آثار مستند زمینه‌ساز پژوهشی ساخت فیلم و سریال/ بسیاری از چهره‌های شاخص سینما در حوزه تعزیه و مستند عاشورایی کار کرده‌اند

به گزارش خبرنگار حوزه رادیو و تلویزیون گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، شاهین شجری کهن، منتقد و کارشناس در برنامه «سریالیست» در گفت‌وگو با پدرام کریمی گفت: در سینما و تلویزیون بچه‌های مستندساز پیشرو هستند. در خیلی از حوزه‌ها بهترین کارهایمان یا در ردیف بهترین کارهایمان، کارهای مستند هستند. تا چند سال پیش و شاید قبل از اینکه شبکه مستند راه بیفتد و مرکز گسترش و انجمن و جاهای دیگر راه بیفتند. قبل از اینکه اکران مستندهای بلند یا پکیج‌هایی از مستندهای کوتاه عادت شود این تصور وجود داشت که فیلم های مستند، آماتوری، کوچک و در لحظه هستند. واکنش به وقایع روز دارند و بیشتر حالت گزارشی دارند.

او افزود: اما الان مستندهای بسیار جدی و مهم دارید که جوایز جهانی را در سطح تکنیکی درو می کنند و بسیار قابل اشاره هستند. در این حوزه هم از نظر تکنیکی خیلی وقت پیش این سابقه وجود دارد. خیلی از چهره‌های شاخص سینما در حوزه تعزیه و مستند عاشورایی کار کرده‌اند. تنوع قومی و فرهنگی کشور ما به ما این امکان را می دهد و این ضرورت را ایجاد می کند که رنگارنگی و چندگونگی را در یک باکس پیچیده‌تری به نمایش بگذاریم. در خیلی از حوزه‌ها در سینمای اجتماعی، در موضوعات ادبی و فرهنگی، یک راه حل، یک مسیر، یک ویترین نداریم. وضعیت پیچیده و متنوعی وجود دارد. همان چیزی که به آن غنای فرهنگی می‌گوییم. می‌گوییم از هر استانی و هر فرهنگی و هر قومیت و زبانی، آداب و شیوه‌های خودش را در طول سالیان شکل داده و به تکامل رسانده و این‌ها را در زندگی روزمره آورده است. همینطور در زندگی ادبی، شاعرانه و نمایشی آورده است. این موضوع در ادبیات و نمایش وجود دارد.

این منتقد در ادامه بیان کرد: شیوه‌های مختلف سوگواری در استان‌های مختلف وجود دارد. جنوب کشور که می‌روید کاملا نوع عزاداری، ریتم، ضرباهنگ و فرم اجرای عزاداری با مثلا استان آذربایجان فرق می کند. ممکن است در یک جایی این گنجینه عظیمی که در سینمای مستند ثبت شده است و هر سال هم اضافه می‌شود ممکن است به شکل مستقیم به ما داستان و زمینه دراماتیک ندهد. اولا زمینه پژوهشی خیلی گسترده بنا می‌کند که بر مبنای آن می‌شود سریال، فیلم ساخت و کار کرد. با این گوناگونی فرهنگی به سمت طراحی بنیادهای یک اثر دراماتیک می روید.

کریمی گفت: به منابع تغذیه سریال‌ها اشاره می کنیم. می توانیم کمی عقب‌تر هم برویم. اینکه عکس به سینمای مستند ما چقدر کمک کرد و سینمای مستند به سریال‌های تاریخی و مذهبی با محوریت عاشورا و محرم کمک کرد. روز گذشته خبری خواندم درباره کتابی که در حوزه علمیه قم احتمالا منتشر شده است انتشارات نگار با نام «عاشورا در چهارگوشه ایران» که ۲۰ عکاس در ۸۵ نقطه کشور از مناسک و آیین‌های عاشورایی عکاسی کرده‌اند. قرار است عاشورا در چهارگوشه عالم را هم منتشر کنند. اینها منابعی برای سینمای مستند می‌شود. غنای سینمای مستند هم به سریال‌های ما منتقل می‌شود. جا دارد به مستند «شب‌های عاشورایی شهید آوینی» هم اشاره کنیم که بسیار مستند مهمی بود.

شجری کهن گفت: در حوزه‌های دیگر هم این‌طور است. وقتی می‌خواهیم کمدی خوب داشته باشیم، باید همین کار را بکنیم. سریال «پایتخت» چطور ساخته شده است. رفته‌اند از فرهنگ میزبان وام گرفته‌اند. از نوع آداب‌ورسوم از نشستن و برخاستن با احترام و جدیت وام گرفته است و نشانه‌ها و سبک زندگی را برداشته است. این را می‌شود در حوزه‌های دیگر از جمله سینمای اجتماعی و سینمایی که محوریتش خانواده است می‌شود دید. باز هم می‌بینیم از عکس و مجموعه‌های پژوهشی وام می‌گیرد تا داستان‌پردازی شود. سریال‌های درجه یکی داریم. امسال دیدم «ماه در می‌زند» پخش می‌شود. یک مجموعه‌ای بود که سوگواری‌های مردم غیرفارسی‌زبان را در جاهای مختلف نشان داد. خیلی جالب بود که چه عناصری وام گرفته‌اند از فرهنگ‌ها و آن‌ها را بومی کرده‌اند. گاهی می‌بینی چه ابتکارهایی به خرج داده‌اند. درواقع نشانه‌ها و المان‌های اصلی را برده‌اند و در فرهنگ روزمره خودشان حل کرده‌اند و به ترکیبی متفاوت رسیده‌اند. این نشانه‌ها و آداب را در خیلی از چیزها می‌بینیم. در جنوب و شمال متفاوت است.

او همچنین ضمن اشاره به سختی‌های کار مستندسازی گفت: کار سختی دارند چون با واقعه بلاواسطه سروکار دارند. حتی آن‌هایی که با رویداد یک تعزیه سروکار دارند. تعزیه خیلی سخت است. از ماه‌ها قبل برنامه‌ریزی می‌خواهد. شاید تصور شود تعزیه در بخش‌هایی از سال اجرا می‌شود. اما از قدیم کسانی بوده‌اند که در تمام طول سال مشغول جمع‌آوری متون و تمرین و صحنه‌آرایی بوده‌اند تا بتوانند کار عظیمی را در سطح استانداردهای خیلی بالا طراحی کنند. در بسیاری از شهرها جمعیت عظیمی برای دیدن تعزیه می‌آیند.

کریمی گفت: رینه لاریجان برای مثال جمعیت کمی دارد. اما هر ساله از شهرهای مختلف ایران برای دیدن تعزیه به آنجا می‌روند.

شجری کهن افزود: از المان‌های فرهنگی خودمان باید استفاده کنیم. قصه از دل زندگی واقعی ما بیرون می‌آید. قصه را خود ما در اتاق دربسته و فقط با عنصر خیال خلق نمی‌کنیم. قصه در دل آدم‌ها است. تکیه‌ها، خیابان‌ها، نخل گردانی‌ها و دمام‌زنی‌ها را باید نگاه کنیم. باید از آدم‌ها و موقعیت‌ها و حتی از آواها و رنگ‌ها الهام بگیریم و استفاده کنیم. استادی که سال‌ها در حوزه تعزیه و نمایش کار کرده است به من چیزی در مورد یکی از فیلم‌هایی که در این سال‌ها کار شده است یاد داد که در مورد رنگ لباس‌ها بود. می‌گفت اشتباهاتی در رنگ لباس‌ها وجود دارد که با یک مشورت ساده قابل حل بود. این انتخاب پارچه مهم است. این‌قدر گستردگی وجود دارد که شاید مراجعه به منابع مستند یک جاهایی، زمانی که سریال پرهزینه‌ای با آن گروه پرتعداد و صحنه‌ای که کنترلش خیلی سخت است. چندین دوربین و چندین هنرور.

او گفت: مجید مجیدی تعریف می‌کرد سر صحنه فیلم محمد رسول‌الله (ص) در بسیاری از نماهایی که پر از هنرور و چندلایه بوده است و دوربین از زاویه‌های مختلف می‌گرفت من سر صحنه حضور نداشتم. در اتاقکی جدا و محفوظ با مدیر فیلم‌برداری کار را می‌دیدم و کنترل می‌کردیم. چشم‌انداز بزرگ را از یک جای دور کنترل می‌کرد. چون مراحل قبلی و پژوهش‌ها انجام شد. المان‌ها درست کنار هم چیده شد.

«سریالیست» به تهیه‌کنندگی محمد باریکانی و مجتبی فرجی و با اجرای پدرام کریمی کاری است از گروه تاریخ، فرهنگ و هنر شبکه یک که در دهه نخست محرم هر شب ساعت ۱۹: ۳۰ روی آنتن شبکه یک سیما می‌رود.

انتهای پیام/۴۱۰۴/پ