رکوردشکنی ویژه «خواستگاری» در جدول اکران سال ۶۹/ سالی که خیلی از کارگردان‌های ایرانی بی‌خیال فیلم‌های جنگی شدند!

به گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، از همان روزهای ابتدایی ورود «سینماتوگراف» به کشورمان، ایرانی‌ها ارادت خاصی به هنر هفتم پیدا کردند. مردم ایران پیش از این با هنر بیگانه نبودند، اما تصاویر متحرک سینماتوگراف، جادویی داشت که در هیچ‌یک از هنرهای پیش از آن ندیده بودند. از زمانی که سینما از انحصار دربار خارج شد، تا زمانی که رنگ و روی مردمی گرفت، چند دهه زمان برد و به‌مرور هنرمندان مختلف با آثار نمایشی خاص یکی‌یکی ظهور کردند.

از همان وقتی که فیلم «دختر لر» به‌عنوان اولین فیلم ناطق سینمای ایران سر از اکران درآورد و مردم برای تماشای قصه عاشقانه «جعفر و گلنار» در صف تهیه بلیت سالن‌های سینما ایستادند، می‌شد فهمید که سینما قرار است به یکی از اصلی‌ترین تفریحات عامه مردم ایران تبدیل شود.

این پیش‌بینی درنهایت به حقیقت پیوست اگرچه در این میان با فراز و نشیب‌های فراوانی مواجه بود. اگر یک سال و نیم گذشته را اصطلاحاً «فاکتور بگیریم»، تا پیش از آن سینما جزء محبوب‌ترین تفریحات مردم در سراسر کشور بود. با وجود اینکه بسیاری از شهرهای ایران، سالن‌های استاندارد سینما ندارند، اما همان سالن‌های قدیمی و زهوار دررفته، هنوز هم پاتوق اصلی دوستداران هنر هفتم هستند.

ما در گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، سعی داریم که در سلسله گزارش‌های «خاطرات گیشه» مروری آماری داشته باشیم بر آنچه در چهار دهه گذشته در سینمای ایران رخ داده است. در هر سری از گزارش‌های این مطلب که به صورت هفتگی خواهد بود، اتفاقات مربوط به یک سال سینمای ایران را در زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم، از میزان فروش تک‌تک فیلم‌ها گرفته، تا پررفت‌وآمدترین سالن‌های سینما در کشور، محبوب‌ترین ژانر سینمایی و گران‌ترین و ارزان‌ترین فیلم‌های سال.

سینمای ایران پیش از انقلاب

از آنجایی که آمار دقیقی از میزان فروش فیلم‌ها و تعداد سالن‌های سینما و نحوه اکران آثار در دهه‌های ۴۰، ۵۰ و اوایل ۶۰ نیست، ما در این سلسله گزارش آمار سالانه را از سال ۱۳۶۴ آغاز می‌کنیم. اگرچه با نگاهی اجمالی به تاریخچه سینمای ایران و فیلم‌های مشهور ساخته شده در سال‌های پیش از انقلاب می‌توان تا حدودی به حال و هوای سینمای ایران در دهه‌های ۴۰ و ۵۰ رسید. سال‌هایی آشفتگی در سینما موج می‌زد و دوقطبی بزرگی در سینما وجود داشت، عده‌ای همچون «بهرام بیضایی»، «داریوش مهرجویی»، «مسعود کیمیایی» و... به دنبال ساخت آثار هنری بودند و بدنه غالب سینما هم به دنبال ساخت «فیلمفارسی».

سینمای سال ۶۹ در یک نگاه

در آخرین سال دهه شصت، همان‌طور که جامعه ایرانی جنگ را پشت سر گذاشت و وارد دوره تازه‌ای شد، سینمای ایران نیز در حال پوست‌اندازی بود و ذائقه مخاطبان سینما روی ریل تغییر افتاد. مهم‌ترین نمود این مسئله میزان استقبال مردم از فیلم‌های سینمایی جنگی در این سال بود. تا قبل از سال ۶۹ در اکثر سال‌ها این فیلم‌های جنگی بودند که در سینما حرف اول را می‌زدند و معمولاً پرفروش‌ترین آثار سال بودند، اما دقیقاً از همین سال به بعد، فضای سینمای ایران به طور کلی تغییر کرد و آثار اجتماعی، کمدی و کودک و نوجوان به محبوبیت بیشتری رسیدند. اگرچه هنوز هم تعداد دوستداران ژانر اکشن در میان سینماروها زیاد بود و معمولاً این ژانر هر سال نمایندگانی در جدول پرفروش‌های سال داشت.

در دهه شصت (به جز یک یا دو سال) سینمای ایران از نظر سخت‌افزاری پیشرفت داشت، اگرچه شیب این پیشرفت بسیار ملایم بود و هر سال تعداد محدودی سالن، به مجموع سینماهای کشور اضافه می‌شد. سال ۶۹ نیز این رشد کوچک حفظ شد و در مجموع ۳ سالن به تعداد سالن‌های سینمای ایران اضافه شد و رقم سینماهای فعال کشور را به ۲۷۱ سینما افزایش داد. در آن دوران ۹۹ درصد سینماها تک‌سالنه بودند و فقط دو سینما در تهران بودند که دو سالن داشتند.

نکته جالب توجه در رابطه با افزایش تعداد سالن‌ها این بود که اگرچه در این سال سه سینما به فهرست سالن‌های کشور اضافه شد، اما این امر باعث بالا رفتن ظرفیت سینماها نشد. با نگاهی به میزان ظرفیت سالن‌های سینما در سال ۶۸ و مقایسه آن با تعداد صندلی‌های سال ۶۹ نشان می‌دهد که در این یک سال ۳۳۳ صندلی از ظرفیت‌ سالن‌ها کم شده، در حالی که در همین بازه زمانی یک‌ساله ۳ سینما به تعداد سینماهای سراسر کشور اضافه شده بود. تنها توجیه منطقی این تفاوت آماری می‌تواند این مسئله باشد که سالن‌های جدید ساخته شده در کشور، جایگزین سالن‌های قدیمی شهرها شدند و در معماری جدید، از تعداد صندلی‌های هر سالن کاسته شده است.

این آمار زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم با وجود کمتر شدن ظرفیت در سال ۶۹ تعداد کل تماشاگران سینماهای کشور به نسبت سال قبل حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر بیشتر شده است. در این سال بیش از ۸۱ میلیون تماشاگر در سالن‌های سراسر ایران به تماشای فیلم‌ها نشستند و متوسط تماشاگر هر سالن سینما بیشتر از ۲۹۷ هزار نفر بوده است. یعنی در سالی که هر ایرانی به طور متوسط ۱.۶۴ بار به سالن‌های سینما رفته است، تقریباً روی هر صندلی سینما در کل کشور، ۴۷۷ نفر نشسته‌اند.

ورود به باشگاه میلیاردی‌ها برای اولین بار

این استقبال خوب مردم از سینماها، باعث شد که در سال ۶۹ برای اولین بار در تاریخ فروش سینمای ایران، مجموع فروش آثار به نمایش درآمده در یک سال، از مرز یک میلیارد تومان هم عبور کند. در این سال کل فیلم‌های ایرانی و خارجی که در سینماها به نمایش درآمدند، بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان فروش داشتند. البته یکی از دلایل مهم دیگر که باعث شد گیشه سینما در سال ۶۹ جهش چند صد میلیونی داشته باشد، بالا رفتن قیمت بلیت در سال بوده است. در حالی که سال قبل از این متوسط قیمت بلیت در سینماهای ایران ۱۰۶ ریال بوده، در این سال متوسط بلیت سینماها ۱۴۹ ریال بوده است.

در سال ۶۹ به طور متوسط هر سالن سینما ۴ میلیون و ۴۲۰ هزار تومان فروش داشته است، رقمی که از دل آن می‌توان به رقم ۷ هزار و ۱۰۰ تومان برای متوسط فروش هر صندلی سینما رسید. استان تهران با فروشی در حدود ۴۵۰ میلیون تومان، پرفروش‌ترین استان کشور از لحاظ گیشه بوده و در انتهای فهرست استان‌های پرفروش هم ایلام با تک سینمایی که داشته و فروش یک میلیون و ۲۰ هزار تومانی جا خوش کرده بود.

اینکه سینماهای استان تهران پرفروش‌ترین سینماهای کشور بودند، چند دلیل عمده داشت، اولین دلیل مربوط به گران بودن سینماها در تهران است. معمولاً هر سال قیمت بلیت سینماها در تهران، بالاتر از متوسط قیمت بلیت در سراسر کشور بود، در این سال نیز با وجود اینکه متوسط قیمت بلیت در کل کشور ۱۴۹ ریال بود، اما متوسط قیمت بلیت در پایتخت به ۱۷۹ ریال می‌رسید. به جز این با توجه به اینکه تهران شهری توریستی بود و هر ماه بسیاری از اهالی شهرهای دیگر به پایتخت سفر می‌کردند، بسیاری از مسافران سینما رفتن را در برنامه‌های اصلی خود قرار می‌دادند و این مسئله باعث بالا رفتن میزان فروش سینماهای تهران می‌شد.

مسئله دیگر در رابطه با تعداد سالن‌های سینمای پایتخت در آن دوران است، در سال ۶۹ تهران ۷۷ سینما با ۷۹ سالن فعال داشته و صدرنشین بلامنازع استان‌های سینمادار بوده است. اگر می‌خواهید به عمق اختلاف تعداد سالن‌ها در پایتخت با دیگر استان‌های کشور پی ببرید، بد نیست بدانید که سه استان پر سینمای بعدی در آن سال مازندران، گیلان و خراسان بودند که روی هم رفته ۷۱ سینما داشتند و در کنار هم قرار گرفتنشان نیز نمی‌توانست آمار آن‌ها را از سینماهای تهران بالاتر ببرد.

بازگشت سینما هویزه به رده اول سینماهای پرفروش

با وجود پرچمداری سینماهای تهرانی در زمینه میزان فروش و تعداد تماشاگر، اما در آمار تک به تک اوضاع برای برخی از سینماهای خاص شهرهای بزرگ ایران، بسیار متفاوت بود. سینما هویزه مشهد همواره یکی از سینماهای اصلی و تأثیرگذار ایران بوده است و در فهرست سالن‌های پرفروش و پرتماشاگر سال در دهه ۶۰، معمولاً با اقتدار صدرنشین می‌شده. اما سینما هویزه این صدرنشینی ممتد را سال ۶۸ در بخش پرفروش‌ترین سینمای کشور از دست داد و این عنوان را در اختیار سینما آزادی تهران قرار داد، اما یک سال بعد، مجدداً توانست جایگاه خود را پس بگیرد و به پرفروش‌ترین و پرتماشاگرترین سینمای ایران در سال ۶۹ بدل شد.

سال ۶۹ بزرگترین افت فروش در سینماهای کشور مربوط به سینما «آزادی» تهران می‌شده، این سینما که سال قبل از آن با فروش ۱۵ میلیون تومانی موفق‌ترین سینمای ایران در گیشه محسوب می‌شد، در سال پایانی دهه شصت با وجود اینکه میزان فروشش را ۲ میلیون تومان افزایش داد، اما از دو سینمای مهم مشهد یعنی «هویزه» و «آفریقا» شکست خورد و در رده سوم سینماهای پرفروش کشور قرار گرفت. دلیل اصلی این ماجرا نیز افت فاحش میزان مخاطبان سینما آزادی بوده است، این سینما در سال ۶۹ در مقایسه با سال پیش از آن، ۹۰ هزار قطعه بلیت کمتری فروخت و همین ماجرا باعث سقوطش به رده سوم سینماهای پرفروش شد. در این فهرست سینما «میرزا کوچک خان» رشت و سینما «عصر جدید» تهران رده‌های چهارم و پنجم را در اختیار داشتند.

با وجود اینکه سینماهای تهرانی، پایتخت را به پرفروش‌ترین استان کشور از نظر گیشه تبدیل کرده بودند، اما برای اولین بار در دهه شصت (از زمانی که آمار جمع‌آوری می‌شد) هیچ یک از سینماهای تهرانی در فهرست ۱۰ سینمای پرتماشاگر سال قرار نگرفته‌اند. سینما «هویزه» و «آفریقا» در مشهد، سینما «۲۹ بهمن» تبریز، سینما «ایران» در شیراز و سینما «ایران» در اصفهان پرتماشاگرترین سینماهای ایران در سال ۶۹ بودند که روی هم رفته بیشتر از ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر را به سمت خود جذب کردند.

نکته جالب دیگر در خصوص سالن‌های پرتماشاگر در سال ۶۹ این است که سینماهای صدرنشین این فهرست، نتوانستند رکورد خوب خود در سال‌های گذشته را تکرار کنند یا افزایش دهند. سینماهای مشهدی معمولاً در هر سال بیش از یک میلیون تماشاگر داشتند، اما در این سال تعداد تماشاگران آن‌ها به یک میلیون نفر نرسیده بود، اما با این وجود باز هم صدرنشین جدول پرتماشاگرترین سینماهای سراسر ایران بودند.

بیشتر بخوانید:

سینمای ایران در سال ۶۴؛ محبوبیت عجیب فیلم‌های اکشن و پرواز «عقابها» به قله فروش
سینمای ایران در سال ۶۵؛ پوست‌اندازی سینما و تغییر ژانر محبوب از جنگی به اجتماعی
ظهور ستارگان جدید، اتفاق مهم سینمای ایران در سال ۶۶
صدرنشینی مقتدرانه «کانی‌مانگا» در گیشه سال ۶۷
سال ۶۹، سالی که فروش سینما بار دیگر صعودی شد

«خواستگاری» رکورددار پرتماشاگرترین فیلم در یک سال

سال ۱۳۶۹ از نظر تنوع فیلم و حضور آثار جذاب، یکی از بهترین سال‌های تاریخ سینمای ایران بوده است. در طول سال‌های پیش از آن، معمولا یکی دو فیلم پرفروش از سال قبل هم در میان فهرست در اثر پرتماشاگر و پرفروش سال قرار داشتند، اما تنوع بالای آثار جدید و رنگ و رو گرفتن اکران، باعث شده فقط یکی از فیلم‌های اکران‌شده در سال ۶۸ در میان بیست فیلم پرفروش سال ۶۹ قرار بگیرد و آن هم فقط فیلم «کانی‌مانگا» بوده که در رده نوزدهم این فهرست قرار گرفته بود. در این سال فیلم‌های مهمی همچون «مهاجر» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، «هامون» ساخته داریوش مهرجویی و «مادر» از علی حاتمی به اکران درآمدند اما هیچکدام از آنها نتوانستند در جمع سه فیلم پرفروش سال قرار گیرند.

فیلم سینمایی «خواستگاری» به کارگردانی مهدی فخیم‌زاده بهترین فیلم اکران شده در سال ۶۹ بوده است. این اثر با اختلاف بیش از ۶۰۰ هزار نفر نسبت به فیلم دوم، پرتماشاگرترین فیلم سال شناخته شد و توانست در مدت اکرانش در این سال ۴ میلیون و ۳۴۰ هزار نفر را به سالن‌های سینما بکشاند. این برای اولین بار (از زمانی که آمار اکران سینماها جمع آوری می‌شده) بوده که یک فیلم سینمایی می‌تواند بیش از ۴ میلیون نفر را به سالن سینما بکشاند، رکوردی که «خواستگاری» را در دهه شصت به پرتماشاگرترین فیلم در یک سال تبدیل می‌کند. فیلم فخیم‌زاده که بازیگران شناخته شده‌ای همچون مرحوم هادی اسلامی، ثریا قاسمی، اسماعیل محرابی، مصطفی طاری و... در آن به ایفای نقش می‌پرداختند، داستان عاشقانه پیرمرد و پیرزنی بود که این فیلم را با بلیت ۱۷۱ ریالی به رقمی بیش از ۷۴ میلیون تومان در گیشه رساند و آن را تبدیل به پرفروش‌ترین فیلم سال کرد. برای درک بهتر تاثیر میزان تماشاگر، تعداد تماشاگران فیلم «خواستگاری» را با رقم ۳۰ هزارتومانی امروز بلیت‌های سینما ضرب کنیم، به رقم شگفت‌انگیز ۱۳۰ میلیارد تومان می‌رسیم. یعنی فیلم‌های امروزی اگر می‌خواهند عنوان پرفروش‌ترین و پرتماشاگرترین فیلم تاریخ سینمای ایران را به دنباله نام خود اضافه کنند، باید به ارقامی بیش از ۱۳۰ میلیارد تومان بیندیشند، نه رقم‌های امروزیشان!

دومین فیلم پرفروش سال نیز فیلم جذاب و پرطرفداری بوده است، فیلم «دزد عروسک‌ها» به کارگردانی محمدرضا هنرمند که بازیگرانی همچون آزیتا حاجیان، اکبر عبدی، رسول نجفیان، منوچهر آذری، جهانگیر الماسی، مرتضی ضرابی در آن بازی می‌کردند و مهرآوه شریفی‌نیای هشت ساله نیز نخستین نقش سینمایی‌اش را در آن تجربه می‌کرد. «دزد عروسک‌ها» با وجود اینکه در ژانر کودک بود، اما موفقیت خوبی در جذب مخاطب داشت و توانست ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر را به سالن‌های سینما بکشاند و به فروشی بیش از ۶۵ میلیون تومان برسد. فیلم اکشن «ساوالان» به کارگردانی یدالله صمدی و شاهکار «مادر» ساخته علی حاتمی نیز به ترتیب در رده‌های سوم و چهارم پرفروش‌ترین فیلم‌های سال قرار گرفتند. بعد از این چهار اثر هم بالاخره به رسم سال‌های اخیر، فیلمی جنگی نیز در این فهرست قرار گرفت که «آخرین پرواز» به کارگردانی احمدرضا درویش بود.

در مجموع در سال ۶۹ در سالن‌های سراسر کشور ۳۳۰ فیلم به اکران درآمد تا این سال را به همراه سال ۶۴ صدرنشین فهرست سال‌های پر اکران قرار دهد. اما مسئله‌ای که این دو سال را هم متمایز می‌کند این است که سینمای ایران در سال ۶۴ فقط ۸۵ فیلم ایرانی را اکران کرد، اما در سال ۶۹ این آمار به ۲۱۴ عنوان فیلم رسید، رکوردی که تا پیش از آن در سینماهای ایران وجود نداشت.

انتهای پیام/۴۱۷۳/پ