در گفت‌وگو با آنا بررسی شد؛
در گفت‌وگوی آنا با کارشناس محیط زیست مطرح شد؛
استفاده از محصولات کشاورزی پرآب‌بر، سیاست غلط اقتصادی کشور/ مدیریت آب در کشور هنوز آسیب‌شناسی نشده است
یک کارشناس محیط زیست گفت: بحران آب در ایران بیش از آنکه ناشی از تغییرات اقلیمی باشد در نتیجه انباشت سیاست‌های ناکارآمد در حوزهٔ مدیریت منابع آب در دهه‌های اخیر است. بر این اساس برای برون‌رفت از بحران آب موجود، اصلاح رویه‌های حکمرانی پیشین و بهبود کیفیت حکمرانی در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد.
گروه جامعه خبرگزاری آنا-زهرا پاک زاد؛ درحالی که متخصصان و کارشناسان در نشریات و مجامع علمی داخلی و بین‌المللی مدام در مورد اثرات عمده بحران آب یا بهتر بگویم بی‌آبی در کشور و تأثیر آن بر بخش‌های مختلف حیات بشر و اکوسیستم هشدار می‌دهند، ولی برای حل مشکل آب ریشه‌یابی صورت نگرفته است و نتوانسته‌ایم راه‌حلی اساسی پیدا کنیم. متأسفانه کمتر به عوامل اصلی و ریشه‌های بروز این بحران توجه شده است تا با ارائه راهبردهای مؤثر و کارآمد برای مدیریت و برون‌رفت از این بحران کاری انجام شود.
این در حالی است که متخصصان و کارشناسان در رسانه‌ها، نشریات و مجامع علمی داخلی و بین‌المللی مدام در مورد اثرات عمده بحران آب بر بخش‌های مختلف حیات بشر و اکوسیستم هشدار می‌دهند و متأسفانه کمتر به عوامل اصلی و ریشه‌های بروز این بحران پرداخته شده تا بتوان با شناخت عوامل و محرک‌های کلیدی به ارائه راهبردهای مؤثر و کارآمد برای مدیریت و برون‌رفت از این بحران توجه کنیم . مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست، در خصوص متابولیسم مدیریت آب در ایران با گروه جامعه خبرگزاری آنا گفت‌وگو کرد.
چرا متابولیسم آب ایران مریض است؟
علی مریدی ضمن اشاره به این نکته که بیماری متابولیسم موضوع عملکرد در بخش آب را شامل می‌شود، گفت: افرادی این تفکر را دارند که شبکه تحت‌فشار بزنیم تا راندمان تولید کشاورزی را بالا ببریم و مشکل بی‌آبی کشور حل می‌شود، ولی باید گفت که با این روش‌ها مشکل آب کشور حل نمی‌شود. و گروهی فکر می‌کنند که با شیرین‌سازی آب و بحث انتقال بین‌حوزه‌ای می‌شود مشکل کشور را حل کرد. درحالی‌که این روش سیاست‌گذاری در مدیریت آب و توسعه کاملاً اشتباه است.
مریدی توضیح داد: به‌عنوان یک کارشناس مطرح می‌کنم سیاست یا طرح انتقال بین‌حوزه‌ای و یا طرح آب‌شیرین‌کن کاملاً اشتباه است و مورد تأیید هیچ کارشناس محیط‌زیست قرار نمی‌گیرد.
وی مطرح کرد: سوءمدیریت در مصرف آب در بخش‌های مختلف از قبیل کشاورزی و صنعتی و حتی در مصرف شرب آب در همه استان‌های ایران، کشور را دچار مشکلاتی کرده است. که این نوع مدیریت در مصرف آب که حیاتی‌ترین و ضروری‌ترین حیات انسان و کشور است، به بیماری متابولیسم مدیریت آب دچار شده است.
مریدی تأکید کرد: مدیران و مسئولان کشور و وزارت نیرو هنوز نتوانسته‌اند و یا نمی‌خواهند بیماری را بشناسند و یا آسیب‌شناسی کنند درحالی‌که متخصصان و کارشناسان در رسانه‌ها، نشریات و مجامع علمی داخلی و بین‌المللی مدام در مورد اثرات عمده بحران آب بر بخش‌های مختلف حیات بشر و اکوسیستم هشدار می‌دهند، متأسفانه کمتر به عوامل اصلی و ریشه‌های بروز این بحران پرداخته‌شده تا بتوان با شناخت عوامل و محرک‌های کلیدی به ارائه راهبردهای مؤثر و کارآمد برای مدیریت و برون‌رفت از این بحران پرداخت.
متابولیسم چیست؟
مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت زیست محیطی آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست، در خصوص بیماری متابولیسم توضیح داد: شناخت بیماری یکی از مواردی است که می‌توان به بیمار کمک کرد تا مشکل بیماری‌اش حل شود. متابولیسم ارتباط نزدیکی با تغذیه و در دسترس بودن مواد مغذی دارد.
وی توضیح داد: برنامه غذایی به مواد مغذی ضروری مانند کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر، سولفور و حدود ۲۰ عنصر معدنی دیگر نیاز دارد. مدیریت آب در کشور هنوز آسیب‌شناسی نشده و تعریف دقیقی از اینکه مشکل اصلی کجا است کسی ارائه نداده، با این توصیف می‌توان گفت که مدیریت آب در ایران دچار بیماری متابولیسم شده است.
سیاست‌گذاری غلط در حوزه مدیریت آب
مریدی در خصوص بحران آب در کشور اظهار کرد: «بحران آب» در ایران بیش از آنکه ناشی از تغییرات اقلیمی باشد در نتیجه انباشت سیاست‌های ناکارآمد در حوزهٔ مدیریت منابع آب در دهه‌های اخیر است. بر این اساس برای برون‌رفت از بحران آب موجود، اصلاح رویه‌های حکمرانی پیشین و بهبود کیفیت حکمرانی در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد.
وی توضیح داد: بحران آب در کشور عمدتاً ناشی از مؤلفه‌های مربوط به «سیاست غلط» در بخش آب است. در اینجا پدیده تغییرات اقلیمی بیش از آنکه به‌عنوان علت مستقیم بحران آب در نظر گرفته شود به‌مثابه عاملی تأثیرگذار در این روند شناخته می‌شود.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست بیان کرد: رویه تولیدات کشاورزی در کشور ما به سمت تولید ارزان‌ترین و پرآب‌برترین محصولات حرکت کرده است. بیشترین میزان مصرف آب در کشور در بخش کشاورزی است. در ایران نیز کشاورزی بیشترین مصرف آب را دارد با این تفاوت که سهم کشاورزی ایران در مقایسه با سایر کشورها از استانداردهای جهانی بسیار بالاتر است. به ازای مصرف هر مترمکعب آب، درآمد و تولید محصول کمتر از متوسط جهانی است. که حتی بخش اشتغال و درآمد کشور را دچار مشکل کرده است.
امنیت غذایی باید حفظ شود
مریدی در خصوص امنیت غذایی گفت: البته باید به این مسئله مهم توجه داشته باشیم امنیت غذایی بسیار مهم است و نباید کمبود آب ضرری به امنیت غذایی کشور وارد شود. ولی به برنامه‌ریزی دقیق می‌توان این امنیت غذایی را حفظ کرد. با الگوهای علمی می‌توانیم راندمان و بهره‌وری در بخش کشاورزی را افزایش دهیم با مصرف درست آب و انتخاب مناطقی که مخصوص کشاورزی است.
بحران آب
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: در کلیه بخش‌های منابع طبیعی، کشاورزی، محیط‌زیست، شاهد عدم هماهنگی و پیوستگی برنامه‌ها، فعالیت‌ها و رویکردها در امور توسعه، حفاظت و بهره‌برداری از منابع آب، خاک و منابع زیستی هستیم که همین مسئله نیز عدم‌کفایت سیاست‌های ملی آب و نبود برنامه جامع آمایش سرزمین را نشان می‌دهد.
وی ادامه داد: تعادل بین منابع آب و مصارف بخش‌های مختلف با رعایت توسعه پایدار و اولویت‌ها با اعمال حکمرانی خوب و تخصیص بهینه آب و با استفاده از روش‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای موجب ایجاد مدیریت منابع آب می‌شود که متأسفانه اکنون با چالش‌های زیادی در این بخش مواجه هستیم.
مریدی اظهار کرد: افزایش جمعیت و درنتیجه آن افزایش مصرف آب فراتر از الگوی مصرف بهینه، عامل بهره‌برداری بسیار بالاتر از آستانه تاب‌آوری منابع آب بوده، به‌طوری‌که مصارف آب از مرز بحرانی گذشته است.
همچنین وی تأکید کرد: انتخاب کلمه بحران برای شرایط فعلی کشور واژه درستی نیست و نبوده است. در انتخاب واژه برای شرایط‌های مختلف کشور بسیار مهم است زمانی از بحران آب استفاده می‌کنیم که فقط مشکل در مصرف بی‌رویه آب باشد. ولی در حال حاضر به دلیل سوء مدیریت منابع آب دچار کمبود شده‌ایم استفاده از واژه بیماری متابولیسم در مدیرت منابع آبی کشور بهترین واژه می‌باشد.
علل ورشکستگی آبی در کشور چیست؟
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست اظهار کرد: در گزارش‌های بین‌المللی برای تعریف بحران آب شاخص‌هایی تعیین‌شده است. در این میان دو شاخص اهمیت بیشتری دارد؛ یکی سرانه آب است که طی آن نسبت دو عامل «حجم آب» و «جمعیت» موردبررسی قرار می‌گیرد.
وی تأکید کرد: با سنجش شاخص سرانه آب همچنین بررسی نسبت میزان مصرف و آب موجود کشور متوجه می‌شویم که ایران از مرحله بحران آب هم گذشته است. در کشور ما هیچ کنترلی روی مصرف آب وجود ندارد و خشکی تالاب‌ها و رودخانه‌ها و وقوع گردوخاک ناشی از خشکی این اکوسیستم‌ها بحران آب را در ایران تائید می‌کند.
اقتصاد آب در ایران نادیده گرفته می‌شود
مریدی عنوان کرد: متأسفانه «اقتصاد آب» در کشور ما به‌طورکلی نادیده گرفته می‌شود. سهم شرب و صنعت از مصرف آب زیر ۱۰ درصد و ۹۰ درصد سهم بخش کشاورزی است. در نقاطی مثل تهران، کرج، اصفهان و مشهد این سهم بخش کشاورزی در مصرف منابع آب بیشتر است.
وی توضیح داد: در شرایط بحرانی می‌توان تلاش کرد همه‌چیز را تا حدودی به‌روز اول برگرداند اما در ورشکستگی دیگر امکان بازگشت به شرایط اول امکان ندارد. بنابراین باید بپذیریم در ورشکستگی آبی سازگاری با طبیعت از احیای آن ضرورت بیشتری می‌یابد. کسی که به بحرانی بودن شرایط اعتقاد دارد همه منابع و اهتمام خود را صرف برگرداندن شرایط به حالت قبل می‌کند اما کسی که از ورشکستگی آبی صحبت می‌کند، ابتدا می‌پذیرد که بازگشت‌پذیری و احیاپذیری به‌طور کامل ممکن نیست بنابراین بخشی از تمرکز خود را روی احیا و بخش دیگر را روی سازگاری با شرایط می‌گذارد.
مریدی تأکید کرد: ورشکستگی آبی شرایطی است که بحران را دیده، لمس کرده و آثار ناشی از آن را متحمل شده‌ایم اما هیچ‌وقت کاری برای حل آن انجام نداده‌ایم. بحران مرحله‌ای گذرا و موقتی است که در صورت تدوین برنامه، امکان رفع آن وجود دارد اما ورشکستگی، موقعیتی پیچیده است که درنتیجه بی‌توجهی به بحران ایجاد می‌شود یعنی چرخه اقدامات اشتباه به‌قدری تکرار شده که دیگر امکان هیچ بهبودی وجود ندارد.
آب‌شیرین‌کن
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست در خصوص استفاده از آب‌شیرین‌کن توضیح داد: انتقال آب شیرین از دریا به فلات مرکزی مدتی است که در دستور کار دولت قرار گرفته است با توجه به مشکلات به وجود آمده، پساب آب، جریان‌های دریایی حساسیت منطقه و حجم بالای آن برگشتی به دریا دارد.
وی توضیح داد: درصورتی‌که طرح آب‌شیرین‌کن اجرایی گردد با توجه به فقر سفره‌های آب شیرین و برداشت بیش‌ازحد از آن‌ها می‌تواند در حل مشکل آب شرب روستاها و شهرهای جدید و همچنین آب موردنظر صنعت استان مثمر ثمر گردد در غیر این صورت انتقال آب به فلات مرکزی بدون در نظر گرفتن سهم استان‌های ساحلی علاوه بر خسارت‌های زیست‌محیطی، تبعات اجتماعی نیز به دنبال خواهد داشت.
وی ادامه داد: متأسفانه با ورود این پساب به دریا تأثیرات بسیار زیادی و مضری بر اکوسیستم دریا بر جای خواهد گذاشت که بسیاری از آن تأثیرات هنوز مطالعه نشده است و ناشناخته‌اند همچنین سیستم‌های نمک‌زدایی هنگام آبگیری نیز حجم بالایی از فیتو و ژئوپلانگتون‌ها را به همراه بالارو و انواع آبزیان و حتی آبزیان ریز به داخل حوضچه آبگیری کشیده شده و موجب نابودی آن‌ها می‌شود. کشورهای دیگر صنایع نیازمند به آب در کنار دریا مستقر می‌نمایند تا هم در هزینه‌های انتقالی صرفه‌جویی نمایند و هم در صورت خسارت به اکوسیستم را کاهش دهند. در عوض اهالی آن منطقه از تولید و اشتغال و دفاع آن صنایع بهره‌مند می‌گردند.
انتقال آب بین‌حوزه‌ای
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت: انتقال آب بین حوضه‌ای را می‌توان فرآیند برداشت فیزیکی منابع آب در طول سال از طریق روش‌هایی مانند حفر تونل، کانال و یا لوله تعریف کرد. این فرآیند انتقال باهدف جابه‌جایی آب از نواحی با توان هیدرولوژیکی خوب که حوضه مبدأ نامیده می‌شود به سایر نواحی با کمبود آب یا حوضه مقصد انجام می‌گیرد و پاسخی به مسئله توزیع جمعیت انسانی و بهبود کیفیت زندگی است.
مریدی توضیح داد: ولی این انتقال بین‌حوزه‌ای آب مناطقی از کشور را دچار مشکل کرده است مثلاً انتقال آب به اصفهان باهدف صنعتی کردن این استان درحالی‌که یک سیاست کاملاً اشتباهی است با توجه به این موضوع که با انتقال آب و صنعتی کردن، انتقال جمعیت برای پیدا کردن شغل مناسب هم اتفاق می‌افتد. که این تغییرات و جابه‌جایی خود تغییرات بسیاری را به همراه دارد توسعه شهری، توسعه حمل‌ونقل، توسعه مسکن، ساختن فروشگاه‌ها و وسایل تفریحی بسیاری را به همراه خود خواهد آورد و با عدم مدیریت صحیح جمعیت و توسعه ناموزون آلودگی هوا و محیط‌زیست را به دنبال خواهد داشت.
وی گفت: برای مثال اصفهان باوجودآنکه پتانسیل گردشگری دارد، اصفهان با بافت فرهنگی و مذهبی، وجود مراکز تاریخی و مکاتب هنری و فلسفی، تمامی پتانسیل‌های لازم جهت جذب گردشگری داخلی و خارجی را دارا می‌باشد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست مطرح کرد: اگر طرح آمایش سرزمینی درست اجرا شود، جمعیت را باید تشویق کنیم به کنار دریاها و منابع آبی بروند، اما متأسفانه در این زمینه هیچ کاری نمی‌کنیم و جمعیت شهری مانند تهران و اصفهان گسترش پیدا می‌کند و برای این جمعیت مجبور به احداث سد و دیگر صنایع هستیم.
وی توضیح داد: با این روند مدیریت درزمینهٔ حفظ آب در کشور پیش می‌رویم به‌احتمال ۹۰درصد بیشتر قسمت‌های کشور به بیابان تبدیل می‌شود.
مریدی مطرح کرد: در طی بارش‌های این دوساله و به وجود آمدن سیلاب‌ها، آب با خودش شن و ماسه و خاک‌هایی را جابه‌جا کرده است که با خشک شدن زمین و پایین آمدن میزان بارش‌ها، گردوغبار حاصل از باقی‌مانده شن و ماسه در سطح شهر بخصوص در اصفهان و خوزستان و در دیگر استانها مشاهده خواهد شد.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت زیست‌محیطی آب‌وخاک سازمان حفاظت محیط‌زیست ادامه داد: خشکی رودخانه زاینده‌رود باعث شده است که بیشتر زمین‌های اطراف این رودخانه زیر کشت قرار نگیرد و همین مسئله موجب تبدیل آن‌ها به کانون‌های محلی برای ایجاد گردوغبار شده و زمین‌هایی که کشت نشده و به‌صورت خشک رهاشده، موجب فعال شدن کانون‌های گردوغبار محلی شده است. با هر وزش بادی در بیشتر مناطق خوزستان موجب برخاستن گردوغبار خواهد شد.
انتهای پیام/۴۱۶۱/پ
انتهای پیام/
در دانشگاه آزاد شهرکرد انجام شد؛
