علوم انسانی ما به مسائل روز توجه نمی‌کند

به گزارش خبرنگار حوزه آیین و اندیشه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، «معنای زندگی» در چهارمین برنامه سری جدید خود، شامگاه جمعه با اجرا و کارشناسی سید محمدتقی موحد ابطحی میزبان مصطفی تقوی، عضو هیئت علمی گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف بود تا به موضوع «نحوه مواجهه با تکنولوژی» بپردازند.

تقوی فهم هایدگری از تکنولوژی را این‌گونه بیان کرد: تعریفی که تأثیر زیادی بر مطبوعات مربوط به فلسفه و اخلاق تکنولوژی گذاشته است، فهم هایدگری از تکنولوژی است. با الهام از آراء مارتین هایدگر می‌شود گفت تکنولوژی نوعی چارچوب شناختی هنجاری است. هایدگر تکنولوژی را نحوه‌ای از انکشاف می‌داند که آن را «گشتل» می‌نامد. گشتل محاسبه‌پذیردیدن جهان هستی است  ومجازیم آن را ذخیره و با کمترین هزینه بیشترین بهره برداری را بکنیم تا آینده را بسازیم. اما اعتماد به خدا و داشتن نگاه مثبت در رخدادهایی که پیش می آیند، جزء مولفه های نگاه دینی هستند.

در نگرش دینی قبل از تغییر جهان باید خودمان را تغییر بدهیم

وی تفاوت سنت و مدرنیته در نگاه به تکنولوژی را اینطور توضیح داد: بروز این محاسبه‌گری در عصر جدید بسیار بیشتر از گذشته است. الان مؤسسه های پژوهشی بسیاری بر روی پدیده‌های پیچیده، با روش ریاضیاتی مطالعه می‌کنند. در نگاه دینی، تدبیر مبتنی بر تکلیف و هنجار اساس برنامه‌ریزی است. در نگاه دینی وقتی به دو راهی می‌رسیم تکلیف این است که بررسی مجدد کنیم و ببینیم به چه هنجارها و ارزش‌هایی باید پایبند باشیم. در نگرش دینی قبل از تغییر جهان باید خودمان را تغییر بدهیم. دخل و تصرف در طبیعت در آیات قرآن قدغن نیست چون نوح کشتی ساخته است، اما این که با چه فرهنگی و در پی چه اهدافی این دخل و تصرف صورت می‌گیرد مهم است.

باید رویکرد انتقادی نسبت به تکنولوژی داشت

تقوی در پاسخ به این پرسش که اگر تکنولوژی‌های غربی با هنجارهای ما ناسازگار بود چه باید کرد گفت: باید ببینیم آیا می‌توان آن تکنولوژی را به طور مطلق کنار گذاشت؟ اگر می‌توانید کنارش بگذارید و چیزی که با هنجارهای شما سازگار است بسازید اما تاکنون چنین چیزی را نتوانستیم انجام دهیم بنابراین باید رویکرد انتقادی نسبت به تکنولوژی داشت و مرتب هنجارها و ارزش‌های خودمان را ملاحظه کنیم.

وی در تبیین برخورد انتقادی با تکنولوژی غربی گفت: یک نگاه این است که اول بیاییم مبانی بومی دینی توسعه تکنولوژی را تبیین کنیم، بعد ساختمان تکنولوژی را بر اساس آن بچینیم. من به شدت با این استعاره مخالفم زیرا تعریف مبانی مثلاً طب با ملاحظات دینی چیزی نیست که در یک پروژه بتوان تعریف کرد. ما نمی‌دانیم که چقدر می‌توانیم از متن دین استفاده کنیم. من از یک استعاره دیگر استفاده می کنم. بذری با رویکرد دینی و معنوی نسبت به توسعه تکنولوژی کاشته می‌شود. این باید به تدریج ریشه بدواند و کم کم شاید چند قرن بعد میوه بدهد و ما بتوانیم ادعا کنیم تمدنی بهتر که سعادت بشر را تأمین می‌کند را توانسته‌ایم به دست بیاوریم.

علوم انسانی ما به مسائل روز توجه نمی‌کند

دکتر تقوی ادامه داد: یکی از نقاط ضعف علوم انسانی ما این است که به مسائل روز توجه نمی کند. متفکران و جوانان باید به این عرصه ورود کنند. معدود آثاری در این رابطه توسط متفکرین خودمان نوشته شده است که اینها یک عیب کلی دارند و آن دوری از دستاوردهای فلسفه تکنولوژی جهانی است. اما با ارزش هستند. همچنین نباید ابایی از خواندن متون غربی داشت. باید خواند اما استقلال فکری خودمان را حفظ کنیم.

ابتدا مشکلات فعلی کشور را حل کنیم، سپس در گام های بعدی می توانیم اوج بگیریم

تقوی در پایان به انتقاد از وضع موجود پرداخت: از نظریه‌های افراطی باید پرهیز کرد. مقام عمل و سیاست‌گذاری را نباید فراموش کرد. در جامعه‌ای که نگهبان یک سازمان که ورودی‌ها و خروجی‌های سازمان را مدیریت می‌کند، رفتارش انسانی اسلامی نیست و مهمان را زده می‌کند، من در مورد چه چیز باید صحبت کنم؟ ما باید از همین کف خیابان شروع کنیم. ما الان کلی مشکلات در جامعه داریم که با قواعد بسیار ساده اخلاقی قابل حل هستند. ما ابتدا مشکلات فعلی کشور را حل کنیم، سپس در گام‌های بعدی می‌توانیم اوج بگیریم. ما نمی توانیم قدم هزارم را بر داریم در حالیکه قدم اول را بر نداشته‌ایم. متأسفانه در برداشتن قدم‌های ابتدایی ضعیف عمل کرده‌ایم. باید فرآیند سیاست‌گذاری که تمهید عمل است را جدی بگیریم.در کشور ما سیاست گذاری‌ها بعضا آرزو‌محورند. با آرزو‌پروری کاری پیش نمی‌رود.

برنامه «معنای زندگی» به تهیه کنندگی محسن کرمی، محصولی از گروه فرهنگ و اندیشه شبکه 4 سیما است که در ماه رمضان هر روز ساعت 19 راهی آنتن شبکه 4 سیما می‌شود.

انتهای پیام/4104/