دولت بی عدالتی‌ها را در یارانه پنهان جستجو کند

به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری آنا، اولین مرحله حذف یارانه نقدی در شهریورماه در حالی صورت گرفت که واکنش‌های متعددی به همراه داشت؛ و با پرسش‌هایی همراه بود، اینکه با حذف یارانه متمکنین این پول در کجا خرج می‌شود و آیا این روشی برای بهبود اقتصاد کشور است یا جبران کسری بودجه دولت.

آذرماه سال ۱۳۸۹ بود که دولت وقت در راستای هدفمندی یارانه‌ها تصمیم گرفت تا هرماه یارانه به بیش از ۹۱ درصد جمعیت میلیونی کشورمان بدهد. از آنجا که در آن زمان غربالگری درستی برای تعیین یارانه بگیران صورت نگرفت، دولت مجبور شد تقریباً به همه متقاضیان یارانه تقدی بدهد. از آن زمان تاکنون تصمیم قطعی و یک‌باره برای شناسایی و خروج افراد از فهرست بزرگ یارانه بگیران انجام نشده و پرداخت یارانه برای دولت به معضلی بزرگ تبدیل شد به‌گونه‌ای که برخی از مسئولین حتی گفتند که هرماه برای پرداخت یارانه عزا می‌گیریم.

این مبلغ به‌گونه‌ای بود که زمانی که دولت هرماه به حدود ۷۸ میلیون نفر یارانه‌ای می‌داد، یکی از مقامات ارشد دولتی رقم ماهانه ۴۲۰۰ میلیارد تومان را به زبان آورد.

تاکنون چندین مرتبه برای حذف یارانه دهک‌های پر درآمد بحث شده بود، اما اجرایی کردن آن همواره با مشکل کافی نبودن اطلاعات و داده‌های مناسب در کشور همراه بود و با پیامدهای روانی حاصل از آن روبرو بود که دولت را از اجرایی کردن طرح با مشکل روبرو می‌کرد.

حذف ابتدایی یارانه‌ها

بالاخره اولین مرحله حذف یارانه‌ها هم‌زمان با آغاز پرداخت یکصد و سومین مرحله پرداخت یارانه نقدی انجام شد و حدود ۸۰۰ هزار نفر از فهرست بلند بالای ۷۵ میلیون نفری خیل یارانه بگیران حذف شدند.

دولت این اقدام را با دستور مجلس و تبصره ۱۴ قانون بودجه سال جاری، انجام داد و قرار شد که حاضران در سه دهک درآمدی بالا در جمعیت ۷۵ میلیون نفری یارانه بگیران را حذف یا غربالگری کند.

فرآیند حذف دهک‌های پردرآمد از شمول دریافت یارانه نقدی

 به گفته علی سرزعیم، معاون اقتصادی وزارت تعاون، دولت با تأسیس «پایگاه رفاه ایرانیان» به بیش از ۳۰ بانک اطلاعاتی متصل شده که این پایگاه کمک می‌کند تا سطح مطلوب و قابل قبولی از اطلاعات اقتصادی افراد جامعه تقریب زده شود.

وی با اشاره به اینکه این شیوه از پایش از یک پشتوانه علمی برخوردار است، افزاد ابتدا یکسری اطلاعات جمع‌آوری شده و تقریب زده می‌شود، آنگاه با پایشی که صورت می‌گیرد، برآورد می‌شود که تقریب‌ها به چه میزان درست عمل می‌کند.

حسین میرزایی سخنگوی ستاد اجرایی تبصره ۱۴ قانون بودجه کشور در تشریح این اقدام گفت: رتبه اعتباری افراد مبتنی بر داده‌های بانک‌های اطلاعاتی مانند شاخص خانوار، جنسیت سرپرست خانوار، تعداد و مجموع ارزش خودرو، تعداد و ارزش ملک ثبت شده به نام اعضای خانوار و سرپرست، تعداد سفرهای خارجی و برخی شاخص‌های قابل ارائه دیگر مشخص شده است.

چرایی حذف یارانه‌ها

در این میان دولتمردان معتقدند با حذف ۸۰۰ هزار نفر از فهرست یارانه‌بگیران، ماهانه ۳۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان از بودجه یارانه کاسته و صرفه‌جویی می‌شود و دولت انتظار دارد، با تداوم روند حذف یارانه بگیران، طی نیمه دوم سال مبلغی بیش از ۴۳۶ میلیارد تومان صرفه‌جویی شود. علی ربیعی سخنگوی دولت هم مبلغ صرفه‌جویی شده یک‌ساله از این بابت را، مبلغی دو برابر، یعنی بیش از ۸۷۳ میلیارد تومان عنوان کرد.

کارشناسان بر این باورند که اگر این کسری بودجه کنترل نشود تورم به دنبال داشته که در این میان، صرفه‌جویی حاصل از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها می‌تواند به ترمیم بودجه و کنترل آن کمک کند.

محمد حشمتی کارشناس اقتصادی حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد روی درآمد‌های دولت مؤثر دانست و گفت: با توجه به اختلالی که در درآمدهای دولت در یک سال اخیر به وجود آمده، حذف یارانه نقدی ثروتمندان می‌تواند تا حدودی این اختلال را جبران کند.

این کارشناس اقتصادی خاطر نشان کرد: هرگونه اقدامی که دولت در راستای کاهش هزینه‌های خود انجام دهد به نفع تمام دهک‌های جامعه است همچنین دولت می‌تواند از پس هزینه‌های خود برآید.

چرا تعلل

اگرچه بسیاری از مسئولین بر این باورند که اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها به این شیوه، تبعات منفی ندارد خللی در هزینه کرد خانوارها با دهک بالا به وجود نمی‌آورد، اما سدی که بر سر راه حذف یارانه‌های قرار داشت، حساسیت‌های اجتماعی بود و دولت به‌گونه‌ای ملاحظه ذائقه مردم را می‌کرد

با این حال رحیم زارع عضو کمیسون اقتصادی، ترس مسئولان از حذف یارانه نقدی ثروتمندان را زشت ارزیابی کرده و دراین‌باره تأکید کرد: یارانه نقدی فقرا و مشمولان کمیته امداد باید افزایش یابد تا عدالت یارانه‌ای محقق شود.

یارانه های پنهان اولویت اول

این درحالی است که نگرانی‌های متعددی در مورد شناسایی درست افراد برای دریافت یارانه وجود دارد.

هادی قوامی عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس مطالعه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برای حذف یک میلیون و ۴۰۰ هزار خانوار از دریافت یارانه بسیار ضعیف دانست و گفت: شیوه مطالعاتی وزارت کار نمی‌تواند به نتیجه درستی برسد و رافع مشکل نخواهد بود.

وی با بیان اینکه دولت باید ثروت افراد را از میزان درآمدشان مجزا کرده و با راستی‌آزمایی اقدام به قطع یارانه‌ها کند، افزود: به عنوان مثال گاهی فردی حقوق پایین، اما املاک متعددی دارد و در مقابل ممکن است فردی دیگر با حقوقی نسبتا بالا حتی صاحب یک آپارتمان کوچک نیز نیست. به گفته قوامی مجلس با حذف فله‌ای یارانه یارانه‌بگیران مخالف است و طبق قانون باید یارانه دهک‌های بالای جامعه با شرایط اقتصادی مساعد، حذف شود.

جبار کوچکی‌نژاد نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی و رئیس کمیته تحقیق و تفحص از سازمان هدفمندی یارانه‌ها  اقدام اخیر دولت در حذف یارانه برخی افراد را کاری کاملاً برعکس و خلاف قانون اعلام کرد و بیان داشت: آمارها و اطلاعات ما نشان می‌داد که دولت و سازمان‌های وابسته به آن هیچ وقت برای شناسایی دهک‌های پردرآمد جامعه به خودشان زحمت انجام تحقیق و تهیه یک گزارش شفاف و عملی را نمی‌دهند.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس با اشاره به اینکه دولت به جای افراد ثروتمند یارانه افراد محروم و صد در صد نیازمند را حذف کرده است تصریح کرد: به اعتقاد بنده این اقدام دولت با توجه به اطلاعات امروزی که در دست است توسط افراد ضدانقلاب و مغرضی انجام شده است که به یک شکلی می‌خواهند بین مردم و نظام دیوار ایجاد کنند.

از سوی دیگر رحیم زارع سخنگوی کمیسیون ویژه حمایت از تولید ملی نیز بر این باور است که  دولت باید به جای قطع یارانه پرداختی به مردم بخش یارانه‌های پنهان را ساماندهی می کرد.

نگاهی به  گزارش دفتر اقتصاد کلان معاونت هماهنگی برنامه و بودجه سازمان برنامه و بودجه کشور نیز  نشان می‌دهد که برآورد «میزان یارانه‌های پنهان پرداخت شده» توسط دولت در بودجه ۱۳۹۸ بالغ بر ۶۴۹ هزار میلیارد تومان است.

این در حالی دولت  است که در سال ۱۳۹۸ میزان کل یارانه نقدی پرداختی به مردم ۴۲ هزار میلیارد تومان است ؛ این یعنی یارانه‌های پنهان پرداختی دولت به مردم حدود ۱۶ برابر یارانه نقدی پرداختی دولت به مردم محسوب می شود.

در عین حال عمده یارانه‌های پنهان مستقیم به خانوار‌های پردرآمد می‌رسد؛ برای نمونه، از مجموع ۱۲۳ هزار میلیارد تومان بنزین، حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پایین (کم درآمد) و حدود ۶۷ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک بالا (پردرآمد) است. باید گفت، از میان ۲۴۹ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان مستقیم، ۱۵.۸ هزار میلیارد تومان به سه دهک کم درآمد  می‌رسد و رقم ۱۲۱ هزار میلیارد تومان سهم سه دهک پردرآمد می‌شود.

 از این رو  تمرکز دولت  بر روی ساماندهی یارانه‌های پنهان نتایج بهتری برای دولت دارد و ساماندهی یارانه‌های نقدی پرداختی به مردم ، باید در جایگاه دوم اولویت قرار بگیرد.

اسدالله عباسی سخنگوی هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی نیز  با انتقاد از بی‌توجهی دولت به وضعیت معیشتی دهک‌های کم‌درآمد گفت: به زودی در مورد یارانه‌های پیدا و پنهان و ۱۴ میلیارد دلار ارز اختصاصی به کالاهای اساسی جلسه غیرعلنی در مجلس تشکیل می‌شود. وی ازتشکیل جلسه غیرعلنی مجلس در هفته دوم مهر خبر داد و اظهار داشت: گزارشی از یارانه‌های پنهان و آشکار، صادرات نفت، خروج تدریجی کشور از اقتصاد وابسته به نفت و نحوه عملکرد دولت در تخصیص ۱۴ میلیارد دلار ارز برای تأمین کالاهای اساسی از محورهای این جلسه است.

پیامده‌ها

کارشناسان عقیده دارند وقتی که دولت بعد از 9 سال می خواهد طی مدت زمان کوتاهی  به ماجرا یارانه  پایان دهد، مسلماً این اقدام را بدون پیامد نخواهد یافت.

آلبرت بغزیان استاد دانشگاه تهران و اقتصاددان در گفتگو با آنا  با اشاره به این که پرداخت یارانه با شیوه کنونی درست نیست و مانند آبیاری بیابان است که  به هیچ نتیجه ای نمی رسد گفت: به خاطر این شیوه غلط پرداخت یارانه ، حذف یارانه نقدی از ثرومتندان ، عملاً به رونق تولید کمک می کند.

وی با اشاره به اینکه  برای اجرای این اقدام باید  عملکرد دولت حساب شده  و همراه با برنامه‌ریزی علمی  و محاسباتی باشد ، افزود : دولت برای جلوگیری از هدر رفت این سرمایه باید این پول را در اختیار بخش تولید قرار دهد.

وی با یادآوری اینکه  بخش های مختلفی از جمله بخش صنعت در تولید و اقتصاد کشور نقش ویژه ای دارند ، اظهار کرد : بخش‌هایی چون تولید خودرو و لوازم صنعتی و خانگی هستند می‌تواند در این زمینه  به نتیجه برسند.در عین حال وی دولت را از حذف زود هنگام یارانه سه دهک پایین جامعه بر  حذر داشت و  گفت : در حال حاضر اگر این یارانه نگیرند، حوزه مالی آن ها به هم ریخته  و دچار مشکل می‌شود.

وی بر شناسایی دقیق برا حذف پرداخت یارانه‌های نقدی  اظهار کرد : باید این افراد شناسایی شوند اغلب آنها  تحت پوشش کمیته امداد یا سازمان‌های حمایت‌گر هم نیستند.

به گفته بغازیان  فقط یارانه ثروتمندان نباید مد نظر دولت باشد بلکه کسانی که احتیاج به یارانه هم ندارند باید در نظر گرفته شوند.

وی افزود: طرح هدفمندی یارانه‌های در عمل به درستی اجرا نشد،  بنابراین اگر می‌خواهیم باز با این روال یارانه نقدی را حذف کنیم باید با برنامه داشته باشیم تا این سرمایه به سمت تولید برود و موجب ایجاد اشتغال شود .

این استاد دانشگاه گفت: اگر این اقدام به درستی و با شیوه اصولی انجام شود ،  تاثیر چندانی در قیمت‌ها نخواهد داشت و قدرت خرید را پایین نمی آورد چرا که میزان این یارانه نقدی آن قدر کم است که قدرت خرید به خانواده ها نمی دهد.

بغزیان تاکید کرد : دولت نباید اشتباهات گذشته را تکرار کند چرا که اقدامات گذشته به مثابه  آبیاری بیابان بود.  سرمایه هدررفت  و اعتباری به دولت نداد.

علی رحمانی عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا نیز در گفتگو با آنا  این اقدام دولت را کمکی به رفع کسری بودجه دانست و گفت: چنین روشی برای بهبود کشور  خیلی تعیین کننده نیست.

وی افزود: البته این پول برای دهک های ثروتمندی که قرار است جذف شوند ، چندان تأثیرگذار نیست.

رحمانی با تاکید بر اینکه حذف یارانه های پنهان می تواند شوک اقتصادی به جامعه وارد کند، تصریح کرد: حذف یارانه و پول آن برای کسر بودجه مصرف می شود اما باید به تولید اختصاص یابد.

وی با اشاره به اینکه توزیع عواید حاصل از حذف یارانه ها ماجرای متفاوتی دارد گفت: در مورد حذف یارانه های پنهان حتماً  باید بخشی از آن به نحوی به طبقات نیازمند اختصاص داده شود.

وی  گفت : البته سیاست انقباضی دولت با توجه به تحریم ها ایجاب می کند که یارانه را در بخشهای دیگر هزینه کند.

به گفته ر حمانی این یک معادله اقتصادی دقیق است و باید به درستی صورت گیرد.

از این جیب به آن جیب

شواهد حکایت از کسری بودجه بالا در کشور دارد و انتشار  ۳۸ هزار میلیارد تومان اوراق قرضه،  استقراض از بانک مرکزی و  افزایش قیمت بنزین نشان می دهد که  دولت به دنبال جبران کسری بودجه است.

بنابراین مشخص است که دولت  منابع حاصل از حذف ۳۰ درصد یارانه‌بگیران پیشتر هزینه کرده و از آنجا که در آینده دغدغه کسب رأی در انتخابات ندارد از این روش برای کسر بودجه خود استفاده می کند.این درحالی است اکنون اقتصاد ایران، غیر مولد بوده و از محل ارزهای حاصل از خام‌فروشی ثروت‌های ملی اداره می‌شود.

با این حال این ثروت عمومی صرف واردات مواد اولیه، کالاهای واسطه‌ای و مصرفی شده و نتیجه ای در بهبود اقتصاد کشور ندارد.مردم بر این باورند که این منابع طبیعی متعلق به همه مردم است و باید دست رانت‌خواران و گروه‌های خاص؛ از آن کوتاه شود.

مردم مدت‌هاست که می‌گویند دولت در حالی به آنها یارانه نقدی می دهد  که دو برابر آن  را از جیبشان بر می دارد و در این میان سوال اینجا  که آیا که دولت می تواند علاوه بر یارانه نقدی، دیگر منابع هنگفت مالی در اختیار گروه‌های خاص را از آنان بگیرد و به هفت دهک باقیمانده، بپردازد !

همچنین دولت باید منابع آزاد شده را در محلی که بیشترین انتفاع را برای عامه مردم دارد، هزینه کند و بدهکارای های خود به مردم از جمله پرداخت مطالبات معوقه فرهنگیان و حل مشکلات آموزشی کشور حل کند در این میان موارد هزینه‌کرد این منابع را به‌طور شفاف به مردم و آن‌هایی که یارانه‌شان حذف شده، توضیح دهد.

انتهای پیام/4083/