در گفت‌وگو با آنا بررسی شد؛
بخش دوم/ شمسینی غیاثوند و طارمی در گفت‌وگو با آنا:
ظرفیت دانشگاه فرهنگیان برای تربیت و جذب معلمان نباید کم‌رنگ شود/ لزوم جلوگیری از کمبود معلم در کشور
فعالان حوزه تربیت معلم در دانشگاه فرهنگیان معتقدند: ظرفیت دانشگاه فرهنگیان برای تربیت و جذب معلمان نباید کم‌رنگ شود.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا؛ دانشگاه فرهنگیان به‌عنوان دانشگاهی که معلم تربیت می‌کند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، در این سال‌ها که آموزش و پرورش با چالش کمبود معلم مواجه است، «تربیت معلم مطلوب» اهمیت دوچندان پیدا کرده است. آنچنان مقام معظم رهبری در دانشگاه فرهنگیان در سال ۹۷ فرمودند: «مهم‌ترین اقدام در کار تعلیم و تربیت عمومی کشور تربیت معلم است.» بر این اساس شاید لازم باشد که به چالش‌های پیشِ روی این دانشگاه با دقت بیشتری پرداخته شود. در این میان میزگردی را با حضور میثاق شمسینی غیاثوند، مسئول بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان و محمد امین طارمی، معاونت رشد و کادرسازی مرکز بسیج دانشجویی دانشگاه فرهنگیان تشکیل دادیم تا بتوانیم علی‌رغم انعکاس مشکلات، راه‌حل‌های پیشنهادی دانشجو معلمان را نیز استخراج کنیم.
بخش اول این گفت‌وگو با عنوان «کمبود شدید معلم تا ۱۴۰۶/ برنامه‌ای برای جبران این کمبود وجود ندارد/ اداره دانشگاه فرهنگیان باید به کدام نهاد واگذار شود؟» در روز سوم مردادماه منتشر شده که قابل مشاهده است. آنچه در ادامه می‌آید بخش دوم گفت‌وگو در قالب میزگرد دانشگاهی با این دو فعال حوزه تربیت معلم در دانشگاه فرهنگیان است:
آنا: مسلم است که باید در شاخصه‌های گزینش اساتید دانشگاه فرهنگیان تجدیدنظر شود اما از طرفی باید این نکته را مدنظر قرار داد که متأسفانه آن‌قدر در کشور موضوع مهارت‌آموزی مغفول مانده که این روزها فقط بر مهارت‌آموزی تأکید می‌شود و گویی در حال غافل شدن از علم به معنای واقعی آن هستیم.
طارمی: مشکل همین‌جاست که اصلاً معلمی شغل نیست. اگر معلمی را شغل دیدیم این تفکیک‌ها معنی پیدا می‌کند. به عقیده من علم ریاضی، به معنای صرف علم ریاضی، با ریاضی‌ای که یک معلم می‌خواهد تدریس کند تفاوت دارد. وقتی این تفاوت در نگاه به وجود آمد، دیگر امکان تفکیک وجود ندارد.
به‌صورت کلی وظیفه اصلی معلمان تربیت دانش‌آموزان است درست است که در کنار تربیت باید تخصص نیز به دانش‌آموزان یاد داده شود اما وظیفه اصلی همان تربیت است. به نظر من باید در تعریف صلاحیت‌های حرفه‌ای معلمان این موضوعات گنجانده شود و از یکدیگر تفکیک نشود چراکه باعث چندپارگی می‌شود. البته مسئولیت مجموع این موضوعات باید بر عهده یک نهاد و یک متولی باشد.
آنا: پس موافق تعیین یک متولی مشخص در دانشگاه فرهنگیان هستید؟
طارمی: بله، همان «یک» متولی را می‌خواهیم، اما باید این نکته را مدنظر داشت که جنس علمی که در دانشگاه فرهنگیان آموزش داده می‌شود نباید به سمت علم‌زدگی برود. ما دانشجوی دانشگاه فرهنگیان بودیم و با فضای دانشگاه آشنا هستیم، اینکه بخواهند الفاظ علم‌زده و آکادمیکی به دانشگاه تحمیل کنند مورد پذیرش نیست. به نظر می‌رسد که هنوز علم مخصوص و تخصصی برای تربیت معلم تولید نکرده‌ایم.
غیاثوند: اساساً در مجموعه تربیت، نباید «تربیت» را صرفاً رفتن به دانشگاه ببینیم. وقتی از تربیت معلم صحبت می‌کنیم باید یک مجموعه را مدنظر قرار دهیم.
در تربیت معلم باید به وجوه مختلف توجه کنیم. اصلاً تربیت معلم صرفاً برنامه رسمی درسی نیست که ما از برنامه درسی رسمی انتظار رسیدن به آن معلم مطلوب را داشته باشیم. گاهی اوقات تربیت غیررسمی تأثیر بیشتری در تربیت معلم دارد. بخش زیادی از عمر دانشجویان در خوابگاه دانشگاه فرهنگیان می‌گذرد. یعنی بیش از آنکه در سر کلاس درس باشند، در فضای خوابگاه در کنار همکاران آینده و هم دانشجویان خودشان هستند و چهار سال با آن‌ها زندگی می‌کنند. حال باید این سؤال پرسیده شود که برای این مدت چه برنامه‌ای داشتیم و چه برنامه‌ای خواهیم داشت؟ این‌ها آن وجه تمایزهایی است که می‌گوییم دانشگاه فرهنگیان با جاهای دیگر دارد.
به نظر می‌رسد که هنوز علم مخصوص و تخصصی برای تربیت معلم تولید نکرده‌ایم.
آنا: یعنی فضای فرهنگی در دانشگاه خیلی مطلوب نیست؟
طارمی: شاید دانشگاه معاون فرهنگی داشته باشد که امور جاری را پیگیری می‌کند اما این که برنامه‌ای برای فضای خوابگاهی دانشجویان وجود داشته باشد، باید بگویم که نه چنین چیزی نیست. به نظرم این امر ناشی از این است که دانشگاه فرهنگیان را صرفاً به فرزندخواندگی دعوت کرده‌اند و در دولت‌های مختلف جابه‌جایی‌ها صورت می‌گیرد اما دغدغه کافی وجود ندارد.
هم‌اکنون نقدهایی جدی به رئیس دانشگاه فرهنگیان وارد است چراکه باعث شده عده‌ای به دنبال سهم‌خواهی از دانشگاه فرهنگیان باشند. برخی از نمایندگان مجلس در اقدامی خلاف قانون مراکز تربیت معلم در شهرستان‌های خود ایجاد کرده‌اند که متأسفانه با اهداف دانشگاه فرهنگیان در تضاد است. اگر قرار است که تربیت معلم گسترش پیدا کند باید همان مراکز استانی تقویت شوند نه اینکه مراکز جدید راه‌اندازی شوند.
غیاثوند: این فضای غیررسمی برای دانشجو معلمان بسیار کمک‌کننده است این ارتباط برای پیشبرد کارهای درسی بسیار خوشایند است. به عقیده من این برنامه غیررسمی دانشگاه تاکنون کمک زیادی را به تربیت معلم کرده است، من خودم را مدیون این فضا می‌دانم. وقتی ساعت‌ها در کنار کسانی باشید که آینده مشترک با یکدیگر دارید بسیار مؤثر است تا اینکه ۴ سال را در کنار کسانی بگذرانید که معلوم نیست چه برنامه‌ای برای آینده دارند.
اگر قرار است که تربیت معلم گسترش پیدا کند باید همان مراکز استانی تقویت شوند نه اینکه مراکز جدید راه‌اندازی شوند.
آنا: آن مراکزی که اشاره کردید با اجازه دانشگاه فرهنگیان راه‌اندازی می‌شوند؟
طارمی: اینجا سهم‌خواهی‌های بین دو نفر است. ریاست دانشگاه فرهنگیان بالاخره به حمایت‌هایی برای ماندن نیاز دارد.
آنا: مجوز این مراکز تربیت معلم را چه کسی صادر می‌کند؟
طارمی: خیلی از این مراکز کد قانونی ندارند ولی با نفوذ نمایندگان مجلس دایر شده‌اند.
آنا: اساتید را از طرف دانشگاه فرهنگیان می‌گیرند یا از آموزش و پرورش؟
طارمی: از دانشگاه فرهنگیان.
اصولاً مواجهه دفعی با این بحران در آینده یک بحران عظیم‌تری را رقم می‌زند. قرار نیست کسری ۶۰۰ هزار نفری را ظرف دو یا سه سال جبران کنیم.
آنا: این مراکز به‌عنوان شعبه‌های دانشگاه ایجاد شده‌اند؟
طارمی: بله. به‌عنوان مرکزی از دانشگاه هستند. مثلاً چطور دانشگاه تهران در شهرهای مختلف شعبه دارد، این مراکز نیز به‌عنوان شعب دانشگاه فرهنگیان شناخته می‌شوند.
آنا: حال بهتر است کمی به موضوع کسری معلم در کشور بپردازیم به نظر شما با اینکه دانشگاه فرهنگیان سالانه حدود ۲۰ هزار نفر را جذب می‌کند می‌تواند کمبود معلم در سال‌های آینده را جبران کند؟
غیاثوند: نیازمند عزم و کار جهادی در این زمینه هستیم. اما باید چند مؤلفه در این زمینه دیده شود. اولاً نیاز نیست که این بحران را در یک مقطع کوتاه جبران کنیم. فرض کنید برای جبران کسری ۶۰۰ هزار معلم تا ۶ سال آینده، در سال جاری به یکباره ۳۰۰ هزار معلم جذب کنیم، با این اقدام بار دیگر تا ۳۰ سال آینده با کمبود معلم مواجه می‌شویم همچنان که معضل امروز به خاطر جذب یکباره معلمان در دهه ۶۰ ایجادشده است. اصولاً مواجهه دفعی با این بحران در آینده یک بحران عظیم‌تری را رقم می‌زند. قرار نیست کسری ۶۰۰ هزار نفری را ظرف دو یا سه سال جبران کنیم.
یکی از راهبردهایی که باید داشته باشیم این است که بحران را عقب بیندازیم. شاید بپرسید که چگونه؟ روش‌های متعددی در این زمینه می‌توان در دستور کار قرار داد، یکی از روش‌ها استفاده از ظرفیت معلمان بازنشسته است. با نگه داشتن برخی از معلمان که در شرف بازنشستگی هستند می‌توان این بحران را به تعویق انداخت.
آنا: نظرتان درباره جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های دیگر چیست؟
غیاثوند: قطعاً در بیرون از فضای دانشگاه فرهنگیان افراد توانمند و علاقه‌مندی به شغل، حرفه و رسالت معلمی وجود دارند که به هر دلیلی نتوانستند وارد دانشگاه فرهنگیان شوند. باید بتوان این افراد را جذب کرد. اما باید ظرفیت پذیرش از این طریق مشخص باشد. متأسفانه گاهی مشاهده می‌شود که جذب از طریق دانشگاه فرهنگیان به حاشیه می‌رود ما مخالف این رویکرد هستیم و معتقدیم که جذب اصلی معلمان باید از طریق دانشگاه فرهنگیان باشد و مابقی از طرق دیگر جذب شود.
آنا: به این نکته باید توجه داشت که ظرفیت دانشگاه فرهنگیان خیلی محدود است! با جذب سالانه ۲۰ هزار نفر و با این فرض که همه این افراد بموقع فارغ‌التحصیل شوند، رسیدن به این هدف واقعاً زمان‌بر است.
طارمی: خب این ظرفیت ۲۰ هزار نفر از سال ۹۱ تاکنون ثابت مانده در صورتی که بر اساس برنامه باید اکنون به جذب ۲۵ هزار نفر در سال می‌رسیدیم.
غیاثوند: برخی می‌گویند که معلوم نیست در آینده چه اتفاقی بیفتد و به همین خاطر معتقدند که باید اکنون از راه‌های موجود استفاده شود. ما با این رویکردها مخالف هستیم چراکه این رویکرد باعث می‌شود که دانشگاه فرهنگیان به اهداف خود دست نیابد. به نظر ما نباید به این بحران به‌طور دفعی نگاه کنیم. این بحران باید به تعویق بیفتد و باید از راه‌های مختلف به تعویق بیفتد. ما یک طرح تفصیلی در این زمینه آماده کرده‌ایم که به‌زودی از آن رونمایی خواهیم کرد.
دانشگاه فرهنگیان را صرفاً به فرزندخواندگی دعوت کرده‌اند و در دولت‌های مختلف جابه‌جایی‌ها صورت می‌گیرد اما دغدغه کافی وجود ندارد.
در این مسیر شاید در ظاهر شوراهای سیاست‌گذار خوبی داریم اما در عمل، عزم و اراده‌ای برای رفع بحران کمبود معلم نمی‌بینیم. مثلاً شورای عالی انقلاب فرهنگی ماده واحده‌ای را برای جذب معلمان مصوب می‌کند و در یکی از بندهای آن، نحوه مشارکت دیگر دانشگاه‌ها را به شورای عالی آموزش و پرورش می‌سپارد؛ شورایی که قاعدتاً باید مدافع دانشگاه فرهنگیان باشد اما اخیراً آیین‌نامه‌ای را مصوب می‌کند که خلاصه آن این است که باید دانشگاه فرهنگیان چندپاره و چندتکه شود، درواقع باید مرکز ضمن خدمت تبدیل شود! یعنی نهایتاً دانشگاه فرهنگیان این‌گونه دیده می‌شود.
طارمی: باید به این نکته توجه داشت که در جریان تصویب این آیین‌نامه آقای خنیفر به‌عنوان رئیس دانشگاه فرهنگیان یا نماینده‌اش قطعاً در آن جلسه بوده‌اند!
آنا: یعنی با این حال با این طرح مخالفتی نداشتند؟
طارمی: ظاهراً نداشتند که تصویب شده است.
غیاثوند: این درد اصلی است که از جانب متولیان اصلی نظیر شورای عالی آموزش و پرورش، شورای عالی انقلاب فرهنگی و دانشگاه فرهنگیان دیده می‌شود. دانشگاه فرهنگیان و نظام آموزشی ما یک مدیر سینه‌چاک می‌خواهد، مدیری که برای این عرصه هزینه بدهد. به نظرم اصلاً مدیریت بدون هزینه دادن واقعیت ندارد. اگر در فضای بحران به دنبال این باشیم که اولین و آسان‌ترین راه برویم اسمش مدیریت نیست. اتفاقاً مدیریت اینجا معنی پیدا می‌کند که بدانیم دانشگاه فرهنگیان یک مقدار ظرفیتش کم شده و باید اقدامات لازم برای عبور از بحران با حفظ استقلال دانشگاه را انجام دهیم.
انتهای پیام/۴۰۴۰/پ
انتهای پیام/
در دانشگاه آزاد شهرکرد انجام شد؛
