مخالفت رهبر معظم انقلاب با «مکانیسم ماشه»/ ایران برای بازگشت آمریکا به برجام یک شرط مهم دارد

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، با امضای برجام در سال ۲۰۱۵ میان ایران و 6 قدرت جهانی، آن‌ها درقبال تعهد تهران به کنار گذاشتن برنامه تسلیحات هسته‌ای خود، متعهد شدند قطعنامه‌های شورای امنیت را در تحریم ایران معلق کنند. تعهدی که برخلاف ادعاهای دولت هیچ‌گاه «لغو» نشد، بلکه صرفاً اجرای آن تا زمانی که پایبندی ایران به تعهدات مورد تأیید آژانس قرار گیرد، «تعلیق» شد. این توافق، بعدها با قطعنامه ۲۲۳۱ به اتفاق آرا به تصویب اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد رسید.

در جریان مذاکرات وین، دولت آمریکا موفق شد بند موسوم به «مکانیسم ماشه» را در توافق نهایی بگنجاند که امکان بازگرداندن تمامی تحریم‌ها در صورت تخطی ایران از اجرای تعهدات برجامی را فراهم می‌کرد. این بند اجازه می‌دهد تمامی تحریم‌ها به صورت خودکار بازگردند، بدون آنکه اعضای شورای امنیت در این زمینه از حق وتو برخوردار باشند.

بعد از چند سال، اواخر مرداد سال جاری «مایک پمپئو»، وزیر امور خارجه آمریکا به‌طور رسمی خواستار فعال‌سازی مکانیسم ماشه در شورای امنیت سازمان ملل متحد شد. این درخواست در حالی مطرح شد که آمریکا دیگر عضوی از برجام شناخته نمی‌شد و به‌طور رسمی از توافق هسته‌ای خارج شده است. آمریکایی‌ها خوب می‌دانند قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد متغیری وابسته به برجام است و متغیری مستقل نیست که بتواند بر روی سرنوشت برجام تأثیرگذار باشد.

با این مکانیسم تمامی قطعنامه‌های تحریم‌ شورای امنیت علیه ایران که از سال ۲۰۰۶ وضع شده و با برجام معلق شده بودند، بازمی‌گردند. در نتیجه این قطعنامه‌ها تمامی فعالیت‌های مرتبط با صنعت هسته‌ای ایران، شامل برنامه‌های تحقیق و توسعه باید متوقف شوند. همچنین انتقال یا صادرات هرگونه اقلام مرتبط با سلاح هسته‌ای به ایران ممنوع خواهد شد، افراد و نهادهای درگیر در برنامه موشکی و هسته‌ای ایران در فهرست تحریم قرار خواهند گرفت و تحریم تسلیحاتی ایران بار دیگر برقرار خواهد شد.

آمریکا حق اعتراض یا کسب امتیاز از برجام ندارد

بدیهی است خروج از برجام به نقض غرض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد منجر می‌شود. بر این اساس، زمانی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا خروج خود را از توافق هسته‌ای را در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۷ اعلام کرد، خروج خود از قطعنامه ۲۲۳۱ را نیز اعلام کرده است. بنابراین، آمریکا درقبال برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، حقی برای اعتراض یا کسب امتیاز ندارد. نکته‌ جالب‌توجه این‌ است که پمپئو در توجیه «توانایی حقوقی آمریکا» برای اعمال دوباره تحریم‌های چندجانبه علیه ایران (اسنپ‌بک)، به سخنان باراک اوباما و جان کری، رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه اسبق آمریکا پس از انعقاد برجام استناد کرد.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا

وی که پیامش درباره حق استفاده واشنگتن از مکانیسم ماشه علیه ایران مورد تمسخر قرار گرفته بود، اظهاراتش را به اوباما نسبت داد و در پیامی در حساب کاربری خود در توئیتر نوشت: این سخنان درباره اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه) مال من نیست، رئیس‌جمهور اوباما آن‌ها را گفته است. او  به کنگره گفت ایالات متحده می‌تواند تحریم‌ها علیه ایران را در هر زمانی به سرعت بازگرداند و هیچ کشوری نمی‌تواند مانع آن شود.

مخالفت رهبر انقلاب با مکانیسم ماشه

انتقادات فراوانی درباره بند موسوم به مکانیسم ماشه در برجام و چرایی پذیرش آن وجود دارد، ازجمله اینکه دکتر علی‌اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل روز دوشنبه در مصاحبه با پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR گفت:  آنچه رهبر معظم انقلاب در نامه مربوط به تأیید مشروط برجام نوشته و شروط و الزاماتی را برای اجرایی‌شدن مطرح کرده بودند، به برخی از آن عمل شد و به برخی عمل نشد. به هر حال اگر آن شروط انجام شده بود، حتماً سیر وقایع در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای به‌گونه‌ دیگری رقم می‌خورد. البته ایشان فرموده بودند رئیس‌جمهور آمریکا امضا کند و حتی رهبر معظم انقلاب از اول به قضیه‌ مکانیسم ماشه راضی نبودند و خلاف‌نظر ایشان انجام شد.

علی‌اکبر ولایتی، مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل

مطابق سند برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، هر یک از اعضای کمیته مشترک برجام می‌توانند پروسه «حل اختلاف» یا «مکانیسم ماشه» را در این کمیته کلید بزنند و با اصرار و پافشاری بر ادعای خود، درنهایت کار را به شورای امنیت سازمان ملل متحد بکشانند. قطعاً عضویت در برجام، اصلی‌ترین پیش‌شرط برای این اقدام محسوب می‌شود؛ مؤلفه‌ای که آمریکا از آن محروم است.

علاوه بر این، جمهوری اسلامی ایران با وجود بیان استدلالات حقوقی محکم، در انتظار تعیین تکلیف ماجرا از سوی دیگران (ازجمله رؤسای دوره‌ای شورای امنیت) نماند و فراتر از پاسخ حقوقی به اقدامات آمریکا، خود را برای پاسخ‌های سخت به هرگونه حماقت واشنگتن آماده کرده است. ایران به‌تدریج گام‌های کاهش تعهدات را برداشت و غنی‌سازی 20 درصد اورانیوم را در چارچوب برجام آغاز کرد.

بیشتر بخوانید:

شرط بازگشت آمریکا به برجام برداشتن تحریم‌هاست/حق داریم به آمریکا بدبین باشیم

انتخابات آمریکا و دل‌بستن یک جریان‌ داخلی به تیم بایدن

هم‌زمان با تحولات آمریکا و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در این کشور و درحالی‌که دونالد ترامپ و جو بایدن بر سر اجاره‌نشینی در کاخ سفید با یکدیگر رقابت می‌کردند، اصلاح‌طلبان فرضیه‌ای را مطرح کردند مبنی بر اینکه پیروزی بایدن در آمریکا موجب قدرت گرفتن جریان اصلاحات در ایران می‌شود. این موضوع باعث شد گرچه در ظاهر مقام‌های ارشد دولت و وزارت امور خارجه خود را بی‌تفاوت به انتخابات و پیروزی بایدن نشان می‌دادند، ولی در دل تمایل به آن داشتند که این را می‌توان در بخشی از مصاحبه محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با روزنامه «ایران» دریافت. او در بخشی از این مصاحبه، با بیان آشنایی 30 ساله‌اش با بایدن، گفت: انتظار می‌رود بایدن سیاست‌های عاقلانه‌تری را (نسبت به ترامپ) دنبال کند، ولی باید منتظر بمانیم و ببینیم.

کارشناسان معتقدند اگر کشور مستقل و انقلابی مانند ایران سرنوشت خود و گروه‌های سیاسی‌اش را به انتخابات کشوری دیگر گره بزند، خلاف استقلال سیاسی و اجتماعی است.

به باور کارشناسان سیاسی، دلبستگی به اینکه «اگر فلان شخص در آمریکا رئیس‌جمهور شود به نفع جریان ماست»، نوعی خودباختگی به‌شمار می‌رود. اینکه همه حواس‌، راهبرد و برنامه‌هایمان را مطابق با انتخاب یک رئیس‌جمهور در کشوری دیگر تبیین کنیم با استقلال ذاتی یک ملت مستقل مغایر است. بایدن و ترامپ هیچ تفاوتی با هم ندارند؛ یکی با مشت آهنین و دیگری هم با همان مشت ولی با دست‌کش مخملین جلو می‌آید. بایدن سال‌ها در آمریکا مسئول بود و همواره علیه ایران اقدام کرده است، حال اینکه رئیس‌جمهور شده است چطور می‌تواند به نفع کشورمان عمل کند و بتواند گروهی را در ایران سر کار بیاورد، موضوع مهمی است. طبعاً آن گروهی که بخواهد با پشتوانه رئیس‌جمهور آمریکا سر کار بیاید، معلوم است چه گروهی خواهد بود و چه کارهایی خواهد کرد.

ادعای بازگشت آمریکا به برجام و شرط ایران

جو بایدن پیش از انتخابات آمریکا در یادداشتی در سی‌ان‌ان مواضع خود را درقبال ایران و توافق هسته‌ای بیان و هدف سیاست خود را «سخت‌گیری هوشمندانه‌تر» علیه ایران بیان کرد. بایدن در آن یادداشت به بازگشت متقابل به برجام پرداخت، اما هدف آن را ایجاد محدودیت و مهار ایران ازجمله در برنامه هسته‌ای و سایر زمینه‌ها بیان کرده بود. او در آن یادداشت بر اعمال تحریم‌ها در زمینه‌های دیگر ازجمله حقوق بشری علیه ایران تأکید کرده بود.

جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا

با وجود این، طیف نزدیک به دولت و اصلاح‌طلبان پس از پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا تلاش کرده‌اند بازگشت دولت دموکرات در آمریکا را فرصت طلایی و منفذی برای خروج از فشار تحریم‌ها جلوه دهند. میل به پیروزی در انتخابات 1400 باعث شده است این طیف عامدانه چشمان خود را بر برخی از حقایق تاریخ نه‌چندان دور ببندند. درحالی‌که «اسحاق جهانگیری»، معاون اول رئیس‌جمهور درباره تقویت چندجانبه‌گرایی به موجب بازگشت به تعهدات برجامی ابراز خرسندی می‌کند، بایدن در مصاحبه با روزنامه نیویورک‌تایمز با بیان همگرایی آمریکا با متحدانش گفت: ما با مشورت متحدان و شریکانمان وارد مذاکرات و توافقات متعاقبی برای محکم‌تر و طولانی‌تر کردن محدودیت‌های هسته‌ای ایران و پرداختن به برنامه موشکی این کشور خواهیم شد.

درحالی‌که اشتهای دولت جدید دموکرات برای امتیازهای ریز و درشت در زمینه هسته‌ای، منطقه‌ای و موشکی بسیار بالاست، تمایلی برای رفع مؤثر تحریم‌ها نشان نمی‌دهند.

متأسفانه طیفی در داخل کشور از همه آنچه بایدن می‌گوید، فقط عبارت «بازگشت به برجام» را به صورت تقطیع شده می‌بینند، بدون آنکه مقدمه و مؤخره حرف‌هایش را بخوانند و بگویند. رهبر معظم انقلاب اسلامی همه این توطئه‌ها را سال‌هاست می‌بینند، خطرات را گوشزد می‌کنند و حتی با برخی فرمایشاتشان مانع از برخی اقدامات نابجا می‌شوند. امام خامنه‌ای در زمینه بازگشت آمریکا به برجام نیز همانند زمان امضای برجام، تضمین مهمی را مطرح کرده‌اند. به‌تعبیر مشاور مقام معظم رهبری، «ما هیچ اصرار و عجله‌ای نداریم که آمریکا برگردد؛‌ اما اگر می‌خواهد برگردد شروطی دارد و مهم‌ترینش این است که تحریم‌ها را بردارد و معلوم بشود دولت جدید به تعهدات برجام پایبند است؛ یعنی اعلام کند و رئیس‌جمهور آمریکا هم متعهد شود.

به گفته مشاور مقام معظم رهبری در امور بین‌الملل، در نوبت اول مقرر بود باراک اوباما، رئیس‌جمهور وقت تعهد بدهد و شرط رهبر معظم انقلاب هم این بود که رئیس‌جمهور آمریکا مکتوب بنویسد که بعداً نتواند کتمان کند. البته گفتند قول شفاهی ما کافی است و رهبر معظم انقلاب هم به این راضی نبودند و متأسفانه قول شفاهی شد و بعد هم به قول شفاهی‌شان عمل نکردند.
وی افزود: لذا اگر آمریکا بخواهد به برجام برگردد، باید تحریم‌ها را پایان دهد و البته ما اصراری نداریم به این برگشت، می‌خواهد برگردد، می‌خواهد برنگردد. اگر می‌خواهند برگردند باید شروط مورد نظر و معقولی را انجام بدهند و کوتاهی‌های گذشته را جبران کنند. کوتاهی‌های گذشته هم این بود که نه‌‌تنها تحریم‌ها را برنداشتند، بلکه تحریم‌ها را‌ اضافه کردند و این خلاف تعهدی است که انجام دادند. لذا به طرف‌های مقابل حق بدهند که به تعهد آمریکایی‌ها شک کنند و بعد هم کارهایی که رئیس‌جمهور یا دولت در آمریکا انجام می‌دهد یا در هر کشور دیگری، دولت بعدی ملزم است که تعهدات قبلی را انجام بدهد.

انتهای پیام/4033/