انجمن‌های علمی دانشجویی زمینه‌ساز گسترش و پیشرفت‌ علمی کشور/ لزوم مسئله‌محور شدن فعالیت‌‌های انجمن‌ها

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- علیرضا محمدی؛ پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، پیشرفت‌های علمی و دستیابی جمهوری اسلامی به برخی از فناوری‌های نوین در سال‌های اخیر، به‌گونه‌ای حیرت‌انگیز بود که غربی‌ها را به‌شدّت نگران کرد و تشدید فشارها، کارشکنی‌ها و تحریم‌ها را با بهانه‌هایی از جمله موضوع هسته‌ای و توسعه قدرت موشکی بر جمهوری اسلامی تحمیل کردند.

ارتقای سطح علمی کشور، رشد مراکز علمی دانشگاه‌ها، کسب رتبه برتر ایران در تعداد مقالات و ارجاعات علمی و ثبت اختراعات و برتری در فناوری نانو، هسته‌ای، فضایی و سلول‌های بنیادی از جمله مهم‌ترین دستاوردهای علمی و فناوری انقلاب اسلامی به شمار می‌رود.

انجمن‌های علمی دانشجویی به‌عنوان بازوی علمی مسئولان دانشگاه‌‌‌ها می‌توانند در رشد پرشتاب علمی کشور نقشی مهم و مؤثر ایفا کنند. این انجمن‌ها فارغ از برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی و تخصصی در رشته‌های دانشگاهی باید بر روی «تولید علم» تمرکز ویژه‌ای داشته باشند.

رهبر معظم انقلاب در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی در 17 مهر 1398 می‌فرمایند: «رشد مقالات پُرارجاع دانشمندان ایرانی -نه یک مقاله‌ صِرف- مقالاتی که در دنیا به آن زیاد ارجاع [داده] می‌شود، در سال ۲۰۱۰، ۷۸ مقاله بوده، در سال ۲۰۱۸ به ۴۶۱ مقاله رسیده؛ [یعنی] چند برابر در طول چند سال. این‌ها چیزهای مهمّی است که انکار می‌کنند. ما تقریباً یک درصد جمعیّت جهان را داریم، یک درصد جغرافیای دنیای معمور را هم داریم، امّا تولید علم ما نزدیک به دو درصد دنیا است، یعنی دو برابر آنچه انتظار می‌شود از کشور، تولید علمی داریم».

انجمن‌های علمی با توجه به ظرفیت بالایی که دارند می‌توانند در توسعه علم و دانش اتفاقات خوبی را برای دانشگاه و فضای علمی کشور رقم بزنند.

زهرا درویش‌نیا، دبیر انجمن علمی دانشجویان رشته زیست‌شناسی دریا دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس و دانشجوی دکتری رشته زیست‌شناسی به دستاوردهای انجمن‌های علمی دانشجویی در چهل‌ویکمین سالگرد پیروزی انقلاب پرداخته است. در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانید.

آنا: توضیحاتی درباره تولید علم و نقش انجمن‌های علمی دانشجویی در پیشرفت علمی کشور توضیح بفرمایید.

درویش‌نیا: تشکل­‌هایی که با نام انجمن‌های علمی دانشجویی در دانشگاه‌ها ایجاد می‌شوند، زمینه‌ساز گسترش علم و پیشرفت‌های علمی کشور  بوده و از مهم‌ترین کانون‌های علمی و تأثیرگذار در تولید علم و فعالیت‌های علمی محسوب می‌شوند.

ایجاد انگیزه در دانشجویان و اساتید مربوطه برای فعالیت کردن در انجمن علمی، تبیین نقش کلیدی انجمن‌های علمی دانشجویی به‌عنوان حلقه مفقوده در تقویت برقراری ارتباط صنعت و دانشگاه و لزوم مسئله‌محور شدن فعالیت انجمن‌های علمی از راهکارهایی است که برای تقویت انجمن‌های علمی می‌توان در نظر گرفت.

در محیط علمی صاحب‌نظران حوزه‌های تخصصی، اهل علم و کسانی که فعالیت علمی می‌کنند باید به صورت فعال و گسترده ارتباطات و تعاملات علمی داشته باشند و این مهم زمانی میسر می‌شود که در وهله اول حمایت از انجمن‌های علمی-دانشجویی توسط نهادها، ارگان‌ها و مسئولان دانشگاهی صورت بگیرد.

امروزه شاهد هستیم فعالیت‌های انجمن‌های علمی-دانشجویی صرفاً محدود به ارتباط اساتید و دانشجویان نیست و نه تنها در حوزه آموزش بلکه اقدامات مثبتی در راستای فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی حوزه‌های تخصصی هر رشته به اقشار جامعه انجام می‌شود.

حمایت نشدن انجمن‌های علمی از چالش‌های انجمن‌های علمی دانشجویی است

آنا: آسیب‌ها و چالش‌های انجمن‌های علمی دانشجویی چیست؟

درویش‌نیا: آشنا نبودن دانشجویان با انجمن‌های علمی دانشگاه خود، مشخص نبودن جایگاه واقعی انجمن‌های علمی دانشگاه‌های کشور و عدم حمایت از انجمن‌های علمی در محافل علمی و اجتماعی از جمله چالش‌های انجمن‌های علمی دانشجویی است که باید برای حل این مسئله اقدامات اساسی توسط مسئولان مربوطه صورت بگیرد.

لزوم مسئله‌محور شدن فعالیت انجمن‌های علمی

آنا: چه راهکاری برای تقویت انجمن‌های علمی در دانشگاه‌ها وجود دارد؟

درویش‌نیا: ایجاد انگیزه در دانشجویان و اساتید مربوطه برای فعالیت کردن در انجمن علمی، تبیین نقش کلیدی انجمن‌های علمی دانشجویی به‌عنوان حلقه مفقوده در تقویت برقراری ارتباط صنعت و دانشگاه و لزوم مسئله‌محور شدن فعالیت انجمن‌های علمی (مسئله‌یابی در حوزه تخصصی و ارائه راهکار در آن زمینه) از راهکارهایی است که برای تقویت انجمن‌های علمی می‌توان در نظر گرفت.

آنا: انجمن علمی دانشجویی زیست‌شناسی دریای دانشگاه تربیت مدرس از چه سالی تأسیس شده است؟ درباره انجمن‌تان مختصری توضیح دهید؟

درویش‌نیا: انجمن علمی دانشجویی زیست‌شناسی دریا، انجمنی نوپا و تازه‌تأسیس است که فعالیت خود را از مهرماه سال 1397 آغاز کرده است. در ابتدای کار یکی از اهداف و سیاست‌گذاری اصلی انجمن علمی دانشجویی زیست دریا «آگاهی‌سازی و افزایش مسئولیت‌پذیری اجتماعی در مورد زباله‌های دریایی» بود.

عوامل تنش‌زای انسانی مانند آلودگی‌ها، برداشت بی‌رویه از منابع آبزیان، ساخت‌وساز‌های ساحلی در کنار تغییرات آب‌وهوایی از مهم‌ترین عواملی هستند که اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در کنار همه آسیب‌هایی که انسان به محیط زیست دریایی وارد کرده است، زباله‌های رهاسازی‌شده در مناطق ساحلی و دریایی دردی دیگر بر آلام مناطق ساحلی افزوده است.

افزایش جمعیت‌های ساکن ساحلی، گسترش صنعت توریسم و نا‌آگاهی از پیامدهای رهاسازی این زباله‌ها، از علل افزایش این پدیده شوم زیست محیطی است. با آگاهی از این معضل بزرگ، انجمن علمی دانشجویی زیست‌شناسی دریا دانشگاه تربیت مدرس برنامه‌هایی را با هدف آگاهی‌سازی عمومی در مورد اثرات رهاسازی زباله در سواحل و نیز جلب مشارکت مردمی جهت کاهش میزان این زباله‌ها طراحی کرده است. این برنامه‌ها غالبا با هدف قرار دادن قشر دانش آموزی و دانشجویی جامعه شکل گرفته که به صورت منسجم و در راستای هدف تعیین شده، اجرا شده است.

تشریح فعالیت‌های انجمن علمی زیست‌شناسی دریا دانشگاه تربیت مدرس

آنا: از ابتدای شکل‌گیری انجمن شما تاکنون چه فعالیت‌هایی انجام شده است؟

درویش‌نیا: همایش «دورریز، دورریز نیست» با حضور سخنرانان کلیدی مانند پروفسور جین پاسکال برژه (Jean-Pascal Berg) از فرانسه و صابر خدابنده دانشیار گروه زیست­‌شناسی­ دریا دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی دانشگاه تربیت مدرس در تاریخ 25 آذر 1397 در دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی برگزار شد.

در این همایش که با حضور اساتید و دانشجویان در داخل و خارج از دانشگاه (60 نفر شرکت‌کننده) برگزار شد، نگرش وسیعی از کاربرد­های گوناگون ضایعات ماهی اعم از استخراج ویتامین­‌ها، پروتئین‌ها، آنتی‌­اکسیدان­‌ها و همچنین مکمل­‌های غذایی و افزایش کیفیت مواد آرایشی و بهداشتی ایجاد شد.

این همایش که با بخش پرسش و پاسخ نیز همراه بود، تلنگری برای استفاده بهینه از ضایعات مختلف از جمله موجودات مختلف آبزی، چوب، کاغذ، پلاستیک و غیره بود. پس از اتمام همایش به شرکت‌کنندگان گواهی معتبر حضور در همایش اعطا شد. این همایش از بازخورد مثبتی برخوردار شد به طوری که پس از همایش ،سازمان شیلات کشور از سخنرانان کلیدی همایش برای برگزاری کارگاه در سازمان خود دعوت به عمل آورد.

از اهداف برگزاری این همایش می‌توان به افزایش آگاهی در سطح شهر، تغییر نگرش نسبت به ضایعات، ایجاد راهکار و ایده برای استفاده بهینه از ضایعات، برقراری تعاملات بین انجمن علمی دانشجویی و روابط بین‌­الملل اشاره کرد.

کارگاه آموزشی نگارش و ویرایش مقالات علمی انگلیسی در دو بخش مقدماتی و پیشرفته توسط انجمن علمی زیست‌شناسی دریا برگزار شد. پیاده‌سازی کارگاه مقاله نویسی از جمله فعالیت‌هایی پژوهشی‌ است که در جهت گسترش دانش علمی برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی مورد توجه قرار می‌گیرد.

از دیگر کارهای انجام‌شده در انجمن زیست‌شناسی دریا، برگزاری مسابقه نقاشی برای کودکان با موضوعات کودک و دریا، جنگل‌های حرای خلیج فارس، آلودگی‌ها و زباله‌های ساحلی، توریسم و گرمایش جهانی و خلیج فارس است.

انجمن علمی دانشجویی زیست‌شناسی دریا دانشگاه تربیت مدرس در اقدامی متفاوت مسابقه نقاشی با موضوع «زباله‌های دریایی» را برای کودکان کشور برگزار کرد. این انجمن معتقد است که فرهنگ‌سازی و آموزش برای حفظ محیط زیست باید از کودکی تمرین شود. به همین منظور فرصت را غنیمت شمرده و به مناسبت روز ملی خلیج فارس مسابقه نقاشی برای کودکان 3 تا ۱۲ سال طراحی شد تا ذهن کودکان نسبت به اکوسیستم‌های مهم کشورمان بازتر شود. فرهنگ‌سازی و آموزش مفهوم اکوسیستم به کودکان، هدف برگزاری این مسابقه اعلام شد.

موضوعات پیشنهادی در این مسابقه کودک و دریا، جنگل‌های حرّاهای خلیج فارس، مرجان‌های خلیج فارس، آبزیان آلودگی‌ها و زباله‌های ساحلی توریسم گرمایش جهانی و خلیج فارس بود که مورد استقبال بسیار خوب کودکان و والدین آن‌ها قرارگرفت که خود می‌تواند نشانی از اثر بخشی این برنامه باشد.

 در این مسابقه که به مناسبت روز ملی خلیج فارس برگزار شده بود از بین حدود ۱۰۰ اثر ارسالی، ۵ نقاشی به عنوان نقاشی‌های برتر مسابقه انتخاب و مورد تقدیر قرار گرفت. برگزاری این مسابقه در حالی بود که ضرورت ایفای «مسئولیت اجتماعی دانشگاه» در سال‌های اخیر مورد توجه جدی‌تر قرار گرفته است.

آنا: در خصوص اکوسیستم‌های طبیعی فعالیتی در انجمن شما شده است؟

درویش‌نیا: بله، برگزاری مسابقه عکاسی زباله‌ها در اکوسیستم‌های طبیعی (اولویت با اکوسیستم‌های دریایی طراحی) یکی از این برنامه‌ها بود که به آثار برتر اول تا سوم جوایز ارزنده‌ای اهدا شد.

از دیگر فعالیت‌های انجام شده توسط انجمن علمی دانشجویی زیست‌شناسی دریا، برگزاری برنامه‌هایی به منظور آگاه‌سازی عمومی درباره محیط زیست بود که در این زمینه به مناسبت روز جهانی محیط زیست در تاریخ ۱۵ خرداد برنامه‌ای با شعار «با آلودگی هوا بجنگیم» برگزار شد.

طراحی و دوخت کیسه‌های پارچه‌ای و توزیع آن میان دانشجویان و افراد جامعه به منظور آگاهی‌سازی در مورد عدم استفاده از کیسه‌های پلاستیکی از دیگر فعالیت‌های انجمن علمی زیست‌شناسی دریاست.

برگزاری نشست به مناسبت روز ملی خلیج فارس یکی دیگر از برنامه‌های انجمن علمی زیست‌شناسی دریا است. این برنامه در 10 اردیبهشت 1398 که روز ملی خلیج فارس نامیده شده است با حضور جعفر سیف‌آبادی (دانشیار گروه زیست‌شناسی دریا) به‌عنوان سخنران، اساتید و دانشجویان گروه زیست‌شناسی دریا و سایر گروه‌ها با موضوع خلیج فارس، تاریخچه و موقعیت اجتماعی و تاریخی آن برگزار شد.

همچنین برگزاری برنامه‌های پاکسازی سواحل کشور اعم از سواحل شمال کشور و جنوب کشور (جزیره قشم، جزیره هرمز و غیره) با هدف آگاهی‌سازی عمومی توسط این انجمن علمی برگزار شده است که در این برنامه‌ها شاهد حضور گسترده اساتید و دانشجویان زیست دریا و سایر رشته‌ها بوده‌ایم.

آنا: آیا برگزاری کارگاه‌های آموزشی درباره مقالات علمی انگلیسی در دستور کار انجمن شما بوده است؟

درویش نیا: بله، کارگاه آموزشی نگارش و ویرایش مقالات علمی انگلیسی در دو بخش مقدماتی و پیشرفته توسط انجمن علمی زیست‌شناسی دریا برگزار شد. پیاده‌سازی کارگاه مقاله نویسی از جمله فعالیت‌هایی پژوهشی‌ است که در جهت گسترش دانش علمی برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی مورد توجه قرار می‌گیرد.

رقابت دانشجویان برای قبولی در آزمون‌های دکتری و ارائه مقاله جهت اخذ مجوز دفاع از رساله‌های دکتری، اهمیت ارائه مقالات متعدد علمی را بیش از پیش پررنگ کرده است. لذا آشنایی با روش‌های نگارش مقاله و تحقیق علمی ضروری است و در کارگاه‌های مقاله نویسی به اهمیت و چگونگی نگارش یک مقاله علمی و معتبر پرداخته می‌شود.

با توجه به اهمیتی که مقاله و تحقیق علمی در مقاطع مختلف تحصیلی دارد، بسیاری از دانشجویان برای ارائه مقالات معتبر و قابل استناد دغدغه دارند. در این خصوص انجمن علمی دانشجویی زیست‌شناسی دریا اقدام به برگزاری 35 ساعت کارگاه مقاله نویسی در دو بخش مقدماتی و پیشرفته به مدت 3 هفته کرد.

مدرس این کارگاه حمید سالاری‌جو از دانشجویان دکتری شیلات بود. این کارگاه در ۲۶ تا ۳۰ آبان ۱۳۹۸(بخش مقدماتی) و 16 تا 27 آذر ۱۳۹۸ (بخش پیشرفته) بود. در انتها جا دارد که از مهدی قدرتی شجاعی، استاد مشاور انجمن علمی زیست شناسی دریای دانشگاه تربیت مدرس تشکر کنم.

انتهای پیام/4118/پ