چرا غرب تشنه توافق با ایران است؟/ اروپا و آمریکا پای درس موشکی و منطقه‌ای در برجام

گروه جهان خبرگزاری آنا - مجتبی اسماعیلی، غربی‌ها به تکاپو افتاده‌اند تا در برابر اتخاذ سیاست هوشمندانه مذاکره‌کنندگان ایران در روند مذاکرات رفع تحریم‌ها بگویند برجام برایشان اهمیت ندارد و تمایلی ندارند که مذاکرات با ایران را در زمینه برنامه هسته‌ای ادامه دهند. همچنین می‌کوشند با تبلیغات سیاسی-رسانه‌ای این‌گونه القا کنند که جمهوری اسلامی ایران طرف تشنه مذاکره در زمینه برنامه هسته‌ای است. با وجود این ادعاها، ناظران بین‌المللی واقفند اظهارات مقام‌های غربی به‌ویژه آمریکایی‌ها درباره نتیجه مذاکرات هسته‌ای سنگ محک خوبی است که نشان می‌دهد طرف غربی تمایل زیادی برای تداوم مذاکرات تا حصول نتیجه مدنظر خود را دارد.

این در حالی است که مذاکرات اخیر در وین که با هدف رفع تحریم‌ها انجام شد، نتیجه ملموسی نداشت و به‌زعم طرف‌های غربی نتوانست پیشرفت مدنظر آنها را محقق کند. با توجه به آنچه هیئت‌های مذاکره‌کننده پس از بازگشت از کشورهایشان بیان کردند، می‌توان این‌گونه قلمداد کرد که طرف‌ها در حال رایزنی بر سر موضوعات اولویت‌دار هستند و قرار است پیشنهادهایی که در قالب دو بسته از سوی جمهوری اسلامی ایران مطرح شده، با پایتخت‌های اروپایی به شور گذاشته شود.

پیشرفت‌های باورنکردنی ایران از منظر غربی‌ها، عاملی است که باعث می‌شود تروئیکای اروپایی برای پیوستن به مذاکرات عجله داشته باشند

قصد اروپا این است که پس از جمع‌بندی نظرات خود با یکدیگر و با پایتخت‌هایشان به مذاکرات بازگردند و درباره ادامه موضوعات مباحثه کنند. برخی منابع غربی از هماهنگی برای ازسرگیری مذاکرات در پنج‌شنبه هفته جاری سخن گفته‌اند، گرچه اختلافاتی وجود دارد و به‌طور رسمی بیان نشده است. اصل تمایل به بازگشت به مذاکرات وین و تلاش برای به حداقل رساندن فاصله زمانی میان دو مذاکره از سوی اروپایی‌ها نشان می‌دهد طرف تشنه مذاکره، آنها هستند و نه ایران. روزنامه ایندیپندنت، چهار روز پیش در گزارشی تصریح کرده بود که «ایران به‌شکل سازمان‌یافته‌ای در حال پیشبرد برنامه‌های خود نظیر غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی و محدود کردن نظارت‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و توسعه موشک‌های بالستیک و افزایش نفوذ منطقه‌ای است ... در چنین شرایطی واشنگتن طوری رفتار می‌کند که گویی به ایران برای این مذاکرات غیرمستقیم التماس می‌کند و مدام بر راه‌حل دیپلماتیک اصرار دارد.» علاوه بر این، جمهوری اسلامی ایران افزون بر دو بسته پیشنهادی قبلی، بسته دیگری را نیز مهیا کرده است که در صورت نیاز و تمایل طرف‌های غربی به ادامه مذاکره، آن نیز ارائه خواهد شد.

اعزام هیئت‌های مذاکره‌کننده غربی به وین، توافق برای بازگشت به مذاکرات و ازسرگیری آن گواه روشنی است که نشان می‌دهد توافق هسته‌ای برای غربی‌ها اهمیت زیادی دارد و اگر اهمیتی نداشت، بازگشت به مذاکرات نیز موضوعیت پیدا نمی‌کرد. آیا منطقی است غربی‌ها صدها ساعت وقت خود را صرف رایزنی‌هایی کنند که می‌دانند هم‌زمان با آن رایزنی‌ها، ایران در حال توسعه فعالیت‌های قانونی هسته‌ای خود با هدف بومی‌سازی آن است. ایران پس از خروج آمریکا از برجام روند کاهش تعهدات خود را آغاز کرده و پس از غنی‌سازی ۲۰ درصد گمانه‌زنی‌ها از غنی‌سازی ۶۰ و به‌زعم غربی‌ها ۹۰ درصد حکایت دارد.

پیشرفت‌های باورنکردنی ایران از منظر غربی‌ها، عاملی است که باعث می‌شود تروئیکای اروپایی برای پیوستن به مذاکرات عجله داشته باشند. اروپایی‌ها نمی‌خواهند وقت خود را صرف موضوعات بیهوده کنند و منطقی است تلاش می‌کنند ایران را راضی کنند وارد گود مذاکرات شود تا بلکه با رایزنی و بررسی همه ابعاد پرونده هسته‌ای بتواند به توافقی که مدنظر خود است دست یابند. آگاهان به مذاکره می‌دانند آرمان‌های جمهوری اسلامی ایران و اهدافش از مذاکره با غرب با اهداف غربی‌ها همسویی ندارد و این موضوع باعث می‌شود مذاکره‌کنندگان ایران در دولت سیزدهم برخلاف دولت قبلی با تدبیر، درایت و از سر عزتمندی وارد مذاکرات شوند تا منافع ملی محقق شود.

از طرفی، منافع غربی‌ها در دو بخش منافع اروپا و منافع آمریکا تعریف می‌شود؛ چه اینکه نیازهای اروپا و آمریکا الزاماً با یکدیگر منطبق نیست. اروپایی‌ها بیشتر از آمریکا به توافق با ایران نیاز دارند و شاید این موضوع بتواند انگیزه‌ای برای اروپایی‌ها شود تا دست‌کم در ظاهر مقابل زیاده‌خواهی‌های آمریکا بایستند. از ظواهر امر برمی‌آید آمریکا و اروپا نتوانسته‌اند اهداف خود را بر سر برنامه هسته‌ای ایران همسو کنند.

نیاز اروپا به حفظ برجام

اگر بخواهیم موارد منطبق بر نیازهای اروپا به برنامه هسته‌ای را بررسی کنیم، مهم‌ترین آن را می‌توان عامل اقتصادی دانست. زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا از توافق برجام خارج شد، شرکت‌های اروپایی در حال معامله با ایران بودند که تحریم‌ها باعث اخلال در روند تعامل میان شرکت‌های ایرانی و اروپایی شد. اروپایی‌ها از ترس تحریم‌های آمریکا تعاملات خود را با ایران لغو کردند، برخی کارشکنی‌های غرب نیز باعث شد شرکت‌های غربی تمایلی به همکاری با ایران نداشته باشند و از بازار ایران به‌ویژه در حوزه نفت خارج شدند. این موضوع باعث شد سود سرشاری که بابت تعاملات نفتی عایدشان می‌شد، از دست برود.

تردیدی وجود ندارد که خروج از بازار پرسود ایران برای اروپایی‌ها خسارت سنگینی بود؛ به‌ویژه اینکه شرکت‌هایی که با ایران قرارداد امضا کرده بودند، در بسیاری از زمینه‌ها فعال بودند و طبیعی است این شرکت‌ها به‌تنهایی و بدون حمایت دولت‌هایشان نمی‌توانستند مقابل تحریم‌های آمریکا بایستند، زیرا اگر قصد تقابل داشتند، پروژه‌های هنگفت و پرسود دیگرشان در نقاط مختلف جهان مورد هجمه آمریکا قرار می‌گرفت. به همین دلیل مجبور شدند به بهای روابط تجاری و اقتصادی با آمریکا، معامله با ایران را متوقف کنند.

بیشتر بخوانید:

امیرعبداللهیان: پنجره مذاکرات برای همیشه بازنخواهد ماند

سیا: شواهدی برای ساخت سلاح هسته‌ای از سوی ایران وجود ندارد

علاوه بر عامل اقتصادی، همکاری امنیتی و اطلاعاتی نیز به‌ویژه در زمینه مبارزه با گروه‌های تروریستی و قاچاق مواد مخدر وجود دارد. اروپا به توافق با ایران نیاز دارد و تهران مدت‌هاست تهدید کرده در صورت همراهی اروپا با آمریکا، همکاری امنیتی خود با غرب را متوقف خواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران همچنین نقش مهمی در محدود کردن مهاجرت به کشورهای اروپایی به‌ویژه مهاجرت افغان‌ها یا اتباع برخی از کشورهای شرقی دارد؛ کسانی که می‌خواهند با سفر هوایی یا زمینی خود را از ایران به اروپا برسانند. مهاجرت یکی از موضوعاتی است که برای کشورهای غربی به چالش بزرگی تبدیل شده و اتحادیه اروپا برای جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی، دست به کارهای غیرممکن می‌زند و حتی دیگر کشورها از این عامل برای تحت فشار قرار دادن اروپا استفاده می‌کنند تا منافعی کسب یا فشارهای علیه خود را متوقف کنند؛ همان‌طور که بلاروس به‌تازگی اروپا را تهدید و مرزهایش را برای عبور پناهندگان و مهاجران باز کرد.

مهم‌تر از موارد مذکور، این است که کشورهای اروپایی نگران برد موشک‌های بالستیک ایران هستند و معتقدند این موشک‌ها تهدیدی برای آنهاست؛ ادعایی بیهوده و پوچ، زیرا مسلم است اگر ایران از این موشک‌ها استفاده کند، علیه دشمنانش در منطقه ازجمله رژیم صهیونیستی خواهد بود و نه اروپا. درهرصورت موشک‌های ایران به عامل بازدارنده‌ای تبدیل شده است و اروپایی‌ها می‌دانند اگر در هر اقدامی علیه ایران با اسرائیل یا آمریکا مشارکت کنند، برد موشک‌های ایران آنها را نیز تهدید می‌کند.

دو ضربه‌ای که آمریکا از ایران دریافت کرد

از سوی دیگر، ترامپ برای اینکه از برجام خارج شود، نداشتن منافع اقتصادی برای آمریکا را بهانه کرد و این توافق تاریخی از منظر غرب را بدترین توافق تاریخ ایالات متحده در حوزه دیپلماتیک خواند. با توجه به این موضوع، روابط ایران و آمریکا در زمینه هسته‌ای که به‌واسطه برجام برقرار شده بود، قطع شد. هرچند شرکت‌های آمریکایی هیچ فعالیتی در ایران نداشتند، ولی جمهوری اسلامی در زمان امضای برجام در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد مخالفتی با سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی ندارد. زمانی که ترامپ از برجام خارج شد، فهمید منافع امنیتی و سیاسی این توافق بر دستاوردهای اقتصادی آن برای آمریکا می‌چربد، زیرا گروه‌های مقاومت عراق تعقیب و هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی را آغاز کردند و سفارت آمریکا در بغداد نیز مورد حمله موشکی قرار گرفت.

خروج ترامپ از برجام نقش مهمی در تشدید تنش در منطقه داشت و باعث درگیر شدن آمریکا در پرونده‌ها و موضوعاتی شد که در نهایت این کشور را به عقب‌نشینی از برخی موضوعات مجبور کرد تا بلکه اولویت‌های اصلی ایالات متحده محفوظ بماند. ازجمله این موضوعات، رسیدگی به وضعیت داخلی آمریکا و حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی بود که جامعه آمریکا را تا مرز انفجار کشاند. بارزترین چالش‌های امنیتی و اجتماعی آمریکا را می‌توان اعتراضات پس از قتل جورج فلوید، جوان سیاه‌پوست آمریکایی به‌وسیله پلیس دانست.

خروج ترامپ از برجام باعث سردی روابط آمریکا و اروپا شد و در دولت بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا به‌شدت نیاز دارد با اروپا در امور بین‌المللی همراهی کند

ضمن اینکه مشغول شدن دولت آمریکا به موضوعات منطقه‌ای، به‌ویژه پرونده هسته‌ای ایران و مناقشه فلسطینیان و رژیم صهیونیستی، فرصتی طلایی برای بازیگران بین‌المللی ازجمله روسیه و چین فراهم کرد تا نفوذ خود را در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی گسترش دهند و به همین دلیل اوضاع منطقه آرام‌تر شد.

در وضعیت متشنج حاکم بر منطقه، آمریکا دو سیلی حیثیتی و دردناک از ایران دریافت کرد؛ سیلی نخست، حمله موشکی به نیروهایش در پایگاه عین الاسد و دوم، سرنگونی پهپاد گلوبال هاوک بود. گرچه این دو سیلی خسارت‌هایی مادی به همراه داشت، ولی خسارت‌های معنوی آن بسیار بیشتر از زیان‌های مادی بود و ارکان قدرت ایالات متحده را متزلزل کرد.

دلیل دیگر نیاز آمریکا به اجرای برجام، به موضوع هم‌راستا بودن اقدامات این کشور با اروپا باز می‌گردد. خروج ترامپ از برجام باعث سردی روابط آمریکا و اروپا شد و اکنون در دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا واشنگتن به‌شدت نیاز دارد با اروپا در امور بین‌المللی همراهی کند و این همان چیزی است که بایدن در بدو ورود به کاخ سفید گفت و اعلام کرد با اروپایی‌ها درباره موضوعات بین‌المللی مشورت خواهد کرد.

انتهای پیام/۴۰۳۳/پ