اوراسیا در مکافات 2020

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، منطقه اوراسیا، به‌ویژه کشورهای حوزه آسیای مرکزی علاوه بر جبر جغرافیایی، یعنی محصور بودن در خشکی و دسترسی نداشتن به آب‌های گرم و محصور بودن در میان قدرت‌های بزرگی ازجمله چین، روسیه و ایران، با مشکلاتی همچون بحران خشکسالی، فقر و خودکامگی مواجه هستند.

فراتر از جنگ، آشوب، فساد و سرکوب، همه‌گیری کووید-19، مشکلات فزاینده‌ای را در منطقه برجای گذاشت. در بسیاری از نقاط اوراسیا ویروس کرونا به رهبران اقتدارگرای منطقه اجازه داد بدترین غرائز ذاتی خود را علیه مردم این منطقه به کار گیرند. با همه‌گیری ویروس کرونا و بسته شدن آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی در ماه فوریه، نخستین کشوری که واکنش ارتجاعی به آن نشان داد تاجیکستان بود. این کشور در ابتدا ویروس کرونا را «آنفلوانزای خوکی» و «التهاب لوزه» دانست! رئیس‌جمهور آذربایجان نیز در توجیه آزار و اذیت منتقدان مدعی شد کرونا، چاره‌ای برای وی باقی نگذاشته است.

حتی در هنگام پر شدن بیمارستان‌ها، ترکمنستان پس از ماه‌ها اصرار داشت زدن ماسک در این کشور تنها برای مقابله با گرد و غبار است. در کلیساهای گرجستان نیز که در سال‌های اخیر، اتفاق نادری در اوراسیا در زمینه حکومت‌داری بوده، قانون استفاده از وسایل مشترک مصرانه اجرا می‌شد. با فرارسیدن پاییز گرچه کشورهای حوزه اوراسیا دیرتر در معرض شیوع و همه‌گیری کرونا قرار گرفتند، اما بالاترین میزان آلودگی را در جهان ثبت کردند.

اقتصادهای منطقه با هجوم همه‌گیری کووید-19 مواجه شدند. برای کشورهای تولیدکننده نفت و گاز، قیمت پایین انرژی بر مصیبت‌های دیگر افزوده شد. آذربایجان که برای بازسازی ارزش «منات» (واحد پول آذربایجان) تلاش می‌کرد، اقداماتش با بن‌بست مواجه شد. تاجیکستان نیز که وابستگی بسیاری به درآمدهای حواله شده از سوی کارگران مهاجر این کشور در کشورهای دیگر داشت، با همه‌گیری کرونا مجبور شد روند انتقال مهاجران را متوقف و خود، مردمش را سیر کند. البته خیریه‌های خارجی نیز از کمک به این کشور غافل نشدند، اما مبلغ کمکی که پرداخت می‌شد، پاسخگوی مشکلات و هزینه‌ها نبود و در ترکمنستان از پلیس برای پراکنده‌کردن افراد حاضر در صفوف غذا استفاده می‌شد.

در سال2020 روند اصلاحات در ازبکستان کُند شد و نگرانی‌های بین‌المللی درباره سرقت کمک‌های خارجی افزایش یافت؛ کمک‌هایی که با اتکا به صادرات گاز ازبکستان، امید به بازپرداخت آن‌ها وجود داشت ولی این امید با همه‌گیری کرونا و وجود فساد در این کشور اهداکنندگان کمک‌ها و وام‌های خارجی را با نگرانی مواجه کرد.

در اوایل اکتبر2020 (اواسط مهرماه سال جاری) دولت قرقیزستان آچمز شد. در انتخابات پارلمانی این کشور احزاب وفادار به «آلمازبک آتامبایف»، رئیس‌جمهور قبلی که به جرم همدستی در پرونده فساد مالی در زندان بود، اکثریت خیره‌کننده‌ای را کسب کردند، ولی دولت فعلی به ریاست «سورنبای جین‌بکف» با دستکاری در نتیجه، احزاب حامی خود را به پارلمان فرستاد. پس از اعلام نتایج انتخابات بود که اعتراضات گسترده‌ای به سرعت به‌وسیله جوانان این کشور به‌ویژه در بیشکک به راه افتاد. معترضان با آزاد کردن آتامبایف، خواستار استعفای جین‌بکف، رئیس‌‌‎جمهور نزدیک به روسیه و برگزاری مجدد انتخابات شدند.

انتخابات پارلمانی قرقیزستان

البته سبک اعتراضات و کنش متحدان سیاسی آتامبایف باعث ایجاد ترس از ورود قرقیزستان به مرحله جدیدی از اقتدارگرایی شده است. در همین رابطه، حتی واشنگتن «راییمبک ماترائیموف»، یک مقام سابق گمرک این کشور را برای سرقت صدها میلیون دلار تحریم کرد. موضوع تخلفات و چپاول ماترائیموف و همسرش که ابتدا در روزنامه‌های قرقیزستان مطرح و در دو سال گذشته از سوی این جراید پیگیری شده بود، مبالغ زیادی را به خزانه این کشور برای استفاده نسل‌های بعدی بازگرداند و در ترمیم چهره بین‌المللی قرقیزستان مؤثر بود. البته به‌دنبال ناآرامی‌های پساانتخاباتی در بیشکک، موجی از خشونت علیه تجار چینی هم رخ داد که موجب تضعیف کمپین چندماهه بیشکک برای گرفتن تخفیف بدهی از پکن شد.

به‌دنبال بلبشوی سیاسی، هستند قهرمانانی که در فاجعه‌های یک سال گذشته قرقیزستان نادیده گرفته شدند. آن‌ها غالباً داوطلبانی هستند که از اوایل شیوع کرونا در این کشور سیستم بهداشتی ورشکسته قرقیزستان را حفظ و سپس پایتخت را در برابر غارتگران سوءاستفاده‌گر محافظت کردند.

در گرجستان که در سالیان اخیر به نماد کشوری با پیشرفت دموکراتیک بدل شده است و به همسایگان اوراسیایی خود فخر می‌فروخت، شاهد بودیم در جریان انتخابات پارلمانی احزاب مخالف از پذیرش نتیجه خودداری کردند و به نتیجه انتخابات معترض شدند.

جنگی کوتاه و وحشیانه

پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، بازیگران مناقشه قره‌باغ به دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان و میانجی‌گری روسیه خلاصه می‌شد، اما با روی کار آمدن «نیکول پاشینیان»، غرب‌گرا در ارمنستان، ترکیه با چراغ سبز روسیه وارد مناقشه و دمیدن در آتش باکو برای بازپس‌گیری مناطق اشغالی خود شد و آذربایجان در 27 سپتامبر 2020 (6 مهر سال جاری) جنگ 44 روزه‌ای را علیه همسایه غربی خود آغاز کرد. وحشی‌گری‌های رخ داده در این جنگ زخم‌های عمیقی را بر جای گذاشت. علاوه بر شواهد موجود در زمینه جنایات جنگی، دو طرف آذربایجان و ارمنستان هزاران سرباز را از دست دادند که سرانه مرگ و میر در این جنگ، بالاتر از جنگ آمریکا در ویتنام بود.

همراهی چکمه‌های ترک و رضایت روسیه از تضعیف دولت غرب‌گرا در ارمنستان، پیروزی را از آن جمهوری آذربایجان کرد تا این کشور دست به اصلاحات ژئوپلیتیک در قفقاز جنوبی بزند.

در دیگر سو نمی‌توان دو فاجعه رخ داده در سال 2020 را تحت عامل همه‌گیری کرونا تفسیر کرد. در فوریه، قوم کوچک «دونگان» قزاقستان از سوی دولت مرکزی مورد حمله قرار گرفت و هزاران نفر به قرقیزستان فرار کردند. در اوایل ماه مه نیز سدی در ازبکستان فرو ریخت، ده‌ها هزار نفر مجبور شدند خانه‌های خود را ترک کنند و برخی دیگر به نواحی مرزی با قزاقستان پناه بردند. از ساخت این سد که در دوران نخست‌وزیر «شوکت میرضیایف» بنا شده بود، فقط چند سال می‌گذشت.

البته فراتر از این وقایع بزرگ، رخدادهای دیگری نیز در سال 2020 در اوراسیا شکل گرفت که می‌توان به جنجال درباره یک فیلم با موضوع برقراری تعادل میان زندگی و جهانگردی که در بخارا ضبط شده بود، گرفته تا آشکار شدن چگونگی قتل یک نوجوان که دوباره زخم‌های قدیمی را در گرجستان باز کرد، اشاره کرد.

* کارشناس مسائل اوراسیا

انتهای پیام/4033/پ