فناوری نانو برای فرآوری داروهای گیاهی استفاده می‌شود

گروه دانشگاه خبرگزاری آنا-زهرا جعفری اردکان؛ مطلب پیش رو ترجمه و بازنویسی ژورنالیستی از خلاصه یک مقاله علمی پژوهشی ISI حوزه دارویی تحت عنوان «اثر نانوتکنولوژی بر گیاهان دارویی» یا Influence of nanotechnology on herbal drugs است که توسط اچ.اس. انصاری نوشته شده و در سال 2012 در مجله «تکنولوژی و تحقیقات پیشرفته دارویی» یا journal of advanced pharmaceutical technology and research  منتشر شده و برای نخستین بار در ایران منتشر می‌شود. انصاری یکی از محققان مرکز تحقیقات دارویی دانشگاه جامعه همدرد در دهلی نو است.

در دو مقاله گذشته در مورد تاریخچه نانو و رابطه آن با طب سنتی، چالش‌ها و راهکارهای پیش رو بحث شد.

بیشتر بخوانید:

جای خالی فناوری نانو در طب سنتی/تحول عظیم داروسازی در راه است

در این مقاله در ادامه دو مقاله گذشته به روش‌ها و تکنیک‌هایی که در آن داروهای گیاهی با فناوری نانو فرآوری می‌شوند و در انتها به بحث و گفت‌وگو در مورد سمیت و استفاده از مواد نانو در زمینه طب سنتی می‌پردازیم.

تکنیک‌هایی که معمولاً برای فرمولاسیون استفاده می‌شوند عبارتند از:

روش همگن‌سازی فشار قوی: در این روش، چربی با فشار زیاد (100 تا 2000 بار) از طریق استرس برشی(مؤلفه‌ای از تنش که بر سطح مقطع یک جسم اعمال می‌شود) بسیار زیاد تحت فشار قرار می‌گیرد که منجر به اختلال در ذرات به زیر میکرومتر یا محدوده نانومتر می‌شود (باعث شکست ذرات به ذرات ریزتر می‌شود). روش همگن‌سازی فشار قوی یک تکنیک بسیار معتبر و قدرتمند برای تولید در مقیاس بزرگ ناقل‌های چربی با ساختار نانو، ترکیب دارویی لیپیدها، SLNها(نانو ذرات ليپيدی جامد) و امولسیون‌های تزریقی است.

روش نگهداری پیچیده: این یک فرآیند جداسازی خود به خودی دو فاز مایع در سیستم‌های کلوئیدی است، که از تعامل دو پلی‌الکترولیت با بار متضاد و مخلوط شدن با محلول آبی حاصل می‌شود. پلی‌الکترولیت‌ها الکترولیت‌هایی هستند که دوست دارند از هم جدا شوند و به صورت یون‌های منفی و مثبت درآیند. کلوئید نیز به مخلوط دو ماده گفته می‌شود که یکی از آن‌ها به‌طور یکنواخت و به‌صورت ذرات ریز در ماده دوم پخش شده باشد، حالتی بین محلول و سوسپانسیون که ذرات حل‌شونده در آن بزرگ‌تر از ذرات محلول‌ها هستند و نور را پخش می‌کند؛ اما در عین حال کوچک‌تر از ذرات مخلوط‌ها هستند و ته‌نشین نمی‌شوند. کلوئیدها دست‌کم از دو فاز تشکیل شده‌اند یکی فاز پراکنده شونده و دیگری فاز پراکنده‌کننده که به‌نوعی معادل محلول و حلال هستند.

روش بارش هم‌زمان: این روش، اصلاح روش نگهدارنده پیچیده برای تهیه ذرات با پوسته نانو است. گزارش شده است که این روش پایداری پراکندگی خوبی را برای داروهای با حلالیت کم در آب نشان می‌دهد.

روش نمک زدن: این روش براساس این پدیده است که با افزودن الکترولیت، حلالیت یک غیر الکترولیت در آب کاهش می‌یابد.

روش نانوبرداشت یا روش جابجایی حلال: این روش مبتنی بر رسوب‌گذاری سطحی یک پلیمر پس از جابجایی یک حلال نیمه قطبی است که با آب از محلول لیپوفیلی (چربی‌دوست) قابل جابه‌جایی است و در نتیجه باعث کاهش کشش سطحی بین دو فاز می‌شود که با تشکیل بعدی قطرات کوچک باعث افزایش سطح می‌شود. پلیمر ماده‌ای است که از میلیون‌ها ذره یکسان تشکیل شده مانند شکر که از میلیون‌ها مولکول گلولز یا موم که از میلیون‌ها اسید چرب تشکیل شده‌اند. از حلال آلی حتی بدون هیچگونه تکان دهنده مکانیکی استفاده می‌شود. در حقیقت در این روش از خاصیت آب‌گریزی چربی‌ها استفاده شده و یک حلال نیمه‌قطبی که یک سمت آن آب‌دوست و یک سمت آن چربی دوست است استفاده می‌شود. این حلال باعث بخش ذرات چربی در ابعاد خیلی کوچک در آب می‌شود.

روش امولسیون انتشار: این روش شامل آماده‌سازی امولسیون o / w (امولسیون روغن در آب) با استفاده از فاز روغن حاوی پلیمر و روغن در یک حلال آلی است که با فاز آبی امولسیون می‌شود. در این روش از دو فاز روغنی استفاده می‌شود که یکی حامل ماده مؤثر یا پلیمر و دیگری حاوی حلال نیمه قطبی است که این دو روغن به وسیله یک میکسر مخلوط می‌شوند و در نهایت فاز آبی به آن اضافه می‌شود.

روش‌های خود مونتاژ: خود مونتاژ فرآیندی فیزیکی است که در آن اجزای بی‌نظم، اتم‌ها یا مولکول‌های موجود از قبل خود را با واکنش‌های فیزیکی یا شیمیایی و بدون هیچ‌گونه مشارکت از منابع خارجی خود را در ساختارهای نانو مقیاس تنظیم می‌کنند.

انواع مواد نانوفارماسیوتیکال

مواد نانوفارماسیوتیکال فرآورده‌های دارویی هستند که با اصول این فناوری توسعه یافته‌اند، تحت عنوان محصولات نانوفارماسیوتیکال نام‌گذاری شده‌اند.

• نانوذرات پلیمری

• نانوذرات لیپید جامد

• نانوذرات مغناطیسی

• نانوذرات فلزی و معدنی

• نقاط کوانتومی

• میسل‌های پلیمری

• میسل‌های فسفولیپیدها

• نانو لیپوزوم‌های کلوئیدی

• دندریمرها

توسعه اخیر

این نانوذرات به عنوان رویکردی توانمند در سیستم‌های دارورسانی برای تحویل داروهای مورد استفاده در معالجه بیماری‌های مختلفی از جمله سرطان با عبور از سیستم رتیکولو آندوتلیال، افزایش نفوذپذیری و اثر احتباس و هدف‌گیری تومور مشخص شده‌اند. به تازگی، دانشمندان داروسازی با استفاده از یک رویکرد علمی، تمرکز خود را به طراحی سیستم‌های جدید تحویل دارو برای گیاهان دارویی تغییر داده‌اند. Cuscuta chinensis یک داروی سنتی چینی است که برای تغذیه کبد و کلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به عدم حلالیت در آب عناصر اصلی آن، جذب آن در زمان تجویز خوراکی می‌تواند محدود باشد. بنابراین، نانوذرات آن ساخته شد. یک مطالعه تجربی اخیر در مورد نانوذرات اسید پلیلاکتیک داروی گیاه ضدسرطان لیپوفیلیک (Cucurbitacins و Curcuminoids) با استفاده از روش بارش ایجاد شده است.

همچنین کارهایی در توسعه و توصیف SLNها برای طب سنتی چینی برای ارائه هدفمند دارو و افزایش فراهمی زیستی و کارآیی انجام شده است. در سال‌های اخیر، سیستم‌های حامل نانویی مانند نانوذرات پلیمری، لیپوزوم‌ها، SLNها، میسل‌های پلیمری، نانو امولسیون‌ها و غیره، به دلیل پتانسیل آنها در تهیه داروهای ضد سرطان از طریق راه خوراکی مورد بررسی قرار گرفته است. علاوه بر این، مسیر خوراکی پتانسیل بسیار خوبی برای تحویل داروهای سمی دارد و بنابراین توجه به توسعه شیمی‌درمانی از راه دهان در انکولوژی معطوف شده است.

مسائل مربوط به سمیت

اگرچه ممکن است داروهای نانو دارویی فرصت‌های بی‌پایان در زمینه تحویل دارو برای تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف قائل شوند اما ایمنی آنها نباید نادیده گرفته شود. تغییر در خصوصیات فیزیکوشیمیایی و ساختاری مواد نانو در کاهش اندازه می‌تواند باعث  فعل و انفعالات مواد شود که می‌تواند منجر به اثرات سم‌شناسی شود. در حال حاضر، دانشمندان باید بپذیرند که هنوز ارزیابی اولیه سم‌شناسی برای نانومواد بسیار زود است و فقط داده‌های کمی در مورد ایمنی و سمیت آن‌ها وجود دارد.

انتهای پیام/4138/پ