۹ اقدام راهبردی برای توسعه آموزش آنلاین/ آینده آموزش عالی بدون بهره‌گیری از آموزش مجازی امکان‌پذیر نیست

به گزارش خبرنگار حوزه آموزش و کنکور گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، بیش از یک سال است که ویروس منحوس کرونا در کشور شیوع پیدا کرده و موجب تعطیلی مراکز آموزش عالی و دانشگاه‌ها شده است و در این راستا مسئولان دانشگاه‌ها برای اینکه دانشجویان لطمه آموزشی نبینند، سعی کرده‌اند بستری مناسب در حوزه آموزش الکترونیکی ایجاد کنند تا استاد و دانشجو بتوانند با تعامل مستمر با یکدیگر مانع از توقف رشد علمی کشور شوند.
دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان بزرگترین دانشگاه حضوری جهان از دهه ۸۰ با راه‌اندازی واحد الکترونیکی گام‌های مؤثری در زمینه آموزش غیرحضوری و آنلاین برداشته است که در شرایط فعلی کشور می‌تواند واحدهای سراسر کشور را برای اجرای آموزش مجازی در شرایط کرونایی کمک کند.

خبرگزاری آنا برای جویا شدن از آموزش الکترونیکی و مزایای این شیوه آموزشی با فرشته مطیعی، عضو هیئت علمی دانشکده شیمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و مدیر خدمات پژوهش، نشر علم و امور آزمایشگاه‌ها به گفت‌وگو نشسته‌ است که در ادامه می‌خوانید.

آنا: یادگیری الکترونیک مفهوم جدیدی نیست، اما شیوع بیماری کرونا در جهان ضرورت استفاده از فضای مجازی برای آموزش را بیش از پیش نشان داد. نظر شما درباره گسترش آموزش مجازی چیست؟

مطیعی: آموزش عالی با تربیت و تأمین نیروی انسانی کارآمد به‌عنوان بارزترین نمود سرمایه‌گذاری نیروی انسانی، در ابعاد گوناگون اجتماعی، اقتصادی،   فرهنگی و سیاسی جامعه نقش بسزایی دارد. لذا کیفیت یادگیری فراگیران و ارزیابی میزان آموخته‌های آنان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

در آموزش سنتی به روش‌های مختلف می‌توان میزان یادگیری دانشجویان را الگویابی و بررسی کرد ولی در شرایط کنونی با توجه به شیوع ویروس کرونا در جهان، آموزش از حالت سنتی خارج شده و عمدتاً در بستر اینترنت و در فضای مجازی ارائه می‌شود. شیوه آموزش مجازی از چند دهه قبل در کشورهای مختلف دنیا آغاز شده تا به امروز که در سراسر دنیا به‌خصوص در رشته‌های علوم انسانی و بخش نظری سایر علوم انتشار یافته است.

کرونا و آموزش مجازی، درسی از اخلاق و صداقت را به دانشجویان آموزش می‌دهد

ولی آنچه که در این راستا بسیار حائز اهمیت است شیوه‌های ارزشیابی از آموخته‌های دانشجویان با تأکید بر عدالت ارزشیابی است. مطالعات متعدد حاکی از آن است که مهم‌ترین شیوه‌های ارزشیابی از آموخته‌های دانشجویان در دوران شیوع ویروس کرونا و آموزش مجازی اعم از امتحان حضوری در صورت مجوز مبادی ذی‌ربط، امتحان کتبی مجازی، امتحان شفاهی مجازی، پرسش و پاسخ شفاهی، تحقیقات اینترنتی و ارزشیابی چندگانه است.

کرونا و آموزش مجازی، درسی از اخلاق و صداقت را به دانشجویان آموزش می‌دهد. بدون شک تأمین آموزش عالی از طریق آموزش الکترونیک گامی مؤثر در جهت گسترش آن به ویژه در مدرن‌سازی و متنوع‌سازی است و نمی‌توان انتظار داشت که پرورش و ارتقای مهارت‌های تفکر فقط محصول آموزش درون نهادهای آموزشی باشد.

پیشرفت معرفت و دانش با گسترش آموزش الکترونیکی گره خورده است/ ۹ اقدام راهبردی برای توسعه آموزش آنلاین

زیرا در دنیای امروز پیشرفت و گسترش معرفت و دانش با گسترش آموزش و فناوری الکترونیکی گره خورده است، ولی در راستای توسعه آن باید اقدامات عملیاتی و راهبردی مهمی از جمله تعلیم نیروی انسانی متعهد، تنظیم قوانین مرتبط با فضای مجازی، تشویق و انگیزش دانشجویان و اساتید، تولید محتوای الکترونیکی، تأمین زیرساخت مناسب، تولید و نشر دانش، توسعه مجازی‌سازی و تازگی و نوآوری صورت بگیرد.

تولید محتوا در آموزش مجازی دانشگاه‌ها برعهده کیست؟

آنا: اعتراض‌هایی از سوی برخی اساتید در زمینه طراحی محتوا مطرح شده است و آنان معترض هستند که تولید محتوا در آموزش مجازی وظیفه آن‌ها نیست. اگر تهیه محتوا در آموزش آنلاین به عهده اساتید نیست، پس چه کسی مسئول است؟

مطیعی: اگر اساتید متعهد، اخلاق‌مدار و متخصص طرح محتوا نکنند پس چه کسانی برای جوانان این مرز و بوم دلسوزی کنند و آن‌ها را در مسیر فضای مجازی هدایت کنند؟ آیا شهادت وظیفه ایثارگران بود که بدون مزد و منت و فقط در جهت رضای خالق، چشم از دنیا بستند و به خدا پیوستند؟ بنابراین ما اساتید باید تولید محتوای خوب آموزشی برای دانشجویان داشته باشیم.

آینده آموزش عالی بدون بهره‌گیری از آموزش مجازی امکان‌پذیر نیست

آنا: تداوم آموزش‌های الکترونیکی در دوران پساکرونا چگونه خواهد بود؟

مطیعی: آموزش مجازی ظرفیت‌های بالایی دارد و با توجه به رشد روزافزون فناوری اطلاعات در دنیا، پیش‌بینی می‌شود که در دوران پساکرونا بسیار قابل توجه خواهد بود.

در واقع باید اعتراف کرد که آینده آموزش عالی بدون بهره‌گیری از آموزش مجازی امکان‌پذیر نیست و کرونا نقش تسریع‌کننده را در استفاده از این ظرفیت برای آموزش عالی در دنیا و کشور ایفا کرد. آموزش مجازی یک فرآیند موقت نیست بلکه باید با این سبک آموزش آشنایی داشت تا در صورت لزوم، از آن بهرمند شد و حتی به‌عنوان مکمل در کنار آموزش حضوری از آن استفاده کرد.

عدم نیاز به حضور فیزیکی و کاهش هزینه‌ها از مزایای آموزش آنلاین است

آنا: درباره محاسن و معایب آموزش مجازی دانشگاه‌ها توضیح بفرمایید.

مطیعی: آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی نوعی از یادگیری و آموزش است که در آن از فناوری برای تسهیل فرآیند یادگیری و مستقل شدن از زمان و مکان استفاده می‌شود. در واقع آموزش الکترونیکی نه تنها انتقال اطلاعات جدید را تسهیل می‌کند، بلکه موجب ارتقای سطح دانش، ایجاد فرصت‌های برابر جهت یادگیری همه افراد و ارتقای کیفیت آموزش خواهد شد.

در آموزش الکترونیکی، عملکرد دانش‌پذیران را می‌توان به‌صورت اتوماتیک پیگیری کرد. جذابیت بصری و شنیداری، عدم نیاز به حضور فیزیکی و رفت‌وآمد وکاهش هزینه‌ها از دیگر مزایای این سبک از آموزش است. عوامل محیطی از قبیل سرما و گرما، آلودگی هوا و ترافیک در آموزش مجازی تأثیری ندارد.

در آموزش مجازی اگر دانشجو به دلیل پیچیدگی مباحث درسی یا مشکلات شخصی، مطالب ارائه شده را در حد مطلوب یاد نگرفته باشد امکان مطالعه مطالب ارائه شده را به کرات دارد. آموزش مجازی تعامل بیشتری میان دانشجویان و استادان ایجاد می‌کند ولی از نقاط ضعف آن نیز نباید غافل شد که از جمله می‌توان به دسترسی و توانایی دانش‌پذیران در استفاده از رایانه اشاره کرد. دانشجویان به سطوح بالاتری از توجه و انگیزه نیاز دارند.

در آموزش حضوری ارتباطات انسانی و عواطف پررنگ‌تر از آموزش مجازی است. ایرادات فنی سامانه‌های آموزش مجازی که عمدتاً ناشی از ضعف زیرساخت‌هاست از دیگر مشکلات آموزش الکترونیکی به شمار می‌رود. همچنین تدریس دروس عملی با سامانه‌های مجازی در مقایسه با آموزش حضوری مشکل‌تر است و نیاز است از طریق فیلم و نرم‌افزارهای شبیه‌سازی، میزان یادگیری را افزایش داد.

عدم تعامل خوب میان استاد و دانشجو در دفاع آنلاین از پایان‌نامه

برای نوشتن پایان‌نامه و رساله، تعامل حضوری استاد و دانشجو ضروری است که از طریق آموزش مجازی به‌خوبی صورت نمی‌گیرد. تهیه محتوای آموزشی مناسب نیاز به صرف زمان و تلاش فراوان اساتید دلسوز، متعهد و انقلابی دارد. نگرانی از سالم بودن آزمون‌ها و نحوه ارزیابی دانشجویان، محروم بودن آن‌ها از فضای معنوی دانشگاه و پایش مستمر دانشجویان و اساتید از دغدغه‌های بسیار مهم متولیان امر و دست‌اندرکاران است. در نهایت امیدوارم به مرور زمان و با جمع‌بندی تجربه‌ها در این مقطع بحرانی بتوان به یک مدل جدید برای کاهش مشکلات و معایب دست یافت.

برخی از کاستی‌های آموزش عالی در دوران کرونا رفع شد

آنا: به نظر شما عملکرد ایران در آموزش مجازی در یک‌ سال گذشته قابل قبول بوده است؟

مطیعی: با شیوع بیماری کرونا و با توجه به نوظهور بودن آموزش آنلاین در تمامی مراکز آموزش عالی، در ابتدای این راه تصمیم‌گیری‌های صورت گرفته در راستای اجرای آموزش مجازی دچار تناقض‌هایی بود و طبیعتاً نقایص و کاستی‌هایی وجود داشت که در حال حاضر برخی از آن‌ها رفع شده‌اند و برخی دیگر همچنان خودنمایی می‌کنند.

این نشان می‌دهد که بدنه مدیریتی آموزش عالی باید توجه بیشتری به مسائل جدید داشته باشند. در دانشگاه‌ها علاوه بر فراهم کردن شرایط، باید نظارت و کنترل لازم وجود داشته باشد و عملکرد باید مانند آموزش حضوری سنجیده شود. اگر استاد و دانشجو بدانند که بر عملکرد آن‌ها نظارت می‌شود، استاد وقت بیشتری برای تدریس می‌گذارد و سعی می‌کند روش‌های بهتری را برای انتقال مطلب ارائه دهد و این امر به‌طور مستقیم تأثیر مثبتی بر فعالیت و انگیزه  دانشجویان خواهد داشت.  

انتهای پیام/۴۱۱۸/پ