فقدان سواد رسانه‌ای در حوزه اخبار کرونایی/ واکسن بزنیم یا نزنیم؟

گروه جامعه خبرگزاری آنا-علی رحیمی‌راد؛ شیوع یک ویروس جهانی مانند کووید – ۱۹ می‌تواند ابعاد گسترده‌تری از صدمات بهداشتی برای جوامع داشته باشد. یک بیماری واگیردار که بنیه‌ یک جامعه را تضعیف می‌کند و موجب تهاجم بیگانگان، کمبود غذا و قحطی و .. می‌شود.

با این حال در کنار شیوع این ویروس اتفاق تلخ دیگری در حال رخداد است و آن نشر اطلاعات و دیتاهای غلط در خصوص این ویروس، درمان آن، واکسن مقابله با کرونا و اطلاعاتی از این دست است.

دسترسی به اطلاعات خام و رد و بدل شدن آن‌ها بین مردمی که سررشته‌ی علمی ندارند موضوعی نیست که در تاریخ سبقه داشته باشد. این معضلی نوپاست که افراد غیرحرفه‌ای در خصوص حساسیت برانگیزترین موضوع اخبار امروز جهان، یعنی ویروس کووید-۱۹ اظهارنظر می‌کنند. افرادی مخاطب این اخبار قرار می‌گیرند که نمی‌توانند تحلیلی از اطلاعات داشته باشند. امروز همان قدر که جوامع در برابر یک ویروس مورد تهدید قرار می‌گیرند، مورد تهدید اخباری هستند که آسیبی مضاعف اگر نداشته باشد کمتر ندارد.

نباید آنچه که استعصال آفرین است را  شایع کنیم

شاید تازه‌ترین نوع این گمانه‌های نابخردانه در مقابل تلاش جامعه پزشکی، مضرات واکسیناسیون باشد. آنچه که در فضای نشر بسیار با آن روبه‌رو هستیم جولان اطلاعات غلطی است که بازتاب زیادی دارد، مانند این نکته که مثلا واکسن آسترازانکا ایجاد لخته‌های خونی می‌کند؛ درحالی که این نوع عوارض ویژه‌ این واکسن نیست. در واقع دیگر واکسن‌های ایجاد شده برای کووید-۱۹ نیز این مضرات را دارند.

هیچ کس نمی‌تواند اثر تخریبی درمان بر اندام انسان را کتمان کند. اما برای یک دانش‌آموخته پزشکی این مبرهن است که هر درمانی باید اقتصادی تلقی شود تا بکار گرفته شود. یک بیمار مبتلا به کرونا یا یک انسان مستعد به این بیماری می‌تواند از این شایعات تمکین کرده و از واکسیناسیون خودداری کند و حاصل این تصمیم می‌تواند مرگ او باشد. اما با تمام مضراتی که واکسیناسیون در تاریخ داشته است، توانسته بیماری‌هایی را کنترل کند که سالانه میلیون‌ها نفر را می کشتند. روزی انسان‌های کثیری به سبب بیماری‌هایی مانند وبا و آبله می‌مردند و امروز واکسن توانسته آن‌ها را مصون نگه دارد، همان واکسن‌هایی که لخته خون یا انواع آسیب‌های دیگر را به بدن وارد می‌کردند.

در همین خصوص مینو محرز، عضو علمی کمیته ستاد ملی مقابله با کرونا به این سوال که آیا آسترازانکا ایجاد لخته خون می‌کند یا خیر؟ اینگونه پاسخ داد: «نه تنها استرازانکا بلکه تمام واکسن‌هایی که تاکنون برای کووید – ۱۹ تولید شده‌اند نیز ایجاد لخته‌های خونی می کنند. حتی در واکسن‌های بیماری‌های دیگر هم این قبیل علبائم هست. اما این لخته‌های خون چقدر سهمگین هستند؟ ممکن است جان چه کسانی را به خطر بیاندازد. چقدر به سلامت آن‌ها اسیب می زنند؟ کرونا روزانه ۴۰۰ نفر را می‌کشد و بسیار بیشتر از این تعداد را به بخش‌های آی‌سی یو می‌برد. صدمات آن در جامعه قابل مشاهده است. اما این لخته‌های خون برای چه خسارتی را وارد کرده‌اند. مردم می ‌توانند انتخاب کنند که عوارض واکسن کرونا را قبول کنند یا بمیرند؟ چه کسی مرگ را انتخاب می‌کند؟»

درمان امری اقتصادی است

به طور کلی درمان امری اقتصادی است. اقتصادی به آن معنا که یک پزشک می‌سنجد که آیا درمان آسیب بیشتری به بیمار وارد خواهد کرد یا بیماری؟ در صورتی که این پرسش به نفع درمان اقتصادی تلقی شود، درمان را آغاز می‌کنند. شاید برای عموم انسان‌هایی که در مطالعات پزشکی صاحب‌رای نیستند، این سوال نامتداولی باشد. آنها هم خرما و هم خدا را بخواهند. اما درباره واکسن کرونا درمان بسیار اقتصادی است. حتما این تصمیم برای پزشکی که جراحی می کند سخت‌تر باشد. آیا مردم نمی‌دانند که یک جراحی می‌تواند سبب مرگ آنها شود؟ یا پزشکان بیمارانشان را در حین جراحی از دست نمی‌دهند؟ دریافت واکسن کرونا در موضوع قابل مقایسه با زمانی نیست که یک پزشک جراح تصمیم می‌گیرد بیمارش را جراحی کند. پس این همه جنجال برای چیست؟

چه کسانی سود می‌برند؟ 

باید بپرسیم که چه کسانی از این اظهارنظرها سود می‌برند. بی‌تردید کاربرانی که می‌خواهند دنبال‌کننده‌های خود را افزایش دهند. اعمِّ رسانه‌های غیرحرفه‌ای و شبکه‌های مجازی اینستاگرامی و تلگرامی و غیره، میدان نبرد بُرد اطلاعات ناموثق هستند. باید از خود بپرسیم که یک کاربر اینستاگرام با فلان(K) بازدیدکننده چه تحلیلی از اخباری دارد که در جامعه شایع می‌کند. صادقانه‌ترین زعم این است که آنها به ندرت به این موضوع فکر می‌کنند. اگر قصد تهییج جامعه توسط عناصری که انگیزه‌ی این کار را دارند را نادیده بگیریم، باقی افرادی هستند که تنها به بازدید و هیجان مخاطب فکر می‌کنند. یک کاربر اینستاگرام تنها اطلاعاتی را بازنشر می‌دهد که مردم بیش‌تری به آن واکنش نشان می‌دهند. از نظر آن‌ها مهم نیست که این واکنش منفی یا مثبت باشد. خبری که صد نفر خواهند دید بی‌ارزش‌تر از آن خبری است که هزار نفر می‌بینند. هیچ تعهدی به تقابل جامعه با این اخبار وجود ندارد. در نتیجه، مهم نیست که بازخورد جامعه به این خبر چیست. مهم نیست که این خبر سلامت نتیجه استرس و بیماری برای جامعه داشته باشد. موضوع برای یک صفحه غیرحرفه‌ای نمایش خود است و متاسفانه این نمایش با هیجان توامان‌تر و موفق‌تربوده است تا با رعایت اصول حرفه‌ای علمی و پزشکی.

 در پایان، باید درنظر داشته باشیم که یک خبر می‌تواند سلاح مهلکی برای جامعه تلقی شود. اخبار نادرستی که در جامعه گسترش پیدا می‌کنند، مسبب تصمیماتی هستند که مردم می‌گیرند. شاید برای قشر متوسط شهری خلاصی از اینگونه داده‌های نامتجانس با علم ساده‌تر باشد، امّا یک گروه اجتماعی ساده‌باورتر متاثر از این روایات خواهند ماند. حاصل اخبار متباین برای آنها بی‌اعتمادی به تصمیمات پزشکان است. بی‌اعتمادی آنها هم هزینه کنترل شرایط بحران و هم هزینه درمان آن‌ها را بالا می‌برد. باید بدانیم که علم امری دموکرات نیست و قرار نیست که مشکلات پزشکی با رایزنی افراد بی‌دانش (در حوزه پزشکی) و نتیجه‌های احتمالی آنها حل شود. باید بپذیریم که اظهارات هر دانشمند غیر پزشک در حوزه پزشکی بی‌لاهمیت است، همانطور که سخنان یک پزشک در عرصه مکانیک عامی است. در این زمان اعتنا و اعتماد به دستاوردهای علم پزشکی از هر مهم دیگر اهم است و تخریب این اعتماد می‌تواند ویرانگر باشد. وگرنه تا دارو بوده است عوارض داروئی، تداخلات داروئی، مسمومیت‌های داروئی بوده‌اند. هیچ‌کدام از واکسن‌ها من جمله واکسن کووید – ۱۹ نیز، از این قاعده مستثنا نیست.

انتهای پیام/۴۰۷۶/