چگونه «حجاب‌های ظلمانی و نورانی» را بشناسیم و برطرف کنیم؟

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات و کتاب گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، یکی از موضوعات مهم دین اسلام دعوت به تفکر و اندیشه است. اهمیت تفکر آنچنان است که آن را از بهترین عبادت‌ها شمرده‌اند. ایام ماه پرفضیلت رمضان، ماه نزول قرآن یکی از فرصت‌های مناسب برای تدبر و اندیشیدن است. خبرگزاری آنا در پرونده «سی روز سی کتاب» بنا دارد کتاب‌هایی مناسب مطالعه در این ماه پربرکت را معرفی کند.

در یازدهمین مطلب از این مجموعه شما را با کتاب «حجاب‌های ظلمانی و نورانی» اثر حسین مازوجی آشنا می‌کنیم.

مبحث حجاب در عرفان اسلامی، جایگاه و اهمیت بالایی در مأثورات دینی و متون عرفانی داشته و بارها و به‌عناوین‌ مختلف در قرآن، روایات و خصوصاً متون عرفان اسلامی بدان اشاره‌ شده است. حجاب‌های سلوکی، موانع درونی و قلبی آدمی‌اند که مانع از قرب وی به‌ حق شده و او را از وصال حق محروم می‌کنند و مشحون از شوائب نفسانی، غفلت‌ها، ترک اولی‌ها و در کل، ایستایی سلوکی‌اند.

شاخصه‌های دسته‌بندی حجاب‌ها، در متون عرفانی فراوان است که شاخص منتخب نگارنده، شاخص مانعیت و رذالت تام برای حجاب‌های ظلمانی و توقف در کمالات اسمائی و صفاتی برای حجاب‌های نورانی است. حجاب‌های ظلمانی، وجه نفسانی و رذیلتی داشته و تماماً مشوق به عصیان و سرکشی آدمی‌اند؛ مانند حجاب نفس، کفر و شرک، جهل و تقلید و شیطان؛ اما حجاب‌های نورانی، وجه روحانی و قلبی داشته، و ذاتاً دارای هیچ رذیلتی نیستند، اما سالک شیفته به خود را از رشد در مراتب معنوی بازمی‌دارند؛ مانند عبادت، علم و معرفت، مکاشفه و کرامت، ذکر و مستحسنات سلوکی؛ یعنی در شاخص«مانعیت»، حجاب‌های ظلمانی وجه غلظت و عصیان، و حجاب‌های نورانی، وجه رقت دارند.

عوامل و روش‌هایی مانند معرفت و محبت الهی، ایمان و عمل صالح، توبه، مجاهده، ریاضت، ذکر قلبی و زبانی و فنا در شیخ سلوکی، در سیر سالک به او کمک می‌کند تا خود را از قید حجاب‌ها برهاند و به ذوق و معرفت شهودی و توحید ناب، عین‌الیقین و حق‌الیقین و درنهایت به مقام جمع‌الجمع و تحیر برسد. این تحقیق بنیادی به روش توصیفی ‌ـ ‌تحلیلی و بر اساس اطلاعات کتابخانه‌ای نگاشته شده است.

در کتاب «حجاب‌های ظلمانی و نورانی»، به حجاب‌های سلوکی اشاره شده که جایگاه ویژه‌ای در علم عرفان عملی دارد. سالک، در سلوک خویش، سعی دارد تا از بعد معرفت شناسانه و درونی، به معرفتی دست یابد تا به کمک آن، کثرات و موانع را پشت سر بگذارد و به توحید برسد، و به همین جهت، باید هم و غم خویش را به زدودن این موانع اختصاص دهد. افزون بر این، عارفان، مادامی که حجاب‌های سلوکی و باطنی (نفسانی، قلبی و روحی) را پشت سر نگذارند، به کشف و شهودات ربانی تام نخواهند رسید و از همین رو، ایشان به این موضوع در علم عرفان عملی، پرداخته‌اند و اهمیت بالایی برای آن قائل شده‌اند. حجاب‌های سلوکی، انفسی، و ناظر به درون و باطن سالکان هستند. کارکرد حجاب‌های سلوکی آن است که سالک را در مراتب دون نگه می‌دارد و مانع از سیر او درقوس صعود می‌شود. رفع حجاب‌های سلوکی برای سالک، ضروری است. نگارنده، سعی دارد تا عواملی را بررسی کند که در درون و جان سالکان، سبب گذشتن از حجاب‌ها می‌شود و به اسماء و صفات کلی و اساسی‌تر، رهنمون می‌شود. این عوامل، عواملی معرفتی، درونی و حاصل مجاهده نفسانی سالک‌اند، نه روش‌ها و تکنیک‌های عملی.

آنچه از مباحث این کتاب برداشت می شود این است که حجاب‌های نورانی، امور کمالی و معرفتی هستند که از یک سو خارق و کاشف حجاب‌های ظلمانی هستند و از طرف دیگر، اگر هدف و غایت تصور شوند، مانع قرب به حق می‌شوند. این حجاب‌ها موجب شیفتگی آنها به مقامات و معارف معنوی می‌شود و به همین دلیل، عارفان را از وصال جدا می‌کند. حجاب‌های نورانی، تشکیکی و دارای مراتب‌اند؛ زیرا در مانعیت و بازدارندگی خود، شدت و ضعف دارند و به دلیل همین مراتب مختلف، دارای اقسام متفاوتی هستند که از میان آنها می‌توان به حجاب عزت، اسماء و صفات الهی، عبادات، مقامات و کرامات، علوم و عقول، رسولان و پیران معرفتی، خوف و رجا، رضا، ذکر، عشق و محبت و مانند آن اشاره کرد.
 
کتاب «حجاب‌های ظلمانی و نورانی در متون عرفان اسلامی»، تألیف حسین مازوجی در 168 صفحه از سوی انتشارات بوستان کتاب راهی بازار نشر شده است.

انتهای پیام/4028/