ازدواج سفید چه جایگاهی در نظام حقوقی ایران دارد؟

به گزارش خبرنگار قضائی گروه جامعه خبرگزاری آنا، ازدواج از جمله اموری است که دین اسلام بسیار آن را توصیه کرده تا جایی که براساس حدیثی منصوب به پیامبر (ص) نیمی از دین انسان از طریق ازدواج تکمیل می‌شود. اما طی سال‌های اخیر سبک خاصی از رابطه در میان جوانان در حال گسترش است که در اصطلاح «ازدواج سفید» خوانده می‌شود که گفته می‌شود، اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی به موجب انقلاب جنسی و تغییر نگرش‌ها نسبت به رابطه جنسی و ازدواج، گسترش پیدا کرد.

نکته حائز اهمیت در مورد ازدواج سفید، جایگاه حقوقی این پدیده و نوع نگاه قانون به آن است. به موجب ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی ازدواج به ایجاب و قبول به الفاظی که صریحاً دلالت بر قصد ازدواج کند، واقع می‌شود. بنابراین ازدواج سفید که به‌موجب آن طرفین بدون قصد ازدواج باهم هستند، وجاهت قانونی ندارد. باید توجه کرد علی‌رغم اینکه ازدواج سفید در قوانین جمهوری اسلامی ایران صراحتاً جرم‌انگاری نشده است، اما مطابق با قوانین داخلی کشور زندگی دو نفر در کنار هم تنها در قالب عقد نکاح و طبق شروط پیش‌بینی شده در آن صحیح قلمداد می‌شود.

همچنین منظور از ازدواج صحیح صرفاً ازدواجی نیست که ثبت شده باشد، بلکه ممکن است ازدواجی به صورت غیررسمی صورت بگیرد، یعنی ثبت نشده باشد. آن‌چه در این نوع از ازدواج‌ها اهمیت دارد و آن را از ازدواج سفید متمایز می‌کند، این است که چنین ازدواج‌هایی اگرچه ثبت نمی‌شوند، با رعایت مسائل شرعی صورت می‌گیرند، یعنی شرعاً چنین ازدواجی صحیح تلقی می‌شود.

با توجه به تعریف قانون از ازدواج صحیح اگر بخواهیم ازدواج سفید را به صورت ساده تعریف کنیم، می‌توانیم بگوییم که ازدواج سفید شروع و تشکیل پیوند زناشویی میان زن و مرد بدون لحاظ چارچوب قانونی، حقوقی، شرعی و عرفی است. درحقیقت این نوع ازدواج در غرب رایج است و به معنای هم‌باشی نیز شناخته می‌شود، پیوندی به مدت زمان نامعلوم بین دو فرد برقرار می‌شود و فاقد مشروعیت اجتماعی و حقوقی است.

به عبارت دیگر در ازدواج سفید زن و مرد بدون ثبت رسمی و قانونی ازدواج و بدون گذراندن آداب و رسوم مرسوم یک ازدواج رسمی و در نظر گرفتن مسائل شرع زندگی‌شان را زیر یک سقف شروع می‌کنند. در نتیجه این ارتباط طرفین تعهد قانونی و شرعی نسبت به یکدیگر ندارند و نمی‌توانند مدعی حق و حقوقی نسبت به هم باشند. در واقع یکی از عوامل گرایش افراد به ازدواج سفید همین تعهد نداشتن طرفین نسبت به یکدیگر است. ازدواج سفید پدیده‌ای غیرقانونی، غیر رسمی، غیر شرعی و خلاف آداب و رسوم حاکم بر جامعه است و در دنباله آن مجموعه‌ای از ناهنجاری‌های اخلاقی و اجتماعی را به دنبال دارد.

آیا ازدواج سفید جرم‌انگاری شده است؟

ازدواج به معنای توافق دو جنس مخالف برای شروع زندگی مشترک و در چهارچوب قانون کشوری است که این اقدام در آن انجام می‌شود. اولین شرط ازدواج کردن رعایت قانون است و ازدواج بدون لحاظ شرایط قانونی و شرعی موجب حلال شدن زوجین نسبت به یکدیگر نخواهد شد. ازدواج سفید در قوانین ایران به رسمیت شناخته نشده، بنابراین اگر ثابت شود که ۲ نفر به این شکل با هم وارد رابطه شده‌اند، چنین رابطه‌ای با عنوان رابطه نامشروع و زنا مورد بررسی قرار می‌گیرد.

به موجب ماده ۲۲۱ قانون مجازات اسلامی زنا عبارت است از مباشرت جنسی مرد و زنی که رابطه زوجیت بین آن‌ها نبوده است. ازآنجایی‌که ازدواج سفید در قانون جمهوری اسلامی ایران با عنوان رابطه زوجیت مطرح نیست، بنابراین چنین رابطه‌ای اگر اثبات شود، می‌تواند با عنوان زنا مورد بررسی قرار بگیرد و برای طرفین آن مجازات تعیین کرد. همچنین اگر یکی از طرفین یا هر دوی آن‌ها متأهل باشند و در چنین رابطه‌ای قرار بگیرند، به مجازات سنگین‌تر، یعنی رجم یا سنگسار محکوم می‌شوند.

فرزندان حاصل از ازدواج سفید

ازلحاظ قانونی و شرعی رابطه‌ای که خارج از شرع و قانون باشد، مورد پذیرش نیست. ازدواج سفید هم یک رابطه نامشروع و غیرقانونی است و در صورت اثبات در حکم «زنا» خواهد بود و فرزند حاصل از این رابطه نیز نامشروع تلقی می‌شود. به موجب ماده ۱۱۶۷ قانون مدنی نسب نامشروع به رسمیت شناخته نشده است و طفل ناشی از رابطه آزاد زن و مرد به زانی ملحق نمی‌شود.

توجه به این نکته ضروری است که به موجب بند الف ماده ۱ قانون ثبت‌احوال ایران مصوب سال ۱۳۵۵، صدور شناسنامه برای فرزندان متولد ایران از پدر ایرانی یکی از وظایف سازمان ثبت‌احوال کشور است. در متن قانون مذکور هیچ تفاوتی بین فرزند حاصل از رابطه نامشروع و سایر فرزندان قائل نشده و گرفتن شناسنامه برای طفل نامشروع از وظایف پدر است.

همچنین تبصره ذیل ماده ۱۶ قانون ثبت‌احوال ایران، اگر ازدواج پدر و مادر ثبت نشده باشد، اعلام تولد طفل باید توسط پدر و مادر انجام شود. اگر امکان مراجعه هر دو والدین و توافق آن‌ها در اعلام ولادت نباشد، با مراجعه هرکدام از والدین و با قید نام کوچک شناسنامه صادر می‌شود. اگر در این حالت مراجعه‌کننده مادر طفل باشد، نام خانوادگی مادر به او اختصاص پیدا می‌کند، یعنی نام خانوادگی مادر با قید نام پدر در شناسنامه روی طفل گذارده خواهد شد.

درمجموع ازدواج سفید از منظر قانونی و شرعی در کشور جمهوری اسلامی ایران به رسمیت شناخته نشده و آثار حقوقی ازدواج صحیح بر آن بار نمی‌شود. لذا ازآنجاکه این سبک از ازدواج مورد حمایت قانون قرار نمی‌گیرد، گاه تبعات سنگینی برای طرفین یا یکی از آن‌ها دارد. اگر هم منجر به تولد فرزند شود، تبعات جبران‌ناپذیری را به بار می‌آورد و ازآنجایی‌که ممکن است طرفین تعهدات پدری و مادری خود را نسبت به فرزند نپذیرند، معمولاً آینده مبهمی در انتظار کودکانی است که در اثر چنین روابطی به دنیا می‌آیند.

انتهای پیام/۴۱۵۸/پ