فرصتی برای بازنگری تخصص و اخلاق حرفه‌ای

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ پنجم اسفند هر سال در تقویم ملی کشور به نام «روز مهندسی» نامگذاری شده است و امسال آخرین روز مهندسی قرن حاضر را گرامی می‌داریم. این روزها بیش از هر چیز باید به مفهوم ارزشی مهندسی توجه داشت. مهندسی نه فقط کاربرد علوم و فنون برای توسعه ساختارها و  طراحی است، بلکه هدفی مهم‌تر یعنی درک رفتارهای ساختمان را تحت شرایط و موقعیت‌های ویژه و معین دنبال می‌کند.

به‌یقین مهندس علاوه‌بر اینکه با تمام جنبه‌های مرتبط با موضوع ساختمان و مسائل مالی و اقتصادی در ارتباط است، باید اخلاق حرفه‌ای را نیز مدنظر قرار داده و با اصول آن آشنایی داشته باشد. در بحث اخلاق حرفه‌ای چه مسئله‌ای می‌تواند مهم‌تر از توجه به چگونگی حفظ سلامتی و امنیت انسان و طبیعت حین طراحی مطرح باشد؟؛ بنابراین روز مهندسی فرصتی است که باید نگاهی ویژه به تخصص، حرفه‌مندی و اخلاق حرفه‌ای داشت.

بدون شک کشور ما کشوری حادثه‌خیز است. زلزله، سیل، آتش‌سوزی، توفان و بحران‌هایی از این دست را می‌توان بحران‌هایی طبیعی دانست که بر کشور حادث می‌شود؛ اما آنچه واجد اهمیت است، تاب‌آوری ساختمان و شهر است که بخشی از این تاب‌آوری به کیفیت ساخته دست مهندسان بازمی‌گردد. کیفیت خدمات مهندسی و نظارت بر حسن اجرای آن دو مورد مهمی است که به‌ویژه در زمان بحران می‌توان تأثیر آن را شاهد بود.

مهندسی دارای جایگاه ارزشی است و توجه به حفظ شأن مهندسی مسئله‌ای است که باید بیشتر از قبل مدنظر سیاستگذاران قرار گیرد.

اجرای صحیح قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و مباحث مقررات ملّی ساختمان، کیفیت بهینه ساخت، کیفیت مصالح و توجه به استاندارد در به‌کارگیری مصالح، ساخت بنا توسط سازنده ذی‌صلاح، توجه به مطالعات ژئوتکنیک برای ساخت ساختمان­‌ها حتی ساختمان‌های مسکونی و توجه به مقاومت زمین و نوع خاک منطقه، توجه به مباحث هیدرولوژی و مهار سیلاب‌ها در مطالعات جامع و مکان‌یابی در بحث‌های شهرسازی و ساخت و ساز شهری اصولی هستند که نه فقط به دلایل علمی؛ بلکه به دلایل اخلاقی باید مدنظر باشد؛ چراکه تأثیر فراموشی در هریک از موارد را می‌توان در زمان بحران شاهد بود.

به‌طور کلی مسئولیت‌های اخلاقی مهندسان در بخش‌هایی مانند وظایف عمومی، توجه به حقوق بهره‌‌برداران، رعایت مسائل زیست­‌محیطی، تأمین کیفیت و رعایت استانداردها، توجه به اهداف ملّی و ماندگار، عدم سوء‌استفاده از بی­‌اطلاعی کارفرما در ارائه خدمات تخصصی، توجه به اخلاقیات و ترجیح آن بر وجوه اقتصادی خدمات مهندسی و ... تقسیم‌بندی شده است.

در این میان مسئولیت در قبال جامعه مسئله‌ای بسیار مهم است؛ چراکه مهندسان در قبال حفاظت از سلامت و ایمنی جامعه وظیفه دارند. نکوداشت و مراعات اخلاق و التزام پایدار به اصول اخلاقی در حرفه مهندسی نیز موضوعی بسیار مهم و قابل توجه است؛ زیرا مهندسان با توجه به اصول اخلاقی، سلامت و اعتبار حرفه­‌ای خود را میان شهروندان و حرفه ‌مندان تضمین می­‌کنند.

از سویی دیگر رعایت اصول اخلاقی برابر محیط‌ زیست نیز بسیار ضروری است که مهندس با التزام به آن، علاوه‌بر احترام به محیط‌ زیست و مدنظر قراردادن اصول پایداری در پی تجلی‌دادن کیفیت‌هایی است که به ایجاد محیط مناسبی برای زندگی انسان بینجامد؛ بنابراین مهندسی دارای جایگاه ارزشی است و توجه به حفظ شأن مهندسی مسئله‌ای است که باید بیشتر از قبل مدنظر سیاستگذاران قرار گیرد.

در عین حال، این روزها دو مسئله مهم از جایگاه سیاست‌گذاری در حال بررسی است، نخست اصلاح قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و دوم بررسی شرح خدمات مهندسی یا به بیان بهتر شرح وظایف مهندسی. امید آنکه در مورد نخست (اصلاح قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان) که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، قانونگذاران به اخلاق حرفه‌ای در مهندسی و نیز به چگونگی ارتقای حرفه‌مندی در قانون نظام مهندسی تأکید بیشتر کنند و مسئولیت خطیر مهندسی را مدنظر داشته باشند.

باید توجه داشت مهندسی در هر حال، حرفه‌ای ارزشمند است و در این راستا اعتمادسازی عمومی و ترویج حرفه‌مندی مهندسی در جامعه در اولویت قرار دارد.

مواردی مانند جایگاه ارزشی حرفه نیز باید بیش از قبل در قانون مدنظر قرار گیرد که در این میان توجه به مؤلفه‌هایی مانند تعارض منافع در راستای ایجاد وحدت‌ رویه و سازوکار شفاف و عادلانه در فعالیت مهندسی و پیشگیری از بروز رانت و فساد در این خصوص و نیز در راستای توجه به انضباط مالی و شفاف‌سازی عملکردها حائز اهمیت است.

در مورد دوم (بررسی شرح خدمات مهندسی) که توسط وزارت راه و شهرسازی و سازمان نظام مهندسی ساختمان در حال بررسی است، خدمات یا وظایفی که مهندسان با راستی انجام می‌دهند، مورد توجه بیشتر قرار بگیرد و اکنون که پس از نزدیک به ۲۰ سال از ابلاغ شرح وظایف مهندسی می‌گذرد، بتوان بیان دقیق‌تری از خدمات مهندسی ارائه کرد.

امید است مواردی مانند مسئولیت مهندسان در ارائه خدمات مهندسی (طراحی، محاسبه، نظارت و اجرا)، شرایط اقلیمی و تجهیزات مورد نیاز، بازرسی و نگهداری ساختمان، خدمات آزمایشگاهی و ژئوتکنیک (که اکنون نامشخص است)، نظارت تمام‌وقت یا مقیم کارگاهی (که اکنون مغفول مانده است) که در تدوین شرح خدمات مدنظر بوده است، مورد توجه بیشتر قرار بگیرد.

باید توجه داشت مهندسی در هر حال، حرفه‌ای ارزشمند است و در این راستا اعتمادسازی عمومی و ترویج حرفه‌مندی مهندسی در جامعه در اولویت قرار دارد. روز مهندس بر همه همکاران، شایسته و گرامی باد.

*طاهره نصر، دانشیار و عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز و عضو شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور

انتهای پیام/4103/4062/