تشریح برنامه علمی مدیریت و توسعه پایدار دریاچه ارومیه/ کمک دانشگاه آزاد اسلامی برای بهبود وضعیت حوضه آبریز دریاچه ارومیه

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- محدثه حسینی؛ طرح پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای (پایش) در دانشگاه آزاد اسلامی در راستای اجرای سند دانشگاه اسلامی است و بر اساس راهبردهای «ساماندهی نظام موضوعات پژوهش‌ها، پایان‌نامه‌ها، رساله‌ها و فرآیند راهنمایی کارآمد جهت رفع نیازهای مادی و معنوی جامعه اسلامی با تأکید بر پیوستگی آموزش و پژوهش» و با رویکرد احصای چالش‌ها و اولویت‌های پژوهشی تراز اول کشور اجرایی شده و که این طرح به‌صورت مستدام در حال به‌روزرسانی است.

طرح «پایش آزاد» در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی مخفف «پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی» است که هدف آن تبدیل چالش‌های کلان کشور به زمینه‌های پژوهشی است که استاد و دانشجو بتوانند بر اساس آن موضوع پایان‌نامه و یا رساله تعریف کنند.

بر اساس نظام پایش آزاد، واحدهای ویژه نیز مانند دانشگاه‌های آزاد اسلامی هر واحد استانی در یک موضوع خاص پیشران شده تا به حل چالش‌های کشور کمک کنند.

در نظام پایش دانشجویان در کنار اینکه بر اساس علاقه خود موضوعی را موردمطالعه قرار دهند، در رفع مسائل کشور نیز سهیم می‌شوند، در این شرایط است که دانشجو احساس مفید واقع‌شدن پژوهش و مطالعه خود را دارد.

بیشتر بخوانید:

احیای دریاچه ارومیه با مشارکت جامعه محلی/ خطر خشک شدن دریاچه ارومیه کاهش یافت

این می‌تواند مبنایی باشد تا در مقطع دکتری موضوع رساله خود را با دقت بیشتری انتخاب کند و پژوهشی اثرگذار انجام دهد. هم‌چنین نظام پایش به‌صورت شبکه‌ای در حال اجرا است که موقعیت جغرافیایی استاد و دانشجو حائز اهمیت نیست. دانشجویان و اساتید در سامانه‌ای با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند و در صورت رسیدن به توافق می‌توانند به ادامه فعالیت خود بپردازند.

دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه داخلی ایران، بزرگ‌ترین دریاچه آب‌شور در خاورمیانه، و ششمین دریاچه بزرگ آب‌شور دنیا است. این دریاچه از اواسط دهه ۸۰ شروع به خشک شدن کرد و امروزه درخطر خشک شدن کامل قرار دارد. برخی کارشناسان محیط‌زیست پیش‌بینی می‌کنند در صورت خشک شدن این دریاچه هوای معتدل منطقه تبدیل به هوای گرمسیری با بادهای نمکی خواهد شد و زیست محیط منطقه تغییر خواهد کرد.

علاوه بر نمک بسیاری از آلودگی‌ها شامل فلزات سمی سنگین مورداستفاده در صنعت و مواد سمی مورداستفاده در کشاورزی به آب‌های سطحی و زیرسطحی مرتبط با دریاچه نفوذ کرده و در صورت خشک شدن دریاچه بسیاری از مواد سمی هوازی شده و خطرات بیماری‌های تنفسی برای زیست‌بوم و مردم منطقه به وجود خواهد آورد.

دریاچه ارومیه یکی از چالش‌های کشور است که در خصوص این دریاچه دو برنامه علمی (برنامه علمی احیای دریاچه ارومیه و برنامه علمی مدیریت و مهندسی محیط‌زیست و توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه) تدوین و تهیه‌ شده است.

برنامه علمی احیای دریاچه ارومیه بر عهده دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارومیه و مجری آن نصرت آقازاده است. هم‌چنین محمدابراهیم رمضانی مجری برنامه علمی مدیریت و مهندسی محیط‌زیست و توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه است.

راه‌اندازی مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه

مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه با سه هدف اصلی «معرفی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به‌عنوان مرکزی فعال، توانمند و نقش‌آفرین و اثرگذار در امر مدیریت توسعه پایدار و کمک به احیای دریاچه ارومیه و ارائه‌کننده خدمات فنی و مهندسی، پژوهشی، آموزشی در ارتباط با مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار در شمال غرب کشور»، «ظرفیت‌سازی و تشکیل تیم‌های تخصصی و علمی با استادان گروه‌های تخصصی دانشگاه و کارشناسان و مدیران در مرکز» و «انجام طرح‌ها و پروژه‌های مدیریت و مهندسی محیط‌زیست، توسعه پایدار برای بهبود وضعیت محیط‌زیست، توسعه پایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه» در سال ۱۳۹۷ و در واحد تبریز راه‌اندازی شد.

برنامه علمی مدیریت و مهندسی محیط‌زیست و توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه

تاکنون 41 چالش مهم و اولویت‌دار و نزدیک به 3 هزار زمینه پژوهشی حوضه آبریز دریاچه ارومیه با تلاش اساتید، نمایندگان و کارشناسان خبره سازمان‌های ذی‌نفع و ذی‌ربط در قالب 5 کارگروه تخصصی طی 20 ماه گذشته در مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه دانشگاه آزاد اسلامی تبریز احصا شده است.

بر اساس رویکرد این دانشگاه و به‌منظور کمک به بهبود وضعیت محیط‌زیست اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی و رسیدن به توسعه پایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در مواجهه با بحران‌های منطقه و بهره‌گیری اثربخش از ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه محیط‌زیست و توسعه پایدار، مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه دانشگاه آزاد اسلامی تبریز به‌عنوان دبیرخانه برنامه علمی مدیریت و مهندسی محیط‌زیست و توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه تعیین‌شده است.

به گفته محمد علی‌اکبری رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی، برنامه علمی مدیریت و مهندسی محیط‌زیست و توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه، باهدف نقش‌آفرینی این دانشگاه به‌عنوان مرکزی برای حل مسئله و مشکلات جامعه، فراهم‌سازی زمینه و بستر لازم و مناسب جهت ایجاد بانک اطلاعات، ساماندهی، هدایت و راهنمایی پژوهش‌ها و مطالعات در امر مدیریت و مهندسی محیط‌زیست و توسعه پایدار (شامل امور آب، خاک، شاخه‌های مختلف کشاورزی، محیط‌زیست و منابع طبیعی، امور و موضوعات اجتماعی و اقتصادی و سلامت) تدوین‌شده است.

وی معتقد است که این برنامه علمی، بعد از شناسایی، تعیین و اولویت‌بندی چالش‌ها، ارائه راهبردها، نتایج و دستاوردهای تحقیق و مطالعه زمینه‌های پژوهشی، قادر است در مرحله اجرای برنامه‌های عملیاتی و آموزشی و کاربردی، کیفیت زیست، ارائه برنامه و راهکار و ایجاد سازوکار و ساختار پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای (پایش) برای بهبود وضعیت شاخص‌های محیط‌زیست و توسعه پایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه کمک کند.

محمدابراهیم رمضانی مجری نظام موضوعات مدیریت و مهندسی محیط زیست و توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه و رئیس مرکز تحقیقات مدیریت توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه دانشگاه آزاد اسلامی در گفتگو به خبرنگار خبرگزاری آنا می‌گوید که این برنامه علمی، تنها طرح درون دانشگاهی، در کنار چهار طرح تحقیقاتی برون دانشگاهی و در حال اجرای این مرکز تحقیقات است که بیش از 50 متخصص حوزه‌های مختلف محیط‌زیست، کشاورزی، فنی مهندسی، علوم انسانی و هنر شمال غرب کشور با آن همکاری داشته و هم‌اکنون بر اساس دستورالعمل اجرای نظام پایش آزاد، در قالب هفت شورای دانشی شامل کشاورزی، هنر، علوم پایه، علوم اجتماعی، علوم مهندسی، علوم انسانی و علوم پزشکی، نسبت به انجام شرح وظایف موظفی تبیین شده در دستورالعمل مربوطه فعالیت می‌کند.

چالش‌های احصا شده این برنامه علمی

ریزگردها و اثرات منفی آن، فرونشست دشت‌ها، بهره‌برداری ناپایدار از محصولات فرعی مراتع و جنگل‌ها، تخریب و تغییر کاربری اراضی در مراتع و جنگل‌ها، چرای مازاد بر ظرفیت در مراتع، کاهش تولید علوفه در مراتع، شیوع آفات و بیماری گیاهان مراتعی مرتعی و جنگلی، نابودی گیاهان اندمیک مراتع، آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها، کاهش ذخایر ژنتیکی در جنگل‌ها و مراتع، عدم رونق طبیعت‌گردی پایدار، نبود آموزش و سیستم برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب، آلودگی محیط‌زیست سکونتگاه‌های انسانی، ناکارآمدی مدیریت پسماند، وجود آلودگی منظر و صدا، مشکلات زیست‌محیطی و توسعه پایدار در عمران از جمله عناوین چالش‌های برنامه علمی مدیریت و مهندسی محیط‌زیست و توسعه پایدار حوضه آبریز دریاچه ارومیه است.

همچنین شهرسازی و معماری، آلودگی منابع آب و فاضلاب، مشکلات ساختاری، مدیریت منابع، فناوری و آموزش و پژوهش، آلودگی خاک، خشک‌سالی، تغییر اقلیم، اثرات نامطلوب تغییر اقلیم بر امنیت غذایی، اتلاف آب در بخش کشاورزی، کشت مناسب برای شرایط کم‌آبی، الگوی تناوبی نامناسب، کشت مناسب برای شرایط شوری، بالا بودن ریسک در بخش کشاورزی، پایین بودن رشد بخش کشاورزی، شوری خاک، کاهش تنوع زیستی میکروبیوم خاک، عدم وجود برنامه مدیریتی مرتع‌داری، تأثیر منفی عوامل محیطی بر سلامت ساکنین، عدم مشارکت محلی ساکنین روستایی، ضعف دانش و آگاهی مشارکت، توسعه‌نیافتگی اقتصاد روستایی، سطح درآمد پایین و اشتغال ناپایدار، فقر و معیشت ناپایدار، نارسایی‌های حاکمیتی، مخاطرات سرمایه‌گذاری، بازدهی پایین اقتصاد انرژی، هزینه‌های بالای اقتصادی سلامت و بهداشت از دیگر چالش‌های تدوین‌شده این برنامه علمی است.

انتهای پیام/4084/