رقابت جهانی بر سر تولید واکسن کرونا/ رتبه ایران در این رقابت علمی بین‌المللی چند است؟

به گزارش خبرنگار حوزه علم، فناوری و دانش‌بنيان گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، حدود 140 پروژه‎ جهانی برای تولید واکسن کرونا به‌صورت رسمی در حال انجام  است. در این بین، 26 واکسن روی انسان‌ها تست شده‌ و امید می‌رود یکی از این تلاش‌ها تا قبل از پایان سال 2020 به نتیجه برسد، امری که در تاریخ ساخت واکسن‌ بی‌سابقه به حساب می‌آید؛ چراکه توسعه، تأیید و تولید گسترده هر واکسن‌ معمولاً سال‌ها و حتی دهه‌ها طول می‌کشد. در عین حال تضمینی وجود ندارد که درمانی برای این بیماری پیدا شود.

صرف‌نظر از این مسائل، از ابتدای شیوع کرونا دانشمندان در اقصی‌نقاط جهان بی‌وقفه و باسرعت در تلاش بودند و به پیشرفت‌های بسیاری نیز داشته‌اند. اولین آزمایش واکسن 60 روز پس از اشتراک‌گذاری توالی ژنتیکی ویروس توسط چین انجام گرفت و سازمان بهداشت جهانی آن را  «دستاوردی باورنکردنی» نامید.

 دانشگاه آکسفورد که یکی از گروه‌های فعال در حوزه توسعه واکسن کرونا به شمار می‌رود، اخباری تلویحی دال بر ایمن بودن و پاسخ‌دهی مثبت بدن به این واکسن را اعلام کرده است. گروه تحقیقاتی آکسفورد بر این باور است که تا پایان سال میلادی، آماده تحویل واکسن قطعی کرونا خواهند بود. همچنین گفته می‌شود شرکت‌ مدرنا شانس بالایی برای تولید سریع واکسن کرونا دارد.  واکسن این شرکت در فاز نهایی، روی ۳۰ هزار بیمار آزمایش خواهد شد.

در آن سوی دنیا و در قاره‌ آسیا، چین نیز اعلام کرده که تا پایان سال میلادی واکسن خود را عرضه می‌کند. گروه داروسازی ملی چین گفته است که آنها در فاز پایانی مرحله آزمایش انسانی این واکسن قرار دارند و تا حدود سه ماه دیگر واکسن چینی تولید خواهد شد. شورای فدرال روسیه نیز خبر داده که این کشور به احتمال زیاد در ماه دسامبر سال جاری تولید واکسن را آغاز خواهد کرد.

تولید واکسن کرونا در رقابت با زمان

واکسن‌ها به طور ساده سیستم ایمنی بدن را فریب می‌دهند و این تصور را برای سیستم ایمنی ایجاد می‌کنند که فرد به بیماری مبتلا شده است. اینجاست که بدن وارد عمل شده و پاسخی را برای حذف عامل متجاوز آماده می‌کند. طبیعتاً بدن به‌سادگی پیروز می‌شود و به طور معمول، واکنش در برابر بیماری را به خاطر خواهد سپرد. واکسن‌ها به کمک بخشی از پاتوژن یک بیماری یا تمام آن ساخته می‌شوند.

از آنجایی که سیستم ایمنی بدن، ویروس را به‌صورت بخش‌هایی مجزا تشخیص می‌دهد (نه به‌عنوان یک پازل) بنابراین تولیدکنندگان واکسن باید تصمیم بگیرند کدام بخش‌های این پازل را برای استفاده در واکسن استفاده کنند تا به بهترین نحو رفتار ویروس را تقلید کند. اهمیت این موضوع در اینجاست که ممکن است برخی از قطعات پازل با گذشت زمان تغییر کنند و برخی دیگر توسط سیستم ایمنی بدن حتی تشخیص داده نشوند.

پس از انتخاب یک روش خاص، واکسن ساخته و با دقت آزمایش می‌شود. با توجه به اینکه هیچ درمان روشنی در حال حاضر برای بیماری ویروس کرونا وجود ندارد، تنها کاری که می‌توان انجام داد، این است که واکسیناسیون را روی داوطلبان انجام داده تا متوجه شویم که آیا ایمنی به وجود می‌آورد یا خیر. تنها گزینه‎‌  موجود  نظارت بر افراد برای تعیین میزان آلودگی پس از واکسیناسیون است. این روش به داوطلبان زیادی احتیاج دارد و متأسفانه رسیدن به نتایج قطعی زمان‌بر است. اکنون شرکت‌های داروسازی با نظارت سازمان بهداشت جهانی برای هر مرحله از ساخت واکسن مجوز می‌گیرند و در صورت موفقیت‌آمیز بودن آزمایش‌ها وارد فاز بعدی می‌شوند.

سه فاز حیاتی تولید واکسن

آزمایش‌های بالینی واکسن کرونا در سه فاز انجام می‌شوند و پس از آن است که واکسن در مقیاس وسیع در دسترس عموم قرار خواهد گرفت. در فاز نخست، دوزهای مختلفی از واکسن به تعداد کمی از داوطلبان سالم داده می‌شود تا از دوز مناسب و همچنین از ایمن بودن واکسن، اطمینان حاصل شود. هدف اصلی در اینجا شناسایی دوز مناسب برای مرحله بعدی روند آزمایش و همچنین رد هرگونه مشکل اساسی از نظر ایمنی در بدن افراد است.

در فاز دوم، واکسن به تعداد افرادی بیشتری تزریق می‌شود، اغلب بین 100 تا 200 نفر اما گاهی اوقات روی هزاران نفر هم انجام شده است. در این مرحله محققان ارزیابی می‌کنند که آیا واکسن می‌تواند یک پاسخ ایمنی دائمی ایجاد کند و همچنین بر اثرات جانبی احتمالی نظارت می‌کنند.

در فاز سوم، واکسن را می‌توان آزمایش کرد تا میزان حفاظت آن در برابر عفونت طبیعی بررسی شود. این فاز اغلب شامل ده‌ها هزار داوطلب سالم است تا ثابت شود که واکسن از بروز بیماری جلوگیری می‌کند و مشکلات نادر یا عوارض جانبی بخصوصی را نشان نمی‌دهد. همچنین در این فاز می‌توان اثرات واکسن بر گروه‌های مختلف افراد یا نمونه‌ها را ارزیابی کرد. سرعت آزمایش‌ها فاز سوم نیز به میزان آلودگی بستگی دارد اگر میزان عفونت بسیار پایین بود، این آزمایش‌ها می‌تواند ظرف چند ماه به پایان برسد.

وضعیت کلی تولید واکسن

طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، در حال حاضر و در ابتدای ماه آگوست 26 آزمایش بالینی برای واکسن کرونا  جدید در جهان در حال انجام است: هشت مورد در چین، چهار مورد در ایالات متحده، دو مورد در استرالیا، دو مورد در انگلستان، دو مورد در هند، یک مورد در روسیه، کره جنوبی، ژاپن، کانادا و آلمان. 

 این‌ها پروژه‌هایی هستند که اکنون روی انسان آزمایش می‌شوند. بیش از 135 مورد تحقیقات واکسن‌شناسی در مراحل پیش از آزمایش بالینی در سراسر جهان در حال انجام است. واکسن‌های سینواک چین، مدرنای آمریکا و دانشگاه آکسفورد، انستیتوی بیولوژی ووهان، انستیتوی بیولوژی پکن در حال حاضر در فاز سوم قرار دارند و بقیه در فاز یک و دو به سر می‌برند.

 بنابراین انتظار می‌رود تا پایان سال جاری شاهد نتایج مثبتی دست‌کم از سوی یکی از این گروه‌ها باشیم، اگرچه در این مرحله نمی‌توان پیش‌بینی کرد که آیا این واکسن‌ها استانداردهای لازم را رعایت می‌کنند یا خیر.

 آیا باید دل به واکسن بست؟

به رغم تلاش‌هایی که برای ساخت واکسن کرونا در حال اجراست، منطق حکم می‌کند  که منتظر دیگران نمانیم و خودمان تا رسیدن واکسن یا داروی این بیماری، پروتکل‌های بهداشتی را به‌دقت رعایت کنیم.  هر چند کشورهای بزرگ گفته‌اند مراحل آزمایش بالینی این واکسن‌ها در شرف اتمام است؛ اما میلیاردها نفر در جهان سکونت دارند و تولید واکسن با این رقم در بهترین حالت هم مدت‌ها طول خواهد کشید. بنابراین عاقلانه است که برای حفظ سلامت خودمان و اطرافیان‌، مسائل ساده بهداشتی مانند ماسک و دستکش و شستشوی دست و این قبیل را رعایت کنیم.

ایران در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

ایران نیز یکی از کشورهایی است که پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه توسعه واکسن داشته است. بر اساس آخرین گزارش‌ها؛ پنج گروه برجسته ایرانی در زمینه توسعه واکسن کرونا فعالیت دارند. این پروژه‌ها در فاز اول و دوم قرار دارند و روی حیوانات آزمایش داشته‌اند. به گفته رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت؛ هنوز وارد مرحله سوم و مطالعه بر روی انسان‌ها نشده‌ایم. این واکسن تکنولوژی فوق‌العاده پیشرفته‌ای دارد و روند ساخت آن به گونه‌ای است که باید ژن ویروس کرونا، در یک ویروس جدید (آدنوویروس) وارد شود و آن ویروس به‌عنوان واکسن به بدن فرد تزریق شود.

انتهای پیام/4021/پ