کارگردانی فرانسوی که قربانی جاه‌طلبی شاه شد!/ نسیم دل‌انگیز «بادصبا» و خاطره تلخ یک سقوط +فیلم

به‌گزارش خبرنگار حوزه سینمایی گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، مستند 70 دقیقه‌ای «باد صبا» ساخته «آلبر لاموریس» فیلمساز فرانسوی است که در سال 1347 (1969 میلادی)  به سفارش وزارت فرهنگ و هنر وقت ایران با محوریت فرهنگ و طبیعت کشورمان ساخته شد.

این فیلم، بخشی از دیدنی‌های طبیعی و فرهنگی  ایران را از طریق فیلمبرداری با بالگرد نشان می‌دهد. موسیقی آن از آثار سنتی موسیقی ایرانی و ساخته حسین دهلوی و ابوالحسن صبا است. منوچهر انور کارگردان، نویسنده، مترجم و گوینده شناخته‌شده نیز که آن روزها به تازگی 40 سالگی را پشت سر گذاشته بود گویندگی این مستند را به عهده گرفت.

متن فاخر و صدای گیرای انور در کنار تصاویر فوق‌العاده و بدیع لاموریس، «باد صبا» را به یکی از ماندگارترین فیلم‌های مستند از نگاه مخاطبان و منتقدان تبدیل کرده است. ضمن این که با گذشت 50 سال از تولید این فیلم، می‌توان باد صبا را یک سند مردم‌شناسی و ایران‌شناسی نیز در نظر گرفت.

لاموریس کارگردان فیلم فرانسوی «بادکنک قرمز» بود که در سال 1960 ساخته شد و برای آن  موفق به دریافت جایزه اسکار بهترین فیلمنامه و نخل طلایی فستیوال کن شد.

مشاوران فرهنگی شاه از این فیلمساز فرانسوی خواستند مستندی درباره فرهنگ غنی و جذابیت‌های ایران بسازد. لاموریس با وجود رؤیای غریبی که از غرق‌شدن در دریای خزر دیده بود این پروژه را پذیرفت.

او در تهران با پژوهشگر آمریکایی «پیتر چلکوسکی» ملاقات کرد. قرار بود فیلم از منظر چشم یک پرنده از آسمان روایت شود. اما چلکوسکی به لاموریس گفت ایران خصوصاً در مناطق بیابانی پرنده چندانی ندارد. اما لاموریس اصرار به پرواز داشت و با الهام از کتابی که چلکوسکی به او داد تصمیم گرفت راوی شخص اول فیلم، خودِ باد باشد و نام فیلم را هم «باد صبا» گذاشت.

اما نتیجه نهایی با وجود کیفیت هنری، مورد رضایت شاه قرار نگرفت. چون لاموریس تمایل زیادی به گرفتن تصاویری  از وجوه امروزی و صنعتی ایران که برای حکومت ایران از جنبه تبلیغی اهمیت داشت نشان نداده بود. بخش عمده «بادصبا» بیشتر طبیعت و معماری کهن ایران را از زاویه دید  بادی وزان و عبوری به تصویرکشیده بود.

به دستور شاه،  لاموریس بر خلاف میل خود ملزم شد تا جلوه‌های صنعتی مدنظر او را نیز به این فیلم مستند اضافه کند. سد کرج که در آن زمان در تبلیغات حکومتی یکی از مظاهر پیشرفت‌های عمرانی محسوب شده و شاه به آن تفاخر زیادی می‌کرد، یکی از این اماکن بود؛ جایی که برای پرواز بالگرد مکان خطرناکی به حساب می‌آمد.

در دوازدهمین روز از خردادماه سال 1349 (ژوئن1970 میلادی) حین فیلم‌برداری از سد کرج، بالگرد به کابل‌های مخصوص تمرین تکاوران برخورد و سقوط کرد. این حادثه منجر به کشته‌شدن آلبرت لاموریس 48 ساله و خلبان بالگرد شد. محمود نوربخش، فیلمبردار ایرانی فیلم، به همراه «پاسکال»، پسر لاموریس از این حادثه جان سالم به در بردند.

این فیلم که 85درصد آن از بالگرد فیلمبرداری شده است در سال 1978 (1356 شمسی) بر اساس دست‌نوشته‌ها  و طرح لاموریس تدوین و منتشر شد و اتفاقاً توانست در آن سال نامزد جایزه اسکار بهترین مستند شود. 

مستند باد صبا به کارگردانی آلبرت لاموریس را  از ایـنـجا ببینید. 

آذرماه سال 1398 و در جریان آیین افتتاحیه سیزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت با حضور منوچهر انور، تصاویر دیده‌نشده‌ای از راش‌ها و پشت‌صحنه این فیلم مستند به نمایش در آمد.

انور 91 ساله در این مراسم گفت: «کارگردان باد صبا دچار مصیبت‌های زیادی شده بود. اینجا آمده و گفته بود می‌خواهم نریشن انگلیسی داشته باشم. گفته بودند ما کسی را داریم که می‌تواند این کار را انجام دهد. او پیش دوست مشترکی می‌رود که استاد نقاشی در دانشکده هنرهای زیبا بود و من به او معرفی شدم. لاموریس بعد از دیدن یکی از فیلم‌های من، با من احساس نزدیکی کرد».

این هنرمند پیشکسوت ادامه داد: «لاموریس هنرمند بزرگی بود و اصرار داشت در گویندگی انگلیسی، کار دراماتیک شود. سپس فیلم را به زبان فارسی ترجمه کردیم. من این راش‌هایی که امروز می‌خواهیم ببینیم، پیش از این ندیده بودم و خیلی هیجان دارم. چیزی به نام عشق که اگر در فرهنگ ما معنی داشته باشد به من انرژی می‌دهد».

با تماشای مستند «باد صبا» احساس خوشایندی به بیننده ایرانی دست می‌دهد. احساسی که بیش از هرچیز طعم نوستالژیک دارد. مخاطب با دیدن این فیلم همچون سیمرغی بلندپرواز به تماشای زیبایی‌های ایران و مردمان آن  می‌نشیند.

انتهای پیام/4104/پ