دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۳؛
گزارش آنا به بهانه روز ملی عقب‌ماندگی ذهنی؛
بررسی یک بیماری با منشأ اسرارآمیز/ کم‌توانی ذهنی چیست؟
یکی از بیماری‌های که با وجود تحقیقات گسترده هنوز ریشه‌ها و علل دقیق آن مشخص نشده، کم‌توانی ذهنی است. در صورت مشاهده علائم اشاره‌شده در این گزارش بهتر است فرزندتان را در اسرع وقت نزد متخصص اطفال ببرید.
به گزارش خبرنگار گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا، یکی از بیماری‌های پرسابقه در تاریخ بشریت عقب‌ماندگی ذهنی است. عقب‌ماندگی یا کم‌توانی ذهنی به نوعی بیماری اطلاق می‌شود که طی آن فرد توانایی یادگیری در سطح انتظار را نداشته باشد تا جایی که این موضوع موجب محدودیت و اختلال در عملکرد زندگی روزمره‌اش شود. سطح کم‌توانی ذهنی در کودکان بسیار متفاوت است. کودکانِ کم‌توانِ ذهنی ممکن است در هنگام بیان خواسته‌ها و نیازهای خود به دیگران و یا حتی مراقبت از خودشان کار سختی را در پیش داشته باشند.
کم‌توانی ذهنی می‌تواند باعث شود کودک کُندتر از سایر کودکان هم‌سن‌وسال خود دروس را یاد بگیرد همچنین احتمالاً این کودکان بدون کمک دیگران، به زمان بیشتری برای مکالمه، راه رفتن، لباس پوشیدن یا غذا خوردن نیاز دارند و در مدرسه با مشکل مواجه خواهند شد.
ریشه دقیق کم‌توانی ذهنی هنوز برای دانشمندان یک معما است. در هر صورت کم‌توانی ذهنی ناشی از مشکلی است که قبل از ۱۸ سالگی برای کودک اتفاق افتاده است(از دوران جنینی تا سنین بالاتر). این وضعیت می‌تواند در اثر آسیب، بیماری یا مشکلی در مغز ایجاد شود. متأسفانه هنوز علت ناتوانی ذهنی در بسیاری از کودکان مشخص نشده است.
بیشتر بدانید:
تولید محصولات توان‌بخشی هوشمند باهدف تسهیل زندگی بیماران کم‌توان ذهنی/ قاشق هوشمند به کمک ناتوانان فیزیکی می‌آید + فیلم
زوال عقل در کمین شب‌زنده‌داران افراطی!
بررسی میزان درک صدای دیگران با خواندن مغز
برخی از شایع‌ترین علل شناخته‌شده ناتوانی ذهنی عبارت است از سندرم داون، ناهنجاری‌های جنینی ناشی از الکل (FASD)، سندرم الکل جنین، سندرم ایکس شکننده، بیماری‌های ژنتیکی، نقایص مادرزادی و عفونت‌های قبل از تولد. همچنین موارد دیگری نیز وجود دارد که هنگام تولد نوزاد یا بلافاصله پس از تولد اتفاق می‌افتد. برخی علل دیگر کم‌توانی ذهنی ممکن است ناشی از آسیب‌دیدگی جدی سر، سکته مغزی یا بروز برخی بیماری‌های خاص باشد.
هر چه کم‌توانی ذهنی کودک بیشتر باشد، علائم آن به طور شدیدتری بروز می‌یابد
کم‌توانی ذهنی چه علائمی دارد؟
معمولاً هرچه شدت کم‌توانی ذهنی شدیدتر باشد، علائم زودتر قابل مشاهده است. با این حال حتی با علم امروز هم دشوار است که بگوییم کودکان خردسال در آینده از نظر ذهنی کم‌توان خواهند بود یا خیر.
علائم گوناگونی در رابطه با کم‌توانی ذهنی وجود دارد. به عنوان مثال کودکانی که از نظر ذهنی کم‌توان هستند ممکن است ویژگی‌های زیر را داشته باشند:
دیرتر از کودکان دیگر بنشینند، بخزند یا راه بروند.
دیرتر یاد بگیرند صحبت کنند یا در صحبت کردن مشکل داشته باشند.
یادآوری مسائل برایشان سخت باشد.
در درک قوانین اجتماعی مشکل داشته باشند.
عواقب رفتارها و کارهای خود را درک نکنند.
در حل مسائل مشکل داشته باشند
البته داشتن یک یا چند مورد از علائم فوق بدین معنی نیست که قطعاً در آینده کودک از نظر ذهنی کم‌توان خواهد بود، بلکه چنین چیزهایی زنگ خطری را به صدا در می‌آورد تا والدین نسبت به خصوصیات کودک خود حساس‌تر و هوشیارتر باشند و از همان سنین کودکی این مسائل را پیگیری کنند.
به طور سنتی کم‌توانی ذهنی چطور تشخیص داده می‌شود؟
اگر نگرانید که فرزندتان دارای چنین مشکلی است با پزشک یا پرستار کودک خود صحبت کنید. در صورتی که او نیز فکر می‌کند مشکلی وجود دارد، می‌توانید کودک خود را نزد پزشک متخصص ببرید. به طور کلی کم‌توانی ذهنی قبل از ۱۸ سالگی بروز پیدا می‌کند، بنابراین کسانی که در سنین بالاتر دچار اتفاقی شوند، در این رده قرار نمی‌گیرند.
معمولاً یکی از روش‌های تشخیص وضعیت افراد کم‌توانی ذهنی، بررسی ضریب هوشی آنها است. افراد ضریب هوشی مختلفی دارند اما در میان ارقام مختلف یک میانگین وجود دارد که آن رقم ۱۰۰ است و بیشتر افراد ضریب هوشی یا IQ شان بین ۸۵ تا ۱۱۵ است.
کسانی که بهره هوشی بالاتر از ۱۰۰ دارند افراد تیزهوش‌تر شناخته می‌شوند و افرادی هم که IQ شان از این مقدار کمتر است(بین۷۰ تا۹۰) افراد دیرآموز قلمداد می‌شوند. در این میان افرادی که ضریب هوشی‌شان پایین‌تر از ۷۰-۷۵ باشد در اکثریت مواقع افراد عقب‌مانده یا کم‌توان ذهنی پنداشته می‌شوند.
ام‌آرآی امکان تشخیص چندین ناهنجاری ریخت‌شناسی جزئی را فراهم می‌کند.
با این وجود گروهی دیگر از پژوهشگران معتقدند ضریب هوشی را نباید تنها شاخص در نظر گرفت و هنگامی باید افراد را در این رده طبقه‌بندی کرد که حداقل از دو منظر رفتارهای سازشی یا انطباقی دچار محدودیت باشند(مواردی همچون برقراری ارتباط با دیگران، زندگی خصوصی، مدیریت امور خود، تکالیف مدرسه، مهارت‌های تحصیلی، تفریح، مهارت‌های اجتماعی و تعاملات گروهی، مراقبت و حفظ امنیت خود و استفاده از امکانات جامعه).
بدین منظور برای سنجش رفتار انطباقی کودک، روانپزشک یا برخی متخصصان مهارت‌های فردی کودک را معاینه کرده و سپس او را با همسن‌وسالانش مقایسه می‌کنند و به نتیجه‌گیری می‌رسند. برای کمک به فرزندانی که از چنین مشکلی رنج می‌برند، بسیار مهم است که پیگیری به موقع صورت گیرد.
تصویربرداری ام‌آرآی در کم‌توانی ذهنی
کم‌توانی ذهنی در مجموع یک بیماری ایدیوپاتیک قلمداد می‌شود زیرا به رغم تاریخچه جامع تحقیقات پزشکی، معاینه فیزیکی و تحقیقات متابولیکی یا ژنتیکی در رابطه با آن، هنوز علل دقیق بروز آن مشخص نشده است. به تازگی پزشکان از ام‌آرآی مغز استفاده می‌کنند تا از روی اندازه یا شکل غیرطبیعی سر، ناهنجاری جمجمه، صورت، ناهنجاری‌های جسمی، یافته‌های عصبی، سنجش تأثیر تشنج و... بتوانند بیماری را در کودک تشخیص دهند. ناهنجاری‌های مغزی اکنون به عنوان یکی از علل اصلی بروز عقب‌ماندگی ذهنی در نظر گرفته می‌شود.
تصویربرداری از مغز افراد کم‌توان ذهنی نشان می‌دهد که مغز آنها در برخی از بخش‌ها با دیگران تفاوت دارد
ارزیابی ام‌آرآی باید شامل تصاویر محوری از کل مغز، تصاویر ساژیتال از طریق ساختارهای خط میانی و تصاویر تاجی از حفره خلفی یا کل مغز باشد. ام‌آرآی امکان تشخیص ناهنجاری‌های قابل توجه و یا جزئی مغز(یا گاهی چندگانه) را فراهم می‌کند. تحقیقات محققان نشان داده است ساختارهایی از مغز که بیشتر در افراد کم‌توانی ذهنی درگیر می‌شوند عبارتند از:
۱. جسم پینه‌ای (هیپوپلازیا، جسم پینه‌ای کوتاه و طحال اسپرزی)
۲. حاجز شفاف (کاوم سپتوم پلویسیدوم)
۳. دستگاه بطنی(ونتریکولومگالی)
۴. قشر مخ (دیسپلازی قشر مغز)
۵. مخچه بزرگ (هیپوپلازیا)
۶. فضای اضافی مایع مغزی-نخاعی(CSF)
ام‌آرآی امکان تشخیص چندین ناهنجاری ریخت‌شناسی جزئی را فراهم می‌کند. در بسیاری مواقع افرادی با اختلاف نقاط فوق نیز افرادی عادی محسوب می‌شوند اما گاهی در میان افراد کم‌توان ذهنی نیز این نقائص فیزیولوژیک دیده شده است و بنابراین محققان سعی می‌کنند مسائل فیزیولوژیک را به این بیماری‌ها ربط دهند.
انتهای پیام/۴۱۶۰
انتهای پیام/
برای نخستینبار بومیسازی شد؛
طراحی و ساخت برجهای تقطیر توسط یک شرکت دانشبنیان
در گفتوگو با آنا بررسی شد؛
