ به ۳۱۴۲ شرکت در سال ۹۹، اصفهان از یک شرکت در سال ۹۲ به ۵۳۲ شرکت در سال ۹۹، خراسان‌رضوی از یک شرکت به ۳۱۵ شرکت در سال ۹۹، البرز از دو شرکت در سال ۹۲ به ۲۵۵ شرکت در سال ۹۹ و استان فارس از ۳۰ شرکت در سال ۹۳ به ۱۹۸ شرکت در سال ۹۹ رسیده است که بیان می‌کند این پنج استان، بیشترین تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان را درمجموع این هشت سال به خود اختصاص داده‌اند و هرسال به نسبت مناسبی رشد داشته‌اند.
بیشترین رشد دانش‌بنیان‌ها در کدام استانها بوده است؟
البته از طرفی دیگر با بررسی این داده‌های آماری به این نتیجه خواهیم رسید که استان‌های اردبیل، چهارمحال‌وبختیاری، کهگیلویه‌وبویراحمد، البرز و خراسان شمالی، استان‌هایی در کشور هستند که از سال ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۹ بیشترین درصد رشد را از لحاظ فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در میان استان‌های کشور داشته‌اند؛ البته که این تعداد در وضعیت ایده‌آلی نیست و قطعا نیازمند همکاری و مشارکت شرکت‌های دانش‌بنیان و نهادهای ذی‌ربطی چون معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، صندوق نوآوری و... است تا با رشد چشمگیر شرکت‌های دانش‌بنیان در این استان‌های کمتر برخوردار مواجه شویم.
شرکت‌ها چه میزان از معافیت‌های گمرکی و مالیاتی بهره بردند؟
البته که حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان صرفا محدود به دو نهاد معاونت علمی و فناوری و صندوق نوآوری و شکوفایی نیست، بلکه دیگر نهادهای دولتی و غیردولتی مرتبط با جریان فعالیت‌های دانش‌بنیان باید در راستای اهداف و وظایف فناورانه و نوآورانه خود پا به عرصه حمایتی بگذارند. بنابر گزارش دریافتی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، این معاونت با دستگاه‌ها و نهادهایی همچون شهرداری تهران، سازمان تامین اجتماعی، نیروهای مسلح، شرکت بیمه ایران، سازمان امور مالیاتی، گمرک جمهوری اسلامی ایران، صندوق توسعه ملی و... مشارکت داشته و در زمینه‌هایی چون ارائه تسهیلات، ارائه معافیت‌های مالیاتی و گمرکی، استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان، رفع مشکلات بیمه و... تعاملاتی دارد؛ به این معنا که شرکت‌های دانش‌بنیان از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹، ۱۲۰۹۹ شرکت متقاضی استفاده از معافیت مالیاتی بوده و ۶۱۹ شرکت نیز متقاضی معافیت گمرکی بودند که به این سازمان‌ها معرفی شدند. نکته دیگر این است که ماموریت معاونت صندوق نوآوری و شکوفایی کمک به تحقق و توسعه اقتصادی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و فناور، تکمیل زنجیره ایده تا بازار، تجاری‌سازی نوآوری‌ها، کاربردی‌کردن دانش از طریق ارائه کمک‌های مالی و پشتیبانی از شرکت‌های دانش‌بنیان است.
حال براساس گزارش دریافتی از صندوق نوآوری و شکوفایی در مدت ۶سال از شکل‌گیری اکوسیستم نوآوری، مبلغ ۲۲۳.۴۰۲ میلیارد ریال مجموع مبلغ مصوبات تسهیلات و ضمانت‌نامه‌های صندوق به شرکت‌های دانش‌بنیان در مواردی چون توسعه بازار- لیزینگ، سرمایه در گردش، فعالیت‌های تولید صنعتی، فعالیت‌های قبل از تولید صنعتی، سایر تسهیلات، ضمانت‌نامه و قرض‌الحسنه بوده است. البته خدمات صندوق نوآوری و شکوفایی صرفا محدود به تهران و کلانشهرها نیست، بلکه در تمامی استانها قابل‌ارائه و دریافت است.
استان‌های دریافت‌کننده بیشترین میزان خدمات از صندوق نوآوری کدامند؟
در ۶ ماه دوم سال ۹۹، تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی، فارس و البرز بیشترین تعداد و استان‌های تهران، اصفهان، البرز، مرکزی و خراسان رضوی بیشترین مبلغ را به خود اختصاص دادند، البته همان‌طور که مورد انتظار است اختلاف استان تهران با سایر استانها قابل ملاحظه است. فرآیند دریافت تسهیلات که برای شرکت‌های دانش‌بنیان تعریف شده دارای چالش و مشکلاتی است که شرکت‌های فعال در این حوزه را در صورت کمبود منابع یا تاخیر در تخصیص منابع به اهدافی که تعیین کرده‌اند حداقل در حوزه‌هایی با تغییر سریع فناورانه نمی‌رساند. این مسیر طولانی درحالی است که دنیا درحال پیشرفت است. اگر بخواهیم با عبور از موانع و قوانین پیچیده بروکراسی اداری به اهداف پیش‌بینی‌شده برسیم در کشورهای دیگر پیشرفت و تحولات دوچندانی را شاهد خواهیم بود که فاصله ما با آنها را افزایش می‌دهد، بنابر گزارش صندوق نوآوری و شکوفایی متوسط زمان انتظار شرکت‌های دانش‌بنیان برای دریافت تسهیلات و خدمات در ۶ ماه دوم سال ۹۹ به‌طور میانگین ۳۴ روز بوده است.
علاوه‌بر این خدمات، صندوق نوآوری و شکوفایی تلاش کرده است برای شرکت‌های دانش‌بنیان خدمات و تسهیلات جدیدی را ارائه کند؛ به‌طور مثال این صندوق درمجموع هشت خدمت به مبلغ قراردادی ۴۸.۷ میلیارد ریال به تفکیک؛ چهار خدمت شتاب‌دهنده قرض‌الحسنه به مبلغ ۳.۷ میلیارد ریال، سه خدمت توسعه‌دهنده به‌مبلغ ۳۰ میلیارد ریال و یک خرید دین به مبلغ ۱۵ میلیارد ریال ارائه کرده است. درست است که با ارائه این تسهیلات و خدمات از سوی نهادهای مربوطه، شرکت‌های دانش‌بنیان توانسته‌اند از لحاظ کمی و کیفی رشد کنند؛ اما لزوم افزایش حمایت‌ها و توجه به فعالیت‌های دانش‌بنیانی، اولویتی است که نباید از آن غفلت کرد و باید بیش از پیش به امر ارتقای خدمات فناورانه و نوآورانه در کشور توجه کرد.
