«صاحبدلان» و جذابیت‌های داستانی کتاب خدا در ماه خدا

به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، در حال و هوای امروز و جغرافیای شهری ما قرآن چگونه می‌تواند محور اصلی یک فیلم یا سریال باشد؟ این پرسش به ظاهر ساده، احتمالاً در چهار دهه گذشته ذهن بسیاری از فیلمسازان، نویسندگان و البته مدیران سازمان صداو سیما را به خود مشغول کرده است. البته فیلمسازان و مدیرانی که دغدغه  تولید آثار نمایشی با محوریت  آموزه‌های قرآنی را داشته باشند.

تولید سریال‌های مبتنی بر قصه‌های قرآنی که در ژانر آثار تاریخی قرار می‌گیرد  را می‌توان بخشی از این فرایند دانست. سریال‌های یوسف پیامبر (ع) و مردان آنجلس (هر دو از ساخته‌های زنده‌یاد فرج‌الله سلحشور) از معدود آثاری هستند که هسته اصلی آن را قصه‌های قرآن تشکیل داده‌اند.

فراتر از این حقایق تاریخی مندرج در قرآن کریم، بحث تبیین فضائل و رذائل اخلاقی، اجتماعی و اعتقادی است که در قرآن بیان شده‌اند. پرداخت نمایشی به این‌گونه مفاهیم در قالب یک داستان تصویری موضوع مهمی است که تقریباً  می‌توان گفت دست تلویزیون در ساختن آثار نمایشی حداقل تا پاییز سال 1385 خالی بود.

مهرماه این سال و همزمان با ماه مبارک رمضان، سریال «صاحبدلان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی و تهیه‌کنندگی رضا جودی روی آنتن شبکه اول  سیما رفت. این مجموعه تلویزیونی پیش از آغاز پخش چندان خبرساز نبود. 

با توجه به موفقیت دو سریال طنز «خانه به‌دوش» و «متهم گریخت» که به ترتیب در سال‌های 83 و 84 به کارگردانی رضا عطاران از شبکه سوم سیما پخش شده بود، هم مخاطبان و هم کارشناسان توقع داشتند که فرمول تولید سریال کمدی برای ماه مبارک رمضان، تداوم یابد؛ اما این اتفاق رخ نداد. شبکه سوم سیما  سریال «زیرزمین» به‌کارگردانی علیرضا افخمی را که البته درون‌مایه‌های طنز داشت روی آنتن برد که نتوانست موفقیت کارهای عطاران را تکرار کند.

اما در نبود  یک سریال کمدی، برخلاف پیش‌بینی‌های اولیه این «صاحبدلان» بود که با وجود داستان جدی و مبتنی بر آموزه‌ها و داستان‌های قرآنی توانست آمار هشتاد درصد بیننده را از آن خود کند.

صاحبدلان، داستان زندگی پیرمردی صحاف به نام سید خلیل صحاف‌زاده (حسین محجوب) است که به همراه همسر دومش اکرم (مهرانه مهین ترابی) پسرش (حمید ابراهیمی) و نوه‌اش دینا (باران کوثری) در خانه‌ای قدیمی که متصل به کارگاهش است زندگی می‌کند.

او برادری به نام جلیل (محمد کاسبی) دارد که برخلاف خلیل به اعتقادات مذهبی پایبند نیست و با فعالیت‌های تجاری نامشروع،  ثروت فراوانی  به هم  زده است. رابطه خلیل و جلیل به خاطر بی‌توجهی جلیل به امور معنوی و غرق‌شدن در مادیات و البته بی‌اعتنایی او به اعتبار و میراث پدری شکراب است.

در این میان، فرد ناشناسی به سیدخلیل مراجعه می‌کند و قرآنی قدیمی را برای صحافی و ترمیم به او می‌سپارد. ورود این قرآن به زندگی خلیل او را با چالش‌های روحی و اعتقادی مواجه می‌کند و از سوی دیگر ماجراهایی را شکل می دهد که با مفاهیم قرآنی در ارتباط است. دینا نوه او نیز با این وضعیت جدید درگیر می‌شود و ماجراهای فراوانی شکل می‌گیرد که بخش عمده آن در دو قطبی خلیل و جلیل و اطرافیان آنها شکل می‌گیرد.

در سریال صاحبدلان، برخی قصه‌های قرآنی به شکل جذاب، کنجکاو برانگیز و باور‌پذیر امروزی شده‌اند. خلیل مدام خواب‌هایی را می‌بیند که در حال نجاری و ساختن یک کشتی است در حالی که باران شدیدی می‌بارد و دستان او نیز در غُل و زنجیر است ( ماجرای کشی نوح و نجات مومنان وغرق شدن مشرکان)؛ جوانی که قرآن را برای صحافی پیش خلیل می‌آورد، نیمه‌شبی او را به خیابان‌های شهر می‌برد تا خلیل شاهد ماجراهای عجیب و واکنش‌های عجیب‌تر جوان ناشناس شود (داستان خضر و موسی(ع))؛ خلیل و نوه‌اش دینا با کتاب خدا نزد جلیل می‌روند و برای اثبات حقانیت خود از خدا طلب شفای همسر فلج جلیل ( ثریا قاسمی) را دارند، اما با برخورد سرشار از غرور و تحقیرآمیز جلیل مواجه می‌شوند (رفتن حضرت موسی (ع) و هارون نزد فرعون) دسیسه عموی جوان دینا و افتادن او در چاه و دوری از پدربزرگش (ماجرای حضرت یعقوب(ع) و فراق یوسف(ع)) همه و همه از جمله  داستان‌های قرآنی هستند که در این سریال به لطف فیلمنامه قوی علیرضا طالب‌زاده و کارگردانی مؤثر محمد حسین لطیفی برای بیننده جذاب و دیدنی شدند.  

شخصیت‌پردازی خوب و به دور از کلیشه‌های مرسوم سریال‌های تلویزیون باعث شد تا رابطه سید خلیل و دینا به عنوان پدربزرگ و نوه، شیرین و طبیعی به نظر بیاید؛ رابطه‌ای که با وجود علاقه متقابل این دو گاه در مسیر دست‌اندازهای عاطفی و احساسی قرار می‌گرفت. سیدخلیل هیچ‌گاه در قامت مرشد و پیر فرزانه‌ای که به عنوان شخصیت مثبت داستان مدام در حال نصیحت‌کردن است ظاهر نشد و دینا هم  نقش دختری امروزی که در عین متانت، حاضرجواب و جستجوگر حقیقت است به خوبی در بستر داستان این مجموعه جای گرفت.

باران کوثری در تنها تجربه حضور در یک سریال تلویزیونی، بازی درخشانی در صاحبدلان داشت. پوریا پورسرخ، محمد کاسبی، برزو ارجمند، مهرانه مهین‌ترابی و حمید ابراهیمی نیز هر کدام در نقش‌های خود بازی خوب و به‌اندازه‌ای ارائه کردند تا صاحبدلان را به سریالی ماندگار در میان سریال های مناسبتی ماه رمضان تلویزیون تبدیل ‌کنند. مجموعه‌ای که با گذشته چهارده سال از پخش، همچنان تازگی خود را حفظ کرده است.

صاحبدلان گواهی بر این ادعاست که اگر کار به دست کاردان‌ها سپرده شود، می‌توان قرآن کریم را به هسته یک فیلمنامه استخواندار و پر فراز و نشیب تبدیل کرد و از آن سریالی ساخت که بتواند رضایت بینندگان را به همراه داشته باشد. مجموعه‌ای که برخلاف اغلب سریال های تلویزیونی قرآن را نه یک پدیده تشریفاتی در زندگی امروز که منبع بازتعریف اخلاق انسانی در عصر سرعت، پول  و ارتباطات دیجیتال معرفی کرد.

انتهای پیام/4104/