فرونشست زمین به آرامی ایران را می‌بلعد

به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، فرونشست زمین را می‌توان یکی از خطرناک‌ترین مخاطرات طبیعی عنوان کرد که طی سال‌های اخیر با افزایش برداشت آب‌های زیرزمینی در کشور شدت گرفته است.

درحالی‌که در جهان فرونشست ۵ سانتی‌متر را در حد بحران ارزیابی کنند، در برخی از نقاط کشور شاهد فرونشست تا ۳۰ سانتی‌متر هم هستیم. استفاده بی‌رویه از منابع آبی در بخش صنعت و کشاورزی در سال‌های اخیر از مهم‌ترین عوامل تشدیدکننده نشست زمین در کشور است.

به همین منظور گفت‌وگویی با حسین آخانی استاد دانشگاه تهران، انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

برداشت بی‌رویه منابع آب‌های زیرزمینی و سدسازی عامل فرونشست زمین

آنا: دلیل وقوع فرونشست زمین چیست؟

آخانی: فرونشست زمین ۲ دلیل دارد، دلیل اول آن برداشت بی‌رویه منابع آب‌های زیرزمینی از طریق احداث چاه‌هاست که متأسفانه هرساله این چاه‌ها عمیق‌تر می‌شود، عدم دریافت حقابه به دلیل ایجاد سدهای بسیار گسترده در مسیر رودخانه‌ها به دشت دلیل دوم است.

در حقیقت ما ازیک‌طرف آبی که درگذشته طی سال‌های متمادی جمع شده، را مصرف می‌کنیم و از طرف دیگر اجازه تغذیه این سفره‌ها و دشت‌ها را نمی‌دهیم و طبیعی است که این دشت‌ها یکی پس از دیگری فرونشست خواهند کرد و به آرامی ایران را می‌بلعد.

فرونشست زمین آخرین مرحله اضمحلال سرزمینی

آنا: راهکاری برای مقابله با پدیده فرونشست زمین وجود دارد؟

آخانی: فرونشست آخرین مرحله اضمحلال سرزمینی است. یعنی اینکه اگر فرونشست اتفاق افتاد دیگر قابل جبران نیست. مثل انقراض یک موجود است، اگر یک موجود منقرض شد دیگر شما نمی‌توانید آن را به طبیعت برگردانید.

سفره‌های آب زیرزمینی طی هزاران و بلکه میلیون‌ها سال به وجود آمده است، زمانی که زمین فرونشست کند، تا چندین قرن آینده نیز امکان بازسازی این مخازن وجود ندارد و ما برای همیشه یک موهبت الهی را از دست خواهیم داد. بنابراین در مورد احیای آنچه از دست‌داده‌ایم هیچ راه‌حل علمی، فنی و تکنولوژیکی وجود ندارد. ما باید آنچه هنوز داریم را نجات دهیم و برای رسیدن به این مهم، چاره‌ای جز این نداریم که رفتارمان با محیط‌زیست را تغییر دهیم.

آنا: برنامه دولت در حوزه مدیریت منابع آبی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

آخانی: تقریباً می‌توان گفت بعید است وزارت نیرو بتواند مانع ایجاد چاه‌های عمیق شود و یا سدها را باز کند؛ می‌خواهم استناد کنم به عهدنامه وزیرانی که اخیراً با رئیس دولت سیزدهم مطرح کردند؛ عهدنامه‌شان ۱۰ بند داشت و در این ۱۰ بند حتی یک کلمه از محیط‌زیست و پایداری سرزمین ایران ذکر نشده بود و همه وزرا گفته بودند تولید را با حداکثر ظرفیت ادامه خواهیم داد، درواقع محور برنامه‌های وزرای جدید این است که ما به استفاده ناپایدار از این سرزمین ادامه خواهیم داد.

با توجه به این چشم‌انداز فکر می‌کنم در آینده بحث فرونشست زمین و خیلی از مشکلات محیط‌زیستی ادامه پیدا خواهد کرد و افق روشنی برای توقف این فرایند ویرانگر نمی‌بینم.

وزارت نیرو عامل همه مشکلات کشور در بخش آب است

آنا: اقدام وزارت نیرو در بحث بستن چاه‌های غیرمجاز برای کاهش اثرات منفی فرونشست تأثیرگذار بوده است؟

آخانی: وزارت نیرو عامل همه مشکلات کشور در بخش آب است. این وزارت‌خانه طی سال‌های اخیر همواره تمام انرژی و بودجه خود را صرف ایجاد سازه در این مملکت کرده است. تمام حقابه‌های طبیعی مردم را وزارت نیرو با احداث سدها نابود کرد، باعث خشک شدن چاه‌ها، از بین رفتن شبکه هیدرولوژیکی کشور شده است، حالا این وزارت نیرو می‌تواند جلوی متخلف را بگیرد؟ معلوم است که نمی‌تواند!

وزارت نیرو تخلف کرده و متهم اصلی است. از آن سالی که وزارت نیرو در کشور شکل گرفت بودجه کشور را در سدسازی هزینه کرد، هنوز هم این روند را ادامه می‌دهد. وزارت نیرو ۶ میلیارد مترمکعب آب خوزستان را پشت سد گتوند تبدیل به شورآبه کرده است.

فرونشست تهدید جدی برای زیرساخت‌های کشور

آنا: ادامه بحران فرونشست چه عواقبی را به دنبال خواهد داشت؟

آخانی: بسیاری از زیرساخت‌هایی کشور از بین خواهد رفت. بسیاری از آبادی‌ها و شهرهای ما در کنار این دشت‌ها هستند؛ جاده‌ها ترک خواهد برداشت، خانه‌ها و حتی کارخانه‌ها فرو خواهد ریخت، شبکه‌های آب‌رسانی، نفت، گاز، وقتی‌که ابعادش گسترده‌تر شود فجایع بسیار بزرگی اتفاق خواهد افتاد، حتی ممکن است مثلاً یک روستا کاملاً فرونشست کرده و به داخل زمین برود.

کشور در یک موقعیت جغرافیایی زلزله‌خیز قرارگرفته است، خالی شدن سفره‌ها در کشوری که همیشه در آن زلزله‌های متعدد کوچک و بزرگ رخ می‌دهد؛ می‌تواند اثرات منفی و خسارات ناشی از وقوع زلزله را به‌مراتب افزایش دهد.

حکمرانی در حوزه آب نیازمند تغییر است

آنا: تغییری در رویکرد حکمرانی آب و محیط‌زیست مسئولان ایجادشده است؟

آخانی: مسئله این است دولت‌های روی کار آمده در ایران، پایداری سرزمینی را فدای یکسری اهداف آرمانی می‌کنند، ‌ ما در یک کشور خشک زندگی می‌کنیم و محدودیت‌های زیستی ما بسیار زیاد است.

بیشتر بخوانید:

فرونشست زمین در تهران سالانه ۱۶سانتی‌متر است

مناطق مستعد فروچاله را می‌توان پیش‌بینی کرد

حتی متأسفانه در این سال‌ها علی‌رغم شعارهایی هم که دادیم، دانش بهره‌برداری بهینه از آب را هم نتوانستیم در کشور ایجاد کنیم، به همین دلیل است که آب به شکل بسیار ناپایداری مصرف می‌شود و با کاشت محصولات آب‌بر به این وضعیت شکننده دامن می‌زنیم. ما نیاز داریم که به‌جای استفاده از منابع طبیعی این امکان را فراهم کنیم که از جاذبه‌های فرهنگی، طبیعی و گردشگری استفاده کنیم تا مردم برای کسب درآمدشان وابسته به بهره‌کشی از سرزمین نباشند. ما اگر می‌خواهیم این سرزمین پایدار بماند چاره‌ای نداریم جز اینکه روند حکمرانی خود را اصلاح کنیم و این هم مستلزم این است که روابط خود را با دنیا اصلاح کنیم.

مسئله ما تنها از دست دادن معادن، منابع آب یا خیلی از منابع طبیعی در این سرزمین نیست. خاکمان را نیز از دست می‌دهیم. به خاطر اینکه سرزمین را ناپایدار کرده‌ایم، جنگل و مرتع را از بین برده‌ایم، هرسال در اثر ریزگردها و سیلاب‌هایی که وجود دارد، خاک کشور نیز دچار فرسایش می‌شود، اگرچه ممکن است مساحت ایران ازنظر جغرافیایی کاهش پیدا نکند ولی کیفیت این سرزمین در حال از بین رفتن است.

انتهای پیام/