گرجستان در قفقاز شمالی و جنوبی با آتش بازی می‌کند/ ناتو برای محافظت از تفلیس خود را درگیر جنگ نخواهند کرد

گروه جهان خبرگزاری آنا - احمد محمدی؛ اوکراین نگران‌کننده‌ترین طفیلی امنیتی واشنگتن در اروپا است. رهبران ایالات‌متحده در حمایت از کشوری که به‌شدت فاسد است و هرروز بیش‌ازپیش در گرداب استبداد فرو می‌رود، آمریکا را در معرض خطرات بزرگی قرار می‌دهند. بدتر از همه اینکه اوکراین با توهم حمایت از سوی واشنگتن، رفتار پرتنشی را با همسایه‌ای بسیار بزرگ‌تر و قدرتمندتر از خود به نام روسیه در پیش‌گرفته است. بااین‌حال، اوکراین تنها هم‌پیمانی نیست که در گروه یاران بی‌فایده و بالقوه خطرناک امنیتی آمریکا قرار دارد. توصیفات فوق شامل حال یک طفیلی حتی کوچک‌تر به نام گرجستان نیز می‌شود و این کشور نیز مانند اوکراین، این پتانسیل را دارد که ایالات‌متحده را درگیر یک برخورد نظامی بی‌مورد و ناخواسته کند.

در اول اکتبر میخائیل ساکاشویلی، رئیس‌جمهور سابق گرجستان، پس از سپری کردن چندین سال در تبعید به گرجستان بازگشت. اگرچه مقامات این کشور به‌سرعت او را به دلیل محکومیت به جرم سوءاستفاده از قدرت در دوران زمامداری‌اش دستگیر کردند اما ساکاشویلی همچنان یک بازیگر جدی در سپهر سیاسی گرجستان است. این خبر خوبی برای حاکمان ایالات‌متحده یا حامیان صلح و ثبات در آن منطقه از جهان محسوب نمی‌شود. درواقع او در دوران ریاست جمهوری خود جنگی را با روسیه آغاز کرد و در پی کشاندن ایالات‌متحده و ناتو به درگیری بود. هرگونه احتمالی مبنی بر اینکه او بار دیگر زمام امور را در گرجستان به دست گیرد باید مایه نگرانی باشد.

بازگشت ساکاشویلی به گرجستان زمینه‌ای برای وقوع تنش‌های امنیتی جدید در منطقه

ساکاشویلی در زمان ریاست جمهوری خود برای انضمام مجدد دو منطقه گرجستان به نام‌های آبخازیا و اوستیای جنوبی که از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در پایان سال ۱۹۹۱ به دنبال دستیابی به استقلال بودند، سیاستی تهاجمی و خطرناک را در پیش گرفت. درحالی‌که نیروهای حافظ صلح روسیه از این مناطق تجزیه‌طلب محافظت می‌کردند، مقامات دولت جورج دبلیو بوش رئیس‌جمهور وقت آمریکا با حماقت تمام این باور را در ساکاشویلی تقویت کردند که کشورش متحدی ارزشمند برای آمریکا است و در صورت درگیری احتمالی با روسیه، ایالات‌متحده و ناتو به یاری گرجستان خواهند آمد. از سوی دیگر واشنگتن با دادن میلیون‌ها دلار تسلیحات به تفلیس حتی نیروهای نظامی گرجی را نیز آموزش داد.

حتی تحت هدایت رهبران فعلی، گرجستان می‌تواند نقش چاشنی انفجار را در چالش‌های نهان و آشکار میان غرب و روسیه ایفا کند

بوش و دیگر مقامات آمریکایی بر ستایش از ساکاشویلی و انقلاب دموکراتیک گرجستان اصرار داشتند. رئیس‌جمهور آمریکا در سخنرانی ماه مه ۲۰۰۵ خود در تفلیس، گرجستان را «چراغ آزادی» خواند و از دموکرات‌های خود خوانده این کشور به خاطر ایجاد الگویی برای «انقلاب‌های رنگی» در کشورهای دیگر قدردانی کرد و برخلاف واقعیت‌های موجود، این‌گونه آن کشور را مدینه فاضله خواند: «گرجستان در حال ایجاد یک جامعه دموکراتیک است که در آن حقوق اقلیت‌های (سیاسی، اجتماعی، مذهبی و ...) رعایت می‌شود؛ جایی که مطبوعات آزاد شکوفا خواهند شد؛ جایی که حتی از مخالفان رادیکال نیز استقبال می‌شود و وحدت ملی از طریق صلح و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز حاصل خواهد شد.» اما این جملات زیبا در حالی بیان می‌شد که در حقیقت در همان زمان نیز نشانه‌هایی از اقتدارگرایی و تمامیت‌خواهی در حاکمیت ساکاشویلی نمایان بود، نشانه‌هایی که به‌زودی به ویژگی اصلی حکومت وی تبدیل شد.

بوش همچنین سازمان نظامی پیمان آتلانتیک شمالی ( ناتو) را برای اعطای عضویت به گرجستان (و اوکراین) تحت‌فشار قرار داده بود و اگرچه مخالفت فرانسه و آلمان این طرح را به تعویق انداخت اما ظاهراً ساکاشویلی عقیده داشت که ناتو در هر رویارویی احتمالی بین مسکو و تفلیس با روسیه مقابله نظامی خواهد کرد. این عقیده اشتباه سبب شد تا در اوت ۲۰۰۸، او حمله نظامی را برای بازپس‌گیری کنترل اوستیای جنوبی آغاز کند. حمله گرجستان موجب وارد آمدن تلفاتی به نیروهای حافظ صلح روسیه شد و مسکو با یک ضد حمله تمام‌عیار پاسخی داد که خیلی ‌زودی منجر به اشغال چندین شهر گرجستان شد و نیروهای روسی را به حومه پایتخت گرجستان آورد.

بیشتر بخوانید:

سفر وزیر دفاع آمریکا به کشورهای حاشیه «دریای سیاه» آغاز شد

استولتنبرگ: دعوت از اوکراین و گرجستان برای عضویت در ناتو نباید فراموش شود

احتمال تقابل روسیه و ترکیه در مناقشه قره‌باغ/ پشت‌ پرده کمک رژیم‌ صهیونیستی به جمهوری آذربایجان چیست؟

هنگامی‌که بوش بلافاصله پس از شروع حمله روسیه با ساکاشویلی تماس گرفت، رئیس‌جمهور گرجستان از وی خواست تا به‌عنوان یک رفیق دموکرات، او و کشورش را به حال خود رها نکند. اگرچه رئیس‌جمهور آمریکا از تعهد واشنگتن نسبت به تمامیت ارضی گرجستان به او اطمینان خاطر داد اما به‌طور واضح از دادن تعهد برای حمایت نظامی خودداری کرد. نیروهای آمریکایی و ناتو در پادگان‌های خود باقی ماندند و ساکاشویلی مجبور شد توافق صلح تحقیرآمیزی را قبول کند که اوستیای جنوبی و آبخازیا را تحت کنترل روسیه قرار داد.

ساکاشویلی هرگز از جاه‌طلبی‌های خود برای تأمین عضویت گرجستان در ناتو و احیای حق حاکمیت تفلیس بر هر یک از مناطق جدایی‌طلب خودداری نکرده است. درنتیجه، بازگشت او به قدرت ممکن است یک بحران فوری را ایجاد کند. از سوی دیگر اگرچه رقبای داخلی ساکاشویلی که توانستند کنترل دولت را از چنگ او و حزب سیاسی متبوعش درآورند، از فساد آشکار او و افزایش رفتارهای خودکامه‌اش ناراضی بودند (و هستند) اما در مورد عقیده و اصرار بر الحاق مجدد اوستیای جنوبی و آبخازیا هیچ تفاوتی میان رئیس‌جمهور سابق و رهبران فعلی این کشور وجود ندارد.

حتی تحت هدایت رهبران فعلی، گرجستان می‌تواند نقش چاشنی انفجار را در چالش‌های نهان و آشکار میان غرب و روسیه ایفا کند. درواقع مقامات برجسته گرجستان ازجمله وزیر دفاع این کشور یک کمپین تبلیغاتی ضد روسی برگزار کرده و کرملین را به راه‌اندازی یک جنگ چندگانه بی‌پایان علیه کشورشان متهم کرده‌اند. برجسته‌ترین موضوع مورد اعتراض آن‌ها هم این است که روسیه از بازگرداندن اوستیای جنوبی و آبخازیا به حاکمیت تفلیس خودداری می‌کند.

گرجستان در اتحاد با جمهوری آذربایجان و ترکیه در برابر اتحاد بین ایران و ارمنستان درگیر نبرد خطرناک قدرت ژئوپلیتیک در قفقاز جنوبی شده است

خوشبختانه مخالفت فرانسه و آلمان مانع از عضویت گرجستان در اتحادیه ناتو در زمان بحران سال ۲۰۰۸ (تقابل نظامی روسیه و گرجستان) شد و این مخالفت همچنان ادامه دارد. اگر گرجستان در سال ۲۰۰۸ بخشی از ناتو بود، ایالات‌متحده و دیگر اعضای اتحادیه ناتو طبق ماده پنج پیمان آتلانتیک شمالی متعهد بودند که به تفلیس در مقابل پیشروی نظامی روسیه کمک کنند و این اقدام می‌توانست آغازگر یک جنگ تمام‌عیار میان روسیه و ناتو شود اما حتی بدون فاکتور عضویت در ناتو، واشنگتن و دیگر پایتخت‌های ناتو باید نگران ادامه جاه‌طلبی‌های گرجستان برای بازپس‌گیری مناطق ازدست‌رفته خود باشند.

شرکت گرجستان در رزمایش مشترک با ترکیه نگران‌کننده است

علاوه بر این، رویارویی بین گرجستان و روسیه تنها راهی نیست که این کشور کوچک می‌تواند پای ایالات‌متحده را به یک درگیری خطرناک بکشاند. گرجستان در اتحاد با آذربایجان و ترکیه در برابر اتحاد بین ایران و ارمنستان درگیر نبرد قدرت ژئوپلیتیک در قفقاز جنوبی شده است. این رقابت به‌طور فزاینده‌ای رنگ و بوی نظامی به خود می‌گیرد و منجر به تنش‌های شدید نظامی در میان اعضای دو اتحاد رقیب شده است. در آغاز ماه اکتبر، نیروهای گرجستان، آذربایجان و ترکیه پنج روز مانور نظامی مشترک انجام دادند.

ازآنجاکه ترکیه عضو ناتو است و روابط میان واشنگتن و تهران نیز با چالش‌ها و تنش‌های زیادی عجین شده است، گرفتاری آمریکا در درگیری بین جناح‌های رقیب در قفقاز دور از ذهن نیست. واشنگتن ممکن است تحت‌فشار قرار گیرد تا از گرجستان دفاع نظامی کند، هرچند که هرگز صراحتاً متعهد به انجام آن نشده است. دولت باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا در اقدامی هوشمندانه، فروش سلاح دولت بوش به تفلیس را ادامه نداد اما دونالد ترامپ دیگر رئیس جمهور سابق ایالات‌متحده در سال ۲۰۱۷ بار دیگر فروش تسلیحات نظامی به این کشور را از سر گرفت و در ادامه شاهد هستیم که روابط امنیتی بین ایالات‌متحده و گرجستان همچنان عمیق‌تر می‌شود. این تحول، احتمالات درهم‌پیچیده‌ای را ایجاد می‌کند که می‌تواند از روابط نه‌چندان حسنه و ناپایدار گرجستان با روسیه یا ارمنستان ناشی شود.

گرجستان نمونه‌ای کلاسیک از یک طفیلی امنیتی کوچک آمریکا است که باوجوداینکه هیچ مزیت قابل‌توجهی برای ایالات‌متحده ندارد اما درعین‌حال خطرات احتمالی متعددی را برای این کشور ایجاد می‌کند. دولت جو بایدن رئیس‌جمهور فعلی آمریکا باید در اسرع وقت در این رابطه تجدیدنظر کند.

انتهای پیام/۴۱۵۵/