کاهش فاصله طبقاتی پس از انقلاب/ کدام دولت‌ها در کاهش شکاف طبقاتی موفق عمل کردند؟

به گزارش خبرنگار حوزه اقتصاد کلان و بودجه گروه اقتصاد خبرگزاری آنا، فاصله طبقاتی پس از انقلاب اسلامی روند کاهشی به خود گرفت. اما تحریم‌ها و سیاست‌های اقتصادی نا درست در بعضی از دولت‌ها از کاهش چشمگیر آن جلوگیری کرد. آمارها نشان می‌دهد بعد از انقلاب اسلامی، فاصله اقتصادی بین دهک‌های مختلف کشور کم و عدالت اقتصادی دست‌یافتنی‌تر شده است.

داده‌های آماری بانک مرکزی حاکی است که ضریب جینی که پایین بودن آن، توزیع عادلانه ثروت ملی را نشان می‌دهد، به‌طور متوسط یک دهم واحد بعد از انقلاب اسلامی کاهش پیداکرده است؛ همچنین سهم ۱۰ درصد ثروتمندترین به سهم ۱۰ درصد فقیرترین از اقتصاد کشور کمتر شده است.

معمولاً سیاستمداران و خبرنگاران رشد تولید ناخالص داخلی را با رشد اقتصادی معادل می‌گیرند؛ اما ضریب جینی تلاشی است برای ارائه تصویری کامل‌تر از وضع اقتصاد و جبران کمبودهایی که ممکن است فرمول تولید ناخالص داخلی داشته باشد.

اقتصاددانانی مانند فیلیپ لون بر این امر تأکید داشته‌اند که افزایش تولید کالا و گسترش خدمات را باید بر پایه سود و زیان بررسی کرد و نه فقط سودی که از این روندها حاصل می‌شود.

ضریب جینی تلاشی است برای اندازه‌گیری این مطلب که آیا رشد کشور، رشد تولید کالاها و گسترش خدمات در عمل منجر به افزایش رفاه مردم شده است یا خیر.

طرفداران ضریب جینی مدعی‌اند ضریب محک قابل‌اطمینان‌تری برای تعیین میزان پیشرفت یک کشور است و به‌وسیله آن می‌توان بین رشد مفید و رشد غیراقتصادی تفاوت قائل شد. در معادله ضریب جینی، به یک معنا هزینه رشد نیز حساب می‌شود. ضریب جینی نشان دهنده رشد اجتماعی و رفاه است.

ضریب جینی عددی مابین صفر و یک است. عدد صفر نشان دهنده برابری کامل است و نشان می‌دهد که دو یا چند گروه منتخب در یک جامعه از نظر درآمدی کاملا یکسانند. اما عدد ۱، یعنی تمام ثروت یک جامعه دست یک نفر یا بنگاه خاص در آن جامعه قرار دارد. سازمان‌ها و نهادهای مختلفی در سطح بین‌المللی، آمار و ارقام مربوط به ضریب جینی را به صورت منظم بررسی، تحلیل و منتشر می‌کنند.

بررسی این آمارها و ارقام‌ها نشان می‌دهد که کشورهایی همچون آفریقای جنوبی، شیلی، آرژانتین، برزیل و آمریکا از جمله کشورهایی هستند که ضریب جینی آن‌ها بالاتر از میانگین‌های بین‌المللی و در نتیجه شکاف طبقاتی در آن‌ها بزرگ است. همین آمارها حکایت از آن دارند که در کشورهایی نظیر چک، نروژ، اوکراین و سوئد، ضریب جینی بسیار پایین‌تر از آمار جهانی است و از همین رو در این کشورها شکاف طبقاتی در کمترین حد ممکن است. دهه چهل و پنجاه اختلاف طبقاتی در حال افزایش بود.

محاسبه ضریب جینی و شکاف طبقاتی در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و به پیش از انقلاب باز می‌گردد. این محاسبات نشان می‌دهند که از سال‌های دهه ۱۳۴۰ تا دوران انقلاب، شکاف طبقاتی در ایران در حال افزایش بوده است. به ویژه سال‌های ۱۳۵۳ و ۱۳۵۴، دورانی است که کشور ایران یکی از بالاترین نرخ‌های ضریب‌های جینی را به خود دیده است.

صاحب‌نظران معتقدند که برخی از اقدامات حکومت پهلوی همچون اصلاحات ارضی باعث شد تا بخش بزرگی از دهقانان فاقد زمین، از زمین‌های کشاورزی رانده شده و درآمدهای خود را از دست دهند. در عین حال این زمین‌داران به جای بخشی از اراضی خود، سهام کارخانه‌ها را دریافت کرده و در نتیجه این امر، شکاف میان طبقات بالا و پایین جامعه، به شکل چشمگیری افزایش پیدا کرد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهند که ورود درآمدهای سرشار نفتی در آن دوران به ایران، بیشتر به نفع طبقات بالای جامعه تمام شد و ثروتمندان توانستند از این خوان نعمت بهره‌مند شوند، در حالی که اقشار ضعیف جامعه، بیش از قبل تحت فشار افزایش قیمت‌ها قرار گرفتند. این محققان معتقدند که این افزایش شکاف طبقاتی، یکی از عوامل وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ بوده است.

بیشتر بخوانید:

دولت روحانی تمامی شاخص های اقتصادی را با چالش روبرو کرد

دولت روحانی بدترین دولت پس از انقلاب در افزایش فاصله طبقاتی است.

بر اساس گزارش مرکز آمار، شاخص‌های توزیع درآمد در دولت روحانی به بدترین وضعیت خود رسیده و فقرا فقیرتر و ثروتمندان، پولدارتر شدند.

شاخص ضریب جینی در دولت روحانی به شدت افزایش یافته است. ضریب جینی از شاخص‌های مهم اندازه‌گیری نابرابری توزیع درآمد می‌باشد. اندازه این شاخص بین صفر (معرف جامعه‌ای با برابری کامل توزیع درآمد) و یک (نمایانگر عدم برابری توزیع درآمد در جامعه) تغییر می‌کند.

بر اساس گزارش مرکز آمار شاخص ضریب جینی که در پایان دولت احمدی‌نژاد به ۳۶۶/۰ واحد کاهش یافته بود هم‌اکنون به ۴۰۱/۰ واحد افزایش یافته است. بدین ترتیب در ۸ سال عملکرد دولت روحانی نابرابری توزیع درآمد به شدت زیاد شده است.

در مقایسه با دولت‌های اخیر، افزایش نابرابری توزیع درآمد در دوره هشت‌ساله روحانی، رکورد زده است. در هشت سال دولت رفسنجانی شاخص ضریب جینی ۲.۲ درصد بیشتر شد که نشانه افزایش شکاف طبقاتی در آن دوران بود.

در دوره هشت‌ساله خاتمی شاخص ضریب جینی ۱.۳ درصد کمتر شد که نشانه بهبود اندک وضعیت توزیع درآمد در کشور بود.

اما موفق‌ترین دولت در کاهش شکاف طبقاتی، دولت احمدی‌نژاد بود که توانست شاخص ضریب جینی را ۱۳.۷ درصد کاهش دهد که به معنای کاهش نابرابری توزیع درآمد بین پولدارها و فقرا است.

در دولت روحانی با شدیدترین افزایش شکاف طبقاتی مواجه شدیم و تمام کاشته‌های دولت احمدی‌نژاد بر باد رفت و شاخص ضریب جینی ۹.۵ درصد بیشتر شد.

انتهای پیام/