فرزندآوری در پیچ و خم مشکلات اقتصادی/معایب تک‌فرزندی در نسل آینده

گروه اجتماعی خبرگزاری آنا- ملیحه محمودخواه؛ اولین هسته زندگی اجتماعی بشر از خانواده شکل می‌گیرد و هر نوع تغییر در این هسته کوچک می‌تواند کل جامعه را دستخوش تغییر قرار دهد البته عکس این اتفاق نیز درست است یعنی تغییرات در جامعه بر روی خانواده نیز تأثیر می‌گذارد.

یکی از مسائلی که در سال‌های گذشته در نظام خانواده‌ها دستخوش تغییر شده است و جمعیت کشور را به چالش کشید بحث فرزند‌آوری است. موضوعی که در علم جمعیت‌شناسی بسیار مهم ارزیابی می‌شود و جزء وقایع چهارگانه حیاتی به‌حساب می‌آید.

نکته مهمی که در حال حاضر بسیار مهم بوده این است که هرم سنی در کشور از جوانی به سمت میان‌سالی در حال حرکت است و اگر به همین روش حرکت کنیم در 30 سال آینده با کشوری کاملاً سالخورده روبه‌رو می‌شویم.

در 6 ماه اول سال گذشته 706 هزار تولد ثبت شد که این موضوع نشان‌دهنده کاهش نرخ باروری در سال گذشته بوده است و کارشناسان حوزه جمعیت‌شناسی این نرخ را زیر عدد دو می‌دانند و این نرخ جانشینی است (نرخ جانشینی تعیین تعداد فرزندانی است که جانشین والدین می‌شوند).

این در حالی است که در سال 80 با کاهش شدید جمعیت روبه‌رو شدیم ولی در اردیبهشت سال 93 سیاست‌های ابلاغی توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد و سال 94 با افزایش جمعیت روبه‌روشدیم.

اما در سال گذشته این رشد جمعیت دوباره کاهش پیدا کرد و این زنگ خطری به شمار می‌رود چون بیش از آنکه تعداد جمعیت مهم باشد ساختار جمعیت اهمیت پیدا می‌کند زیرا جمعیت جوان یک جامعه می‌تواند سبب حرکت و پویایی آن‌ها شود و در آن زمان می‌توانیم ادعا کنیم که با جمعیت متناسب روبه‌رو بوده‌ایم.

روند کاهش جمعیت در ایران با شرایط موجود کمی نگران‌کننده است زیرا در صورت تداوم جمعیت کشور را در دو دهه آینده با پیری روبه‌رو می‌کند؛ بانک جهانی چند سال پیش اعلام کرد که نرخ رشد جمعیت ایران در سال 2025 به 0/99 درصد کاهش پیدا خواهد کرد و این به معنای انقراض نسل است.

اگر نگاهی به خانواده‌ها در چند دهه گذشته کنیم متوجه تغییرات ساختاری خانواده‌ها با خانواده‌های کنونی می‌شویم. متوسط فرزند در هر خانواده در 40 سال گذشته 6 فرزند است اما گذر از مدرنیته بر روی ساختار فردی و اجتماعی و فرهنگی تأثیر گذاشت و آمار جمعیت را به‌ مرور زمان کاهش داد.

بسیاری از جامعه‌شناسان بر این باورند در حال حاضر افزایش امید به زندگی سبب کاهش مرگ و میر شده و میزان افزایش عمر را بیشتر کرده است؛ نتیجه این ماجرا این است که جمعیت وارد دوره سالمندی می‌شود و جمعیت در سن کار کاهش پیدا می‌کند و به‌این‌ترتیب جامعه به سمت بحران سالمندی می‌رود.

مجید ابهری در گفتگو با خبرنگار حوزه زنان و خانواده گروه اجتماعی خبرگزاری آنا در همین خصوص گفت: سرمایه اصلی هر کشوری به میزان جمعیت آن است و باید توازن میان منابع زیرزمینی و اقتصاد و جمعیت هر کشور برقرار باشد.

وی افزود: پس از انقلاب، ایران به‌عنوان مرکز ثقل تشیع قرار گرفت و بحث افزایش جمعیت مطرح شد. از سوی دیگر مقام عظمی ولایت با توجه به تجارب اجرایی دوران ریاست جمهوری عنایت ویژه به جمعیت کافی برای کشور داشتند و سیاست‌های گذشته را مورد نکوهش قراردادند.

این آسیب‌شناس اجتماعی خاطرنشان کرد:‌ در میان کارشناسان اجتماعی دو نظریه وجود دارد عده‌ای معتقدند که باید در همین سطح باقی بماند و عده‌ای نیز می‌گویند این روند می‌تواند کشور را با مشکل روبه‌رو کند زیرا این جمعیت تا چند سال آینده به سمت سالمندی حرکت می‌کند در حالی‌ که مدیریت کشور باید به دست جوانان باشد.

این آسیب‌شناس اجتماعی تأکید کرد: یکی از مسائلی که در حال حاضر در کشور ما بحث فرزندآوری را تحت تأثیر خود قرار داده است مسائل اقتصادی است. خانواده‌ها به دلیل هزینه‌های زندگی از فرزند‌آوری واهمه دارند. درحالی‌که دولت‌ها باید برای حمایت از خانواده‌ها هزینه‌های بهداشت و درمان کودکان زیر چهار سال را بپردازند و با اعطای مرخصی با حقوق به پدران و مادران آن‌ها را به تشویق کنند.

وی اضافه کرد: مقام معظم رهبری از سال 1368 به موضوع ناتوی فرهنگی و تهاجم فرهنگی اشاره داشتند که اگر راهنمایی‌ها و رهنمودهای ایشان در خصوص این موضوع اجرایی می‌شد سیاست‌های کاهش جمعیت که یکی از ابزارهای غربی است امروزه کارایی نداشت.

ابهری خاطرنشان کرد: افراد تک‌فرزند گمان می‌کنند که انرژی و توان نگهداری بیشتر از یک فرزند را ندارند درحالی‌که معایب تک‌فرزندی بسیار بیشتر از چند فرزندی است.

وی با تأکید بر اینکه حرکت به سمت تک‌فرزندی لزوم تشکیل خانه‌های سالمندی را افزایش می‌دهد، ادامه داد: در چنین شرایطی هزینه‌ای که دولت باید برای خانه‌های سالمندان تأمین کند بسیار بیشتر از هزینه‌هایی است که بخواهد برای بهداشت و درمان کودکان هزینه کرد.

این آسیب‌شناس اجتماعی تأکید کرد: خانواده‌ها نباید فکر کنند که نمی‌توانند برای بچه‌ها وقت بگذارند زیرا بیشترین وقت را بچه‌ها باید با کودکان هم‌سن‌وسال خودشان بازی کنند.

زهرا آزادی، جامعه‌شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه هم بالا رفتن سن ازدواج را دلیل اصلی کاهش فرزند‌آوری عنوان کرده و ادامه داد: بالا رفتن سن ازدواج یکی از دلایلی است که سبب کاهش فرزند‌آوری شده و خود این موضوع به عواملی مانند فردگرایی و فرزندسالاری برمی‌گردد.

وی اضافه کرد: مشکلات اقتصادی سبب افزایش سن ازدواج شده است و افزایش سن ازدواج نیز آثاری مانند کاهش سن را به همراه داشته است

این جامعه‌شناس اجتماعی ادامه داد: سن ازدواج زنان به دلیل سطح سوادآموزی آن‌ها رو به افزایش است از سوی دیگر مشکلی که امروزه بر بسیاری از خانواده‌ها سایه افکنده است این است که چشم و هم‌چشمی به‌شدت در خانواده‌ها افزایش داشته و افراد بیشتر وقت خود را صرف تهیه امکانات زندگی می‌کنند تا به خود زندگی بپردازند.

وی به بحث آپارتمان‌نشینی اشاره کرد و افزود: دیگر خبری از خانه‌های حیاط‌دار و بزرگ نیست و بیشتر خانه‌ها به آپارتمان‌های کوچک تبدیل‌شده است و به همین دلیل امکان نگهداری تعداد زیادی کودک در این خانه‌های کوچک وجود ندارد.

در هر حال با توجه به شرایطی که در کشور ما حاکم است باید موضوع فرزندآوری مورد توجه جدی قرار گیرد تا این موضوع تبدیل به بحران نشود.

دولت باید تلاش کند تا شرایط را برای فرزند‌آوری فراهم کند تا چالش پیش‌آمده را پشت سر گذاشته و از تبدیل آن به بحران جلوگیری کنیم.

سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات پزشکی و بهداشتی در زمینهٔ تنظیم خانواده و ارائه خدمات پیشگیری از بارداری به مردم نیز در این زمینه تأثیر بسزایی خواهد داشت.

انتهای پیام/4087/