ناتوانی دولت در کنترل قیمت‌ها و مدیریت بازار خودرو/ عرضه خودرو در بورس کالا اجرایی می‌شود؟

محمدصادق‌پور- گروه اقتصادی خبرگزاری آنا،‌ نوسانات قیمت خودرو در چند ماه اخیر و افزایش پی‌درپی قیمت‌‌ها تحت تاثیر هیجانات بازار موجب شد تا مجلس شورای اسلامی طرح عرضه خودرو در بورس کالای ایران را مطرح کرده و برای سامان دادن به این بازار اقدام کند.

بر اساس این طرح در صورتی که عرضه خودرو در بورس کالا محقق شود اعمال نظام قیمت‌گذاری ممنوع خواهد شد و در این شرایط قیمت نهایی خودرو در فرایند حراج تعیین می‌شود. لذا با ممنوعیت قیمت‌گذاری، با دامنه نوسان برای قیمت در نظر گرفته مواجه نخواهیم شد.

مراحل اجرایی طرح مذکور به این صورت است که ابتدا براساس فرمولی که شورای رقابت آن را تهیه و تدوین می‌کند، قیمت پایه هر خودرو مشخص شده و بر این اساس کالاهای حقیقی در بورس کالا قابل عرضه خواهد بود. یعنی اینکه قیمت اعلام شده از سوی شورای رقابت تنها قیمت پایه آن خودرو بوده که بر روی تابلو اعلام خواهد شد، پس از طی این فرایند متقاضیان واجد شرایط با شرکت در حراج قیمت پیشنهادی خود را اعلام می‌کنند، در این حراج به ارائه‌دهنده بالاترین پیشنهاد خودرو تعلق خواهد گرفت.

همچنین پس از به اجرا درآمدن این طرح، خودروساز و واردکننده خودرو حق عرضه خودرو در خارج از بستر معاملات بورس کالا را نخواهند داشت.  ازاین‌رو نیروی انتظامی نیز خودروهای مشمول این طرح را که در خارج از بورس کالا عرضه و معامله شده‌اند را شماره‌گذاری نخواهد کرد. بنابراین بازار خودروهای صفرکیلومتر در انحصار بستر معاملاتی بورس کالا خواهد بود.

روح‌الله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی دراین‌باره می‌گوید در حال حاضر کشور ظرفیت تولید خودرو را دارد، اما به دلیل توزیع غیرشفاف این محصول، بازار فروش خودرو دچار آسیب‌های فراوان شده است. وقتی خودرو که یک کالای مصرفی است، به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شود، بازار به هم ریخته و آشفته خواهد شد.

به گفته وی طرح تحول بازار و صنعت خودرو سبک، با همکاری اندیشکده‌ها و منتقدان، در مجلس آماده شده است و بعد از اعلام وصول در حال حاضر در کمیسیون صنایع و معادن در حال بررسی است.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس می‌افزاید مبنای این طرح، اصلاح روش توزیع و فروش خودرو است و این امر با عرضه این محصول در بورس کالا محقق می‌شود، با عملیاتی شدن این موضوع، روش‌های توزیع خودرو صفر به غیر از مسیر بورس کالا بسته می‌شود تا خودروسازان نتوانند از درهای پشتی، خودرو را به فروش برسانند. با فروش خودرو در بورس کالا،  میزان عرضه و تقاضاست که قیمت را تعیین می‌کند و عملا قیمت‌گذاری دستوری به دلیل ناکارآمد بودن حذف خواهد شد.

ایزدخواه می‌گوید اگر قیمت تعادلی خودرو در بورس بالاتر از قیمت تمام شده باشد از اختلاف قیمت بین بازار و قیمت تمام شده، مالیات گرفته می‌شود تا رانت موجود به جای این که به جیب دلالان یا خودروساز رود، در اختیار دولت قرار گرفته و صرف افزایش تولید خودرو شود تا قیمت‌ها هم پایین بیاید.

به گفته وی در طرح تحول بازار و صنعت خودرو سبک پیشنهاد شده است تا از مالیات اخذشده از بورس خودرو، ۲۰ درصد به خزانه رفته و صرف توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی شود و ۷۰ درصد هم به خودروساز‌ها وام کوتاه‌مدت داده شود تا تولید خود را افزایش دهند. در این میان فقط ۱۰ درصد برای پاداش به خودروسازان در نظر گرفته شده است تا اگر عرضه خودرو آن‌ها بالا بود به تشخیص شورای رقابت به خودروسازان تعلق گیرد و به این ترتیب سود خودروساز صرفا در افزایش تولید قرار دارد.

عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با اشاره به اینکه در این طرح کیفیت خودرو دغدغه نمایندگان است، می‌گوید در شاخص‌هایی که برای فرمول جدید نحوه قیمت‌گذاری قیمت تمام‌شده خودرو پیشنهاد شده‌ است، مولفه‌هایی مانند ایمنی، مصرف سوخت و صادرات خودرو هم در نظر گرفته شده‌ است، با این روش درصورتی که خودرویی ایمنی بالایی داشته باشد، خودروساز با اجازه قانون می‌تواند سود بیشتری از فروش خودرو به دست آورد و عملا مجبور به افزایش کیفیت خودرو می‌شود.

نمایندگان مجلس شورای اسلامی «هدف اصلی از این طرح را خارج کردن خودرو از یک کالای سوداگری و سرمایه‌ای به یک کالای مصرفی عنوان کرده‌اند. هم اکنون ظرفیت تولید خودرو در سال بیش از ۲ میلیون خودرو و به اندازه نیاز کشور است و مشکل اصلی در سفته‌بازی و سوداگری است.

بر این اساس عرضه خودروی تولید شده در بورس بحث افزایش کیفیت خودرو را هم در بر دارد. تمامی خودروهای تولید داخل صرفا از طریق بورس کالا عرضه می‌شوند و این مکانیزم راحتی است. خریداران خودرو در بورس حق فروش خودرو را تا دو سال بعد نخواهند داشت و خریداران خودرو تا بازه زمانی دو ساله ملزم به پرداخت مالیات سنگینی خواهند شد. تمام خودروهای سبک صفر کیلومتر داخلی و برخی خودروهای خارجی هم مشمول این طرح می‌شوند. همچنین هرکس در سال فقط یک خودرو از یک مدل می‌تواند از بورس کالا خریداری کند. در بورس کالا، خودرو با قیمت تمام شده و واقعی معامله می‌شود و قیمت پایه را سازمان حمایت از مصرف کننده مشخص می‌کند.»

از سوی دیگر کارشناسان معتقدند چنانچه در اجرای طرح عرضه خودرو در بورس کالا آزادسازی قیمت‌ها صورت گیرد این طرح موفقیت‌آمیز خواهد بود. یعنی این امکان فراهم باشد که قیمت‌ خودروها توسط بازار تعیین شود. اگر قرار است خودرو در بورس‌ کالا عرضه شود باید این اتفاق بر اساس قوانین جاری بورس صورت گیرد.

از این رو حضور شورای رقابت به منظور تعیین قیمت، «نقض غرض است». چرا که اگر می‌خواهیم بازار تعیین‌کننده باشد پس باید قیمت‌گذاری را به بازار واگذار کرد. چنانچه یک قیمت تعیین شده از قبل توسط شورای رقابت وجود داشته باشد و قیمت پایه برای امروز و فردا و... مشخص شود، قابل پذیرش نیست. پس عرضه در بورس به شرطی اثر بخش خواهد بود که تمام شرایط اصولی بورس رعایت شود.
اگرچه صدای مخالفت‌ با این طرح از گوشه و کنار شنیده می‌شود، اما آنچه که روشن است ناتوانی دولت در کنترل قیمت‌ها و مدیریت بازار خودرو و نوسان مدام قیمت‌ها است. با این جال طرح عرضه خودرو همچنان در حال بررسی است و هنوز نهایی نشده است، از این رو منتقدان دلسوز پیشنهادات خود را در راستای بهبود این طرح ارائه دهند تا در مرحله اجرا با چالش‌های کمتری روبرو شود.

انتهای پیام/4133/پ