علوم غرب، سامان‌بخش ما نیست

به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگ گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، علم نظم و بنیادی است که در آن و با آن پژوهش‌ها هماهنگ و مکمل یکدیگر هستند و همراه هم پیش می‌روند، اما علم تنها نظم نیست بلکه نظم‌بخشی هم می‌کند و اگر نظم نبخشد حالت صوری پیدا می‌کند. پیدا است که در تلقی مفهومی، علم مجموعه روابط، قوانین، قواعد و طرح‌ها است و هر جا که این‌ها نشاط و رونق داشته باشند آثار علمی بزرگ هم وجود دارد.

تعداد مقالات را در صورتی می‌توان شاخص و ملاک وضع علم دانست که آنها مظاهر قدرتی باشند که در همه شئون جامعه سریان دارد .

شاید اعتراض شود که در این بیان حقیقت به قدرت تحویل شده است و قدرت‌طلبی به جای حقیقت‌دوستی نشسته است. حقیقت در حکمت و فلسفه و علم قدیم و علم جدید یک معنی نداشته است و ندارد.

حقیقت در علم جدید همان قدرت به معنای توانایی  و توان‌بخشی است. یعنی حقایقی که در علم آشکار می‌شود قواعد و طرح‌هایی است که با آن در جهان و در موجودات می‌توان تصرف کرد.

در عصر مدرن چیزی علم دانسته می‌شود که قدرت بهره‌برداری داشته باشد و اگر کشوری قادر به بهره‌برداری با علم نباشد هر چند که صاحب دانشگاه و پژوهشگاه باشد اما صاحب علم نیست بلکه مثالی از علم را  با حقیقت و وجود آن اشتباه کرده است.

این گفته را حمل بر نشناختن قدر دانشمند نباید کرد، دانشمندان وظایف علمی و پژوهشی خود را انجام می‌دهند. اگر پژوهش‌های آنها به هم نمی‌پیوندد و در یک نظام جمع نمی‌شود باید به فکر ترمیم گسیختگی تاریخی و بنای جهانی بود که در آن علم نه یک مفهوم و معنای شریف و مطلوب بلکه محور و نظم‌بخش و کارساز امور باشد.

اما سوال اساسی این است که چرا علم برای غرب سامان‌بخش و نظم‌آفرین بوده اما برای ما سامان‌بخش نیست آنها تولید کننده ماشین هستند اما آلودگی و عوارض آنها کمتر از ما است.

محمدتقی طباطبایی، استاد فلسفه و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در درس‌گفتار وضعیت علم در ایران و در پاسخ به این سوال که چرا الگوهای غرب در ایران سامان‌بخش نیست می‌گوید: ما دنبال مبادی خود و خودآگاهی هستیم. ما دنبال رسیدن به توان نقادی هستیم، ما می‌خواهیم خودمان باشیم و براساس مبادی خودمان فکر کنیم، نمی‌خواهیم در رشته‌های تخصصی خودمان گیر بیفتیم و دانشمندانمان عاجز تصور شوند، می‌خواهیم نگاه جامع به جهان، انسان و نسبت انسان و جهان داشته باشیم.

طباطبایی می‌افزاید: ما نیاز به درک شرایط تاریخی خودمان داریم که با خودآگاهی پیوند می‌خورد، ما نیاز داریم مبادی و علوم خودمان را داشته باشیم، نقاد باشیم و هر حرفی را نپذیریم. چون پیش فرضی داریم که ما آنها (غرب) نیستیم و برای این پیش فرض دلایل جغرافیایی، تاریخی، زبانی، ژنتیکی و دینی داریم. ما جغرافیا، زبان و ژنتیک متفاوتی با آنها داریم تاریخ و دین ما هم با آنها متفاوت است لذا سامان بخش نبودن علوم آنها در جغرافیای فکری تمدنی ما تعجب‌آور نیست.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می‌گوید: حتی اگر فرض «ما و آنها» را بپذیریم، اما این ما و آنها به معنای پذیرفتن بی‌چون و چرای آنها نیست بلکه ما دید نقادانه به آنها داریم چون می‌خواهیم خودمان باشیم.

انتهای پیام/۴۱۰۷/