اسلوب هنری حافظ در به‌کارگیری الفاظ و مفاهیم قرآنی

کامران شاه مرادیان، استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق در گفتگو با خبرنگار حوزه فرهنگی و هنری گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، درباره نحوه به‌کارگیری مفاهیم قرآنی در شعر حافظ گفت: حافظ در بسیاری از مقوله‌های عاشقانه، عارفانه و مفاهیم دینی و اجتماعی به زبان غزل سخن گفته و یکی از ابواب ارزنده این شاعر گرانقدر مفاهیم قرآنی است.

وی افزود: یکی از وجوه تسمیه تخلص این شاعر، به عنوان «حافظ» این است که نه تنها حافظ کل قرآن مجید بوده بلکه استاد قرائت و صاحب علم قرائت هفتگانه و روایات چهارده‌گانه نیز بوده است. حافظ در یکی از ابیات خود به این موضوع اشاره می‌کند که «عشقت رسد به فریادگر خود به سان حافظ/ قرآن ز بر بخوانی در چارده روایت».

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق بیان کرد: حافظ، فقط یک قاری ساده قرآن نبوده است و دانش او در زمینه قرآنی به قرائت‌های هفتگانه ختم نمی‌شود، بلکه این شاعر خوش ذوق در باب قرآن‌پژوهی هم لب به سخن گشوده و طبع‌آزمایی کرده است. «ز حافظان جهان کس چو بنده جمع نکرد/ لطایف حکمی با نکات قرآنی یا در جای دیگر مؤانست و همدمی خود را با قرآن این‌گونه اظهار می‌کند که «ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ/ به قرآنی که اندر سینه داری».

شاه‌مرادیان عنوان کرد: از دیگر وجوه اعتبار شعر حافظ که به مدد الهام از مفاهیم قرآنی شکل گرفته است، می‌توان به تضمین آیات قرآنی در دل اشعار و ابیات او اشاره کرد. بیت «شب وصل است و طی شد نامه هجر/ سلام فیه حتی مطلع الفجر» به آیه ۵ سوره قدر اشاره دارد. همچنین بیت «چشم حافظ زیر بام قصر آن حوری سرشت/ شیوه جنات تجری تحتها الانهار داشت» به آیه ۱۰۰ سوره توبه اشاره می‌کند.

پژوهشگر برتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق، با اشاره به تجلی مفاهیم قرآنی در اشعار حافظ به شیوه اشاره و تلمیح به آیات افزود: این شیوه اشاره و تلمیح به آیات، یکی دیگر از هنرهای دامنه‌دار حافظ در دیوان اشعار اوست؛ خواجه شیراز به زیبایی هرچه تمام‌تر مفاهیم قرآنی را در بسیاری از ابیات و غزلیات خود، منعکس کرده است. بیت «صبر کن حافظ به سختی روز و شب/ عاقبت روزی بیابی کام را» اشاره به آیه ۱۴۹ سوره بقره دارد که می‌فرماید «استعینوا بالصبر و الصلوة». همچنین حافظ در بیت «سیر سپهر و دور قمر را چه اختیار/ در گردشند بر حسب اختیار دوست» به آیه ۵۳ سوره اعراف اشاره دارد که می‌فرماید «والشمس و القمر و النجوم مسخرات بامره».

وی ادامه داد: از این دست مفاهیم و اشارات قرآنی در شعر حافظ فراوان بوده و این امر نشانگر این موضوع است که نفحه نفس رحمانی در اشعار حافظ ارزندگی غزلیات او را صد چندان کرده است. البته تک تک اشعار این شاعر گرانقدر سرشار از رایحه معرفت است و به قول خود حافظ «شعر حافظ همه بیت الغزل معرفت است/
آفرین بر نفس دلکش و لطف سخنش»

انتهای پیام/4118/