یادداشت| مهدی خورسند؛
اوراسیا راه فرار ایران از تحریم‌ها
دسترسی به بازارهای اوراسیا و بهره بردن صحیح از مزیت ژئوپلتیک ایران می‌تواند یکی از دست‌یافتنی‌ترین راهها برای فرار از تحریم‌های غربی‌ها باشد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، زمانی‌که در بازه زمانی سال‌های 1390 تا 1392 فشارهای همه‌جانبه تحریم‌ها علیه ایران تحمیل شد، کشور درگیر پیچیدگی‌های تحریم نشد و با استفاده از ظرفیت‌های همسایگان توانستیم موج مخرب تحریم‌ها را با کمترین آسیب پشت سر بگذاریم؛ اما با روی کار آمدن دولت جدید در ایران برای حل و رفع مشکل تحریم‌های بین‌المللی، دولت مستقر به پشتوانه آرای خود موضوع مذاکره با غرب را مطرح کرد.
ماحصل مذاکرات انجام‌شده، توافق هسته‌ای یا برجام بود که به‌گفته بسیاری از دیپلمات‌های سیاسی و اقتصادی دولت تدبیر و امید، هیچ دستاورد اقتصادی برای کشور دربر نداشته است. البته نباید از دستاوردهای سیاسی برجام بگذریم، زیرا برجام ایران را از ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد خارج کرد و در عمل اجماع جهانی را شکست، ولی نقد اساسی واردشده بر برجام، انتفاع نداشتن ایران از توافق هسته‌ای بود.
یکی دیگر از انتقادات واردشده به توافق هسته‌ای این بود که توقع زیادی برای مردم از کنار این توافق ایجاد شد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان حتی حل مشکلات آب خوردن مردم را نیز به این توافق گره زد و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در جلسه بررسی این توافق در کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم، به صراحت از رفع همه تحریم‌های بین‌المللی گفت؛ اما با روی کار آمدن دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا قطعیت محض از بین رفت و با تشدید تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا علیه ایران و تهدید شرکت‌های اروپایی برای قطع همکاری با تهران، اوضاع برای کشورمان سخت‌تر شد.
دولت به‌جای تعیین بدیل در دیپلماسی اقتصادی خود که معطوف به غرب بود، تلاش نکرد و تمرکز بر تعامل با غربی‌ها حفظ شد.
یکی از فرصت‌های از دست رفته سیاست «نگاه به شرق» بود. پس از امضای برجام، رئيس‌جمهور چین با چند بسته پیشنهادی چندین سفر به ایران انجام داد، ولی اقبالی از سوی دولت ایران ندید. ظرفیت اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز به‌صورت کامل مورد استفاده قرار نگرفت و این مهم باعث شد که تحریم فشار بیشتری بر کشور تحمیل کند. کمااینکه ایران می‌توانست از ابزار برقراری ارتباط سیاسی-اقتصادی با شرق به‌عنوان مؤلفه چانه‌زنی با غرب بهره ببرد که این فرصت با بی‌تدبیری از دست رفت.
کالای باارزشی به نام امنیت
جمهوری اسلامی ایران تولیدکننده کالای بسیار ارزشمندی به نام «امنیت» در منطقه پرآشوب اما ارزشمند غرب آسیاست که اقتصادهای بزرگ شرق و غرب به انرژی و سرمایه‌گذاری در آن نیاز مبرم دارند. ایران نتوانسته این کالای گران‌بها که بن‌مایه توسعه اقتصادی دنیاست را به‌صورت درستی به قدرت‌های بزرگ بفروشد و همین مهم باعث شده، در مذاکرات و معاملات بین‌المللی وجود امنیت ایجاد شده از سوی ایران در منطقه نادیده گرفته شود.
از سوی دیگر با وجود نیاز غربی‌ها به‌ویژه اروپایی‌ها به کارکرد امنیتی ایران در این منطقه در زمینه مبارزه مواد مخدر، پولشویی و موضوع مهاجرت، شرقی‌ها نیاز مبرمی به ایران دارند. ایران از مزیت‌های فراوان ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک برخوردار است که باید از این مزایا استفاده بسیاری ببرد. ایران مهم‌ترین نقش را در حلقه اتصال کریدور شمال -جنوب و شمال-غرب و ترانزیت برای کشورهای شرقی به‌ویژه کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا ایفا می‌کند.
این روزها که تجارت ترجیحی ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا در حال انجام است و احتمالاً عضویت رسمی ایران در این اتحادیه انجام می‌شود، چند نکته را باید به اعضای اوراسیا یادآور شد و ایران باید با دست بالا در مذاکرات پیوستن به این اتحادیه ورود کند.
موفقیت ایران در زیربار فشارهای بین‌المللی در گرو موفقیت در کارآمد بودن، ثبات در قوانین گمرکی و کاهش هزینه‌ها و زیرساخت‌های چابک و کارآمد است.
ایران سه مزیت در این اتحادیه دارد که نخستین و مهم‌ترین آن‌ها، کاهش زمان ترانزیتی، دوم، امنیت مسیر و سوم، کاهش هزینه ترانزیت است که برای کشورهای محصور در خشکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا مزیت بی‌بدیل است.
نکته‌ای که وجود دارد، برخی تعلل‌ها در داخل برای عملیاتی شدن این مزیت‌هاست. در بُعد داخلی ایران تلاش‌هایی برای تقویت زیرساخت‌ها ازجمله زیرساخت‌های حمل‌ونقل انجام داده است که باید بیشتر تقویت شود. ایران به توسعه زیرساخت بندری و اسکله‌های پهلوگیری در چابهار و مناطق دیگر اقدام کرده است.
ایران باید بکوشد با چابک سازی و بهینه‌سازی سیستم‌های اداری، گمرکی و ایجاد مزیت‌های رقابتی از نظر کاهش هزینه برای بخش خصوصی و تجار بین‌المللی برای استفاده از پهنه ایران برای تزانزیت کالاها به مقابله با تحریم‌ها بپردازد.موفقیت ایران در زیربار فشارهای بین‌المللی در گرو موفقیت در کارآمد بودن، ثبات در قوانین گمرکی و کاهش هزینه‌ها و زیرساخت‌های چابک و کارآمد است.
ارتباط با شرق به‌خصوص کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا که برخی از آن‌ها ذیل ژئوکالچر ایران باستان تعریف می‌شوند و نزدیکی فرهنگی بسیاری با کشورمان دارند، به بازارهای ایران تنوع می‌بخشد. علاوه بر این، روسیه و چین بارها اعلام کرده‌اند بدون توجه به تحریم‌های غرب حاضر به گسترش همکاریها با تهران هستند؛ فرصتی که دولت جمهوری اسلامی ایران باید از آن بهره بیشتری ببرد.
دسترسی به بازارهای اوراسیا و بهره بردن صحیح از مزیت ژئوپلتیک ایران می‌تواند یکی از دست‌یافتنی‌ترین راهها برای فرار از تحریم‌های غربی‌ها باشد. دستاورد دیگر این است که افزایش مزیت ترانزیتی ایران برای کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا و تثبیت جایگاه ایران در مسیر اصلی جاده‌ای ابرپروژه «یک کمربند-یک راه» چین، هزینه تحریم‌های بین‌المللی ضدایرانی را برای آمریکا و هر کشور دیگری آن‌قدر بالا می‌برد که در عمل این تحریم‌ها کم‌اثر و حتی بی‌اثر خواهند شد.
* کارشناس امور شرق آسیا و قفقاز
انتهای پیام/4033/
انتهای پیام/
در گفتوگوی تفصیلی با آنا تشریح شد؛
