آیا دانشگاه‌های پزشکی با دانشگاه‌های غیرپزشکی ادغام می‌شوند؟/ راه برون‌رفت از عدم توجه به تحقیقات میان‌رشته‌ای

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا - پروین طالبیان؛ سال‌هاست که موضوع ادغام دانشگاه‌های پزشکی و غیرپزشکی از مجامع مختلف علمی به گوش می‌رسد عده‌ای موافق این ادغام هستند و تعدادی هم آن را به صلاح نمی‌دانند. در این میان نیز وزرای علوم نیز نظرات مختلفی داشته‌اند البته همواره بیشتر خواستار ادغام یا یکپارچگی رشته‌ها شده‌اند.

محمدعلی زلفی گل زمانی که به صندلی وزارت علوم تکیه زد درباره جدایی رشته‌های پزشکی از غیرپزشکی اظهارنظر کرد. به گفته زلفی گل؛ «توزیع متوازن استعدادها باید جدی گرفته شود، متأسفانه الآن این‌گونه نیست، هر کس باید بر اساس علاقه ذاتی رشته خود را انتخاب کند. نباید رشته‌ها از هم جدا شوند مگر می‌شود رشته‌های پزشکی را از دیگر رشته‌ها جدا کرد، رشته‌های پزشکی باید در کنار سایر رشته‌ها باشند چراکه در دنیای امروز سیاست بین‌رشته‌ای در پیش گرفته می‌شود.»

اخیرا زلفی گل وزیر علوم در توضیح بیشتر این موضوع به آنا می‌گوید: «این امر نیازمند تصمیم‌های فرابخشی است ما صرفاً واقعیت‌های علمی کشور و چالش‌ها را بیان می‌کنیم حتماً به گوش مسئولان زی ربط خواهد رسید و تصمیم‌ها را آن عزیزان اتخاذ خواهند کرد.»

وی ادامه می‌دهد: «حتماً اولین راه ادغام نیست، می‌توان سیاست‌های ترغیبی و تشویقی ایجاد کرد تا تحقیقات بین‌رشته‌ای در رشته‌های پزشکی و غیرپزشکی شکل گیرد.‌»

ورود شورای عالی انقلاب فرهنگی به موضوع ادغام

همان‌طور که وزیر علوم معتقد است باید ادغام رشته‌های پزشکی و غیرپزشکی در نهادهای فرابخشی دنبال شود، در این مسیر نیاز است که شورای عالی انقلاب فرهنگی و ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور اقدامات لازم را انجام دهند. به گفته سعیدرضا عاملی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ «ستاد نقشه جامع علمی کشور باید به‌صورت جدی موضوع ادغام دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشگاه‌های سایر علوم را پیگیری کند چراکه جداسازی این دانشگاه‌ها از یکدیگر موجب عدم استفاده بهینه از ظرفیت‌های رشته‌ای و عدم برخوردار از حوزه‌های بین‌رشته‌ای و ضعیف شدن توان دانشگاهی در سطح جهانی می‌شود.»

عاملی جدا کردن علوم پزشکی از سایر رشته‌ها نامناسب می‌داند و می‌گوید که در چند کشور این رویکرد وجود دارد که کشورهای قوی به لحاظ علمی نیستند.

به باور دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ «جداسازی دانشگاه‌های علوم پزشکی و سایر علوم منجر به کم‌رنگ شدن ارتباط و گره خوردن رشته‌ها با یکدیگر شده است، جداسازی دانشگاه‌های علوم پزشکی و سایر علوم بر افت رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌های کشور تأثیرگذار بوده است.»

به نظر می‌رسد برای اینکه این موضوع دقیق‌تر مورد بحث قرار گیرد باید به قبل از جداسازی دانشگاه‌های علوم پزشکی و غیرپزشکی برگردیم، زمانی که وزارت علوم و وزارت بهداری وجود داشتند. به گفته علیرضا خوشدل، رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران؛ «آن زمان استفاده کردن از فضای درمانی برای آموزش دشواری‌هایی را به همراه داشت که مسئولان را به این سمت پیش برد که اگر بناست از فضاهای درمانی برای آموزش استفاده شود باید مدیریتش نیز به خود آن‌ها واگذار شود.»

به عقیده خوشدل؛ «این امر در آن زمان منافعی داشت که باعث شد دانشگاه‌های علوم پزشکی از غیرپزشکی جدا شوند. در حال حاضر شاید انگیزه کسانی که قضیه ادغام مجدد این دو مجموعه را پیشنهاد می‌کنند، این باشد که استانداردهای دوگانه‌ای شکل گرفته است، یعنی در وزارت علوم و وزارت بهداشت، استانداردهای آموزشی-پژوهشی متفاوتی ایجاد شده و برای یکپارچه‌سازی و هماهنگ کردن این استانداردها پیشنهاد می‌کنند که این دو مجموعه با هم ادغام شود و معتقدند مگر یک کشور چند سیستم آموزش عالی می‌خواهد؟ این افراد بر این باورند که لازم است که همه دانشگاه‌ها در یک مجموعه اداره شوند و البته بیمارستان‌ها به یک مجموعه درمانی مثل وزارت بهداری سابق سپرده شود که کار درمانی مردم را انجام دهند، در عین حال دانشجو نیز بگیرند.»

نوآوری و خلاقیت در آموزش نیز امری است که برخی در حوزه آموزش پزشکی مورد تأکید قرار می‌دهند. خوشدل در این باره نیز می‌گوید: «برخی تصور می‌کنند کار درمان در وزارت بهداشت آن‌قدر سنگین است که اجازه نوآوری و خلاقیت در حوزه آموزش یا رسیدگی به امور آموزش را برای مدیران عالی فراهم نمی‌کند؛ ولی واقعیت این است که این‌طور نیست. مدیران عالی حوزه آموزش در وزارت بهداشت طی سال‌های گذشته کارهای بسیار خوبی انجام داده‌اند و کیفیت آموزش پزشکی به لحاظ مدل آموزشی، با بسیاری از کشورهای خوب دنیا قابل رقابت است ولی نباید نادیده گرفت که در حوزه اجرا دچار مشکل هستیم. یعنی به لحاظ مدل، مدل بسیار خوب و مترقی در حوزه آموزش پزشکی طراحی شده ولی در اجرا که به داخل دانشگاه‌ها می‌آید، واقعاً دچار ضعف هستیم.»

پیشنهاد رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران نیز رجوع به شورای عالی انقلاب فرهنگی است. وی عنوان می‌کند: «شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌تواند برای جلوگیری از استانداردهای دوگانه هماهنگی لازم را ایجاد کند چراکه در سیاست‌های کلی تشکیل این شورا، ایجاد این هماهنگی‌ها در نظر گرفته شده است. بنابراین استانداردهای دوگانه را می‌توان با شورای عالی انقلاب فرهنگی حل کرد.»

بیشتر بخوانید:

تغییر سرفصل‌های درسی تا چه میزان در کارآفرینی دانشجویان نقش دارد؟

نیمسال اول تحصیلی در دانشگاه‌ها چگونه برگزار می‌شود؟

۲۰ درصد محتوای آموزشی دانشگاه‌ها قابل تغییر است

راهکار اداره کردن محیط‌های درمانی دانشگاهی

خوشدل با اشاره به اداره کردن فضاهای درمانی وابسته به دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌گوید: «قضیه اداره کردن محیط‌های درمانی را باید با تشکیل هیئت‌های امنا حل کرد. مشکل فعلی وزارت بهداشت این است که با پول‌های آموزشی یا اعتبارات یک سیستم آموزشی نمی‌تواند یک سیستم درمانی را اداره کند، بنابراین مجبور است به سمت خودگردان کردن بیمارستان‌ها یا تأمین اعتبارات بیمارستان‌ها از منابع دیگری مثل منابع بیمه و ... حرکت کند. لازم است که همه این‌ها در وزارت بهداشت تجمیع شود.»

نبود تحقیقات میان‌رشته‌ای سیستماتیک

یکی از مسائلی که در جدایی دانشگاه‌های علوم پزشکی از غیرپزشکی مدنظر است تحقیقات بین‌رشته‌ای است. رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران نبود ارتباطی پیوسته بین دانشگاه‌های علوم پزشکی و غیرپزشکی یک نقیصه می‌داند و معتقد است این اشکال با ادغام دانشگاه‌های دو وزارتخانه شکل نمی‌گیرد. وی بر این باور است که این نقیصه به خاطر استقلال در عملکرد دانشگاه‌هاست.

خوشدل در توضیح بیشتر این عدم همکاری رشته‌های پزشکی و غیرپزشکی ادامه می‌دهد: مادامی که برای همکاری بین اعضای هیئت علمی و دپارتمان‌های دانشگاه‌ها، مدلی تعریف نشود، حتی اگر این‌ها زیر چتر یک مجموعه وزارتی باشند، تحقیقات مشترک اتفاق نمی‌افتد. تمام برنامه‌های بین‌رشته‌ای عملاً از دل دپارتمان‌ها بیرون می‌آید، یعنی به شکل دستوری شکل نمی‌گیرد.

وی لازمه تحقیقات بین‌رشته‌ای را ایجاد ارتباط بین دپارتمان‌های دانشگاهی می‌داند و معتقد است که شیوه ارزشیابی تحقیقات دانشگاهی باید تغییر کند تا اعضای هیئت علمی بتوانند به سمت به اشتراک‌گذاشتن یافته‌های تحقیقاتی بروند.

خوشدل عنوان می‌کند: «البته یک بخش این نقیصه برمی‌گردد به نوع ارزشیابی کارهای علمی. وقتی مبنای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس تعداد مقالاتی است که به نام آن دانشگاه منتشر شده باشد، به نظر می‌رسد که از بعضی جهات به اشتراک گرفتن بقیه محدود شده است. در مورد ارزشیابی اعضای هیئت علمی نیز چنین رویکردی به چشم می‌خورد، مادامی که ارزش‌گذاری مناسبی برای کارهای مشترک قرار ندهیم، فرد حس می‌کند آن امتیازی که شخصاً می‌تواند دریافت کند را با به اشتراک گرفتن بقیه، در حال تقسیم کردن امتیاز است و سهم کمتری به او می‌رسد. بنابراین طبیعتاً لازم است در آیین‌نامه‌های ارزشیابی بازنگری شود.»

تجربه دانشگاه آزاد اسلامی در به هم پیوستن علوم پزشکی و غیرپزشکی

البته در دانشگاه‌هایی مثل دانشگاه آزاد اسلامی که حوزه علوم پزشکی در کنار حوزه غیر علوم پزشکی وجود دارد، همکاری‌های بهتری شکل گرفته است چراکه نزدیک بودن دپارتمان‌ها زمینه همکاری را ایجاد می‌کند. در این باره نیز خوشدل خواستار همکاری بیشتر شده و معتقد است که همکاری‌ها به صورت نظام‌مند شکل نگرفته است یعنی اشخاص و مدیران در برنامه‌های مشترک بیشتر تأثیر می‌گذارند تا اینکه بر اساس برنامه‌ای مشخص این همکاری شکل گرفته باشد.

رئیس دانشگاه علوم پزشکی آزاد اسلامی تهران بیان می‌کند: «در دانشگاه آزاد اسلامی محیط آکادمیک، محیطی است که زمینه همکاری‌های بین بخشی را فراهم می‌کند. انتظارات هیئت عالی دانشگاه آزاد اسلامی، انجام کارهای بین‌رشته‌ای، حرکت به سمت تولید و صنعتی شدن، استارت‌آپ‌ها و ایده‌های نوآورانه و خلاق است، اگر این از حوزه‌های دیگر نیز مورد انتظار باشد، این اتفاق به وجود می‌آید.»