تاج سلطنت بر سر ویروس کرونا/ آنفلوانزای اسپانیایی اصالتاً اسپانیایی نیست!

گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا- نوید فرخی: بسیاری از افراد بین نام بیماری و نام ویروس تمایز قائل نمی‌شوند. ویروس‌ها و بیماری‌های ناشی از آنها اسامی گوناگونی دارند. به عنوان مثال، HIV ویروسی است که موجب بیماری ایدز می‌شود. انتخاب این اسامی فرایندهای ویژه‌ای را می‌طلبد.

بیماری کووید-۱۹ در ابتدا تحت عنوان «کروناویروس جدید» در رسانه‌ها مشهور شد. اما در حال حاضر نام رسمی این بیماری کووید-۱۹ است و نام ویروس آن، ‌«سندرم تنفسی حاد و شدید کروناویروس ۲» یا SARS-CoV-۲ انتخاب شده است.

چرا نام ویروس و بیماری متفاوت از یکدیگر است؟

فرایندها و اهداف مختلفی برای نامگذاری ویروس‌ها و بیماری‌ها وجود دارد. ویروس‌ها را براساس ساختار ژنتیکی‌شان نامگذاری می‌کنند تا در آزمایش‌های تشخیصی، تولید واکسن‌ها و داروها مدنظر باشد که با چه ساختاری قرار است مقابله شود. بنابراین انتخاب اسامی ویروس‌ها برعهده ویروس‌شناسان و جامعه علمی است. براساس قانون نانوشته‌ای ویروس‌ها توسط کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها یا ICTV نامگذاری می‌شوند.

اما بحث نام بیماری‌ها تفاوت دارد. نام بیماری چیزی است که برای رسانه‌ها و مردم انتخاب می‌شود تا افراد عادی بتوانند در مورد آن صحبت کنند(هر نوع صحبتی از نحوه پیشگیری و شیوع گرفته تا انتقال و درمان بیماری). از آنجا که مرجع جهانی مقابله با بیماری‌های انسان، سازمان جهانی بهداشت یا WHO است، ‌بیماری‌ها به طور رسمی توسط این نهاد نامگذاری می‌شوند و در طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها(ICD) قرار می‌گیرند. ازاین‌رو این نهاد می‌کوشد اسامی ویروس‌ها را براساس دانش مردم و باورهای عمومی برگزیند.

کمیته بین‌المللی طبقه‌بندی ویروس‌ها(ICTV) در ۱۱ فوریه ۲۰۲۰ نام «سندرم تنفسی حاد و شدید کروناویروس ۲» یا SARS-CoV-۲ را برای نوع جدید ویروس کرونا برگزید. دلیل انتخاب این نام این بود که ویروس جدید از نظر ساختاری و ژنتیکی به ویروس کرونایی که منجر به شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ شده بود شباهت داشت. در حالی که این ۲ ویروس با هم شبیه هستند اما تفاوت‌های خاصی دارند که موجب می‌شود به عنوان ۲ ویروس متفاوت طبقه‌بندی می‌شوند.

سازمان جهانی بهداشت نیز در ۱۱ فوریه ۲۰۲۰ نام این بیماری جدید را کووید-۱۹ اعلام کرد (مخفف کروناویروس دسامبر ۲۰۱۹). WHO و ICTV در مورد نامگذاری ویروس‌ها و بیماری‌ها با هم تعامل و همکاری دارند.

سازمان جهانی بهداشت به ندرت از نام SARS-CoV-۲ استفاده می‌کند

سازمان جهانی بهداشت از منظر ساختاری، نهادی عمومی است که نقش مرجعیت و سازمان‌دهی را بر بهداشت و سلامت جامعه جهانی ایفا می‌کند و به همین علت تدابیر مختلفی را به ازای هر واکنشی باید بیندیشد.

در شروع همه‌گیری کووید-۱۹، از دیدگاه جامعه‌شناسانه و مدیریت ریسک، استفاده از نام سارس می‌توانست عواقب ناخواسته‌ای داشته باشد و باعث ایجاد ترس و وحشت غیرضروری در برخی از کشورها، ‌به‌ویژه افراد ساکن در خاور دور که تحت تأثیر شیوع سارس در سال ۲۰۰۳ قرار داشتند شود.

WHO به همین دلیل (و البته دلایلی دیگر)، هنگام برقراری ارتباط با مردم به طور عمدی از عنوان SARS-CoV-۲ کمتر استفاده می‌کند و در بیانیه‌های رسمی به جای آن از «ویروس مسئولِ بیماری کووید-۱۹» یا «ویروس بیماری کووید-۱۹» استفاده می‌کند. البته هیچ کدام از این اسامی به عنوان جایگزین‌های رسمی برای نام توافق‌شده ICTV در نظر گرفته نمی‌شوند و صرفاً استفاده رسانه‌ای دارند.

دلیل اینکه خانواده این ویروس‌ها در وهله اول کرونا نامیده شده‌اند به دلیل ظاهر آنها است. این ویروس در زیر میکروسکوپ به نظر می‌رسد توسط ساختارهایی مشابه چیزی نوک‌تیز احاطه شده‌ که به تاج شبیه است (و تاج یا «کراون» در لاتین کرونا نامیده می‌شود).

بیشتر بخوانید:

آیا ویروس‌ها می‌میرند؟

غلبه بر کرونا علاوه بر پول به ایده و راهبرد نیاز دارد/ درمان کرونا به روش آبله و وبا امکان‌پذیر است

واکنش ایمنی شدید نوزادان به ویروس کرونا

درمان سرطان با استفاده از ویروس ابولا

مشهورترین بیماری‌های قرن اخیر چطور نامگذاری شده‌اند؟

ویروس‌ها در ۱۰۰ سال اخیر بعضاً شیوع گسترده‌ای داشتند و جوامع زیادی را درگیر خود ساختند. در ادامه نگاهی به نامگذاری برخی از مشهورترین بیماری‌های ویروسی ۱۰۰ سال اخیر خواهیم داشت:

آنفلوانزای اسپانیایی

آنفلوانزای اسپانیایی به این دلیل نامگذاری شده است که اسپانیا اولین جایی بود که شیوع این بیماری در آن به رسانه‌ها کشیده شد. این در حالی است که امروزه مورخان به طور یکپارچه معتقدند اساساً این نامگذاری اشتباه بوده است. مطبوعات کشور اسپانیا به‌عنوان یکی از معدود ممالکی که در جنگ جهانی اول بی‌طرف مانده بود سانسور نشدند و از تأثیرگذاری منفی گسترش خبر شیوع یک ویروس جدید بر روحیه عمومی ابایی نداشتند.

از آنجایی که بقیه کشورهای درگیر در جنگ جهانی اول، زیر بار سانسور گسترده رسانه‌ای بودند، تنها منبعی که در مورد این بیماری به انتشار خبر می‌پرداخت رسانه‌های اسپانیایی بودند. به همین علت این بیماری از مه ۱۹۱۸ به «آنفلوانزای اسپانیایی» معروف شد. امروزه منشأ اصلیِ احتمالیِ این ویروس فرانسه، چین، انگلیس و ایالات متحده گمانه‌زنی می‌شود.

ویروس زیکا

این ویروس برای اولین بار در دره زیکا در آفریقای مرکزی در سال ۱۹۴۷ شناسایی شد و توسط پشه‌های آلوده آدس شیوع یافت. هنگامی که مادر باردار به ویروس آلوده می‌شد، این احتمال جدی وجود داشت که نقائص مادرزادی برای فرزند رخ بدهد.

ابولا

بیماری ویروس ابولا یا اختصاراً EVD که عفونتی کُشنده است در سال ۱۹۷۶ پس از ۲ شیوع متوالی تب خونریزی‌دهنده کُشنده در مناطق مختلف آفریقای مرکزی کشف شد.

اولین مورد از این بیماری در جمهوری دموکراتیک کنگو(زئیر سابق) در روستایی در نزدیکی رودخانه ابولا رخ داد.

ویروس هندرا

عفونت ویروس هندرا(HeV) که یک بیماری نادر و مشترکِ میان انسان و حیوانات(زئونوز) است و می‌تواند باعث بیماری شدید و اغلب کُشنده در اسب و انسان شود. این بیماری اولین بار سال ۱۹۹۴ در حومه بریزبن در هندرا شناسایی شد.

سارس

سارس مخفف «سندورم حاد و شدید تنفسی» است. این بیماری اولین بار در سال ۲۰۰۳ شناسایی شد و اعتقاد بر این است که مخزن ویروس این بیماری حیوانات(در وهله اول خفاش و سپس گربه سیوت) بوده‌اند.

اولین بار سارس در استان گوانگدونگ واقع در جنوب چین در سال ۲۰۰۲ ثبت شد.

بیماری مرس نیز یکی از انواع کرونا است و مخفف عبارت «سندرم تنفسی خاورمیانه» است. نام ویروسی که باعث ایجاد بیماری مرس می‌شود، ‌ MERS-CoV نامگذاری شده است.

آنفلوانزای خوکی

ویروس آنفلوانزای H۱N۱ ۲۰۰۹ اولین بار در آوریل ۲۰۰۹ در ایالات متحده شناسایی شد.

این بیماری را بیشتر «آنفلوانزای خوکی» می‌نامند زیرا پژوهش‌های آزمایشگاهی نشان داده است که بخش‌های ژنی آن شبیه ویروس‌های آنفلوانزایی است که در خوک‌ها دیده شده و در میان آنها رایج است.

مِرس

بیماری مرس نیز یکی از انواع کرونا است و مخفف عبارت «سندرم تنفسی خاورمیانه» است. نام ویروسی که باعث ایجاد بیماری مرس می‌شود، ‌ MERS-CoV نامگذاری شده است. مقامات بهداشتی برای اولین بار این بیماری را در سپتامبر ۲۰۱۲ در عربستان سعودی گزارش کردند. در تحقیقات بعدی، اولین مورد ابتلای این بیماری به فردی در اردن در آوریل ۲۰۱۲ منتهی شد.

انتهای پیام/۴۱۶۰/پ