مهندسی اقلیم جایگزین روش‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیست

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا از زنجان، خلیل کرمی و سیدوحید موسوی از اعضای پژوهشکده تغییر اقلیم و گرمایش زمین دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، اعضای تیم تحقیقاتی پروژه مهندسی اقلیم را تشکیل می‌دهند.

این تیم از مشاوره و راهنمایی‌های دیگر اعضای پژوهشکده به‌ویژه استاد «یوسف ثبوتی» در پیشبرد پروژه استفاده می‌کند.

کرمی دارای مدرک دکتری هواشناسی از دانشگاه KIT آلمان با پیش‌زمینه فیزیک و دینامیک سطوح فوقانی جو زمین است و سیدوحید موسوی با پیش‌زمینه اپتیک و مدلسازی اقلیم منطقه‌ای، مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته فیزیک گرایش اپتیک از دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان اخذ کرده است.

این دو پژوهشگر اخیراً موفق به دریافت جایزه پژوهشی از آکادمی علوم جهان شده‌اند و تلاش دارند تا به بررسی چگونگی تأثیر احتمالی پروژه‌های مهندسی اقلیم بر اقلیم خاورمیانه و شمال آفریقا بپردازند. این آکادمی برای ارتقای علمی و مشارکت بیشتر کشورهای در حال توسعه در زمینه اقلیم این بودجه پژوهشی را به کشورها اعطا می‌کند.

خبرنگار خبرگزاری آنا برای بررسی بیشتر جزئیات این طرح با دو پژوهشگر دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان گفتگو کرده است:    

آنا: درباره جایزه پژوهشی که در زمینه مهندسی ‌اقلیم از آکادمی علوم جهان گرفته‌اید، توضیح دهید.

کرمی: همان‌طور که می‌دانید، کشورهای در حال توسعه در تولید گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه گرمایش زمین نقش اندکی دارند. این در حالی است که به علت دانش کم و تکنولوژی پایین معمولاً بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی متحمل می‌شوند. از این رو آکادمی علوم جهانی TWAS به منظور ارتقای علمی و مشارکت بیشتر کشورهای در حال توسعه در زمینه اقلیم این بودجه پژوهشی را به این کشورها اعطا کرده است. پس از داوری طرح‌های تحقیقاتی از میان نزدیک به 80 طرح پژوهشی، هشت طرح موفق به دریافت این بودجه پژوهشی شده‌اند.

موسوی: پژوهشگران پژوهشکده تغییر اقلیم و گرمایش زمین دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان به‌عنوان نخستین تیم در خاورمیانه به بررسی چگونگی تأثیر احتمالی پروژه‌های مهندسی اقلیم بر اقلیم خاورمیانه و شمال آفریقا می‌پردازد.

آنا: برای آشنایی بیشتر، این پروژه را برای خوانندگان معرفی کنید.

کرمی: اجازه بدهید، ابتدا مقدمه کوتاهی در مورد گرم‌شدن کره زمین خدمت شما عرض کنم. دانشمندان مهم‌ترین عامل گرم‌شدن کره زمین در دهه‌های اخیر را افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای در جو زمین می‌دانند.

رشد جمعیت و نیاز روزافزون بشر به انرژی و در نتیجه استخراج بیش از پیش سوخت‌های فسیلی، جنگل‌زدایی و تغییر کاربری اراضی به‌منظور تولید مایحتاج غذایی جمعیت رو به رشد، آب‌شدن یخچال‌های قطبی و آزادشدن متان موجود در این یخچال‌ها، عوامل اصلی افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو زمین دهه‌های گذشته است.

مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای دی‌اکسید کربن و متان هستند. این گازها امواج طول موج کوتاه خورشید را از خود عبور می‌دهند؛ در حالی که نسبت به امواج طول موج بلند تابشی توسط زمین کدر هستند و مانع از خروج آنها از جو زمین می‌شوند. افزایش غلظت گازهایی مانند دی‌اکسید کربن و متان در جو زمین، باعث افزایش دمای متوسط کره زمین در سال‌های اخیر شده است.

ژئو انجینیرینگ یا مهندسی اقلیم روش دیگری است که در کنار رویکرد کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای مقابله با گرمایش زمین مطرح شده است و در گزارش‌های مجمع بین‌المللی تغییرات آب‌وهوایی IPCC هم به این روش اشاره شده است.

مهندسی اقلیم یا مدیریت تابش جوی از طریق انعکاس تابش خورشید از سطوح فوقانی جو زمین و در نتیجه کاهش تابش فرودی انجام می‌شود. در این روش با تزریق مصنوعی هواویزها به لایه‌های بالایی جو (لایه استراتوسفر) می‌توان بخشی از تابش ورودی را منعکس کرد. به عبارتی دیگر میزان انرژی دریافتی زمین را کاهش داد و از این طریق، گرم‌شدن کره زمین را متوقف کرد. با توجه به هزینه به‌مراتب کمتر این روش در مقایسه با روش کاهش انتشار پژوهش‌ها در این زمینه رو به افزایش است و انتظار می‌رود در آینده از این روش بیشتر استقبال شود.

موسوی: برای مقابله با مشکل گرمایش زمین باید میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش داد. به این منظور باید انرژی را بهینه مصرف کرد. انرژی‌های فسیلی حاصله از نفت و گاز را نیز با انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی، زمین گرمایی و ... جایگزین کرد.

سال‌های اخیر شاهد افزایش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و جایگزینی سوخت‌های فسیلی با انرژی‌های پاک در دنیا هستیم؛ اما با این وجود به‌دلیل هزینه تمام‌شده بالای این انرژی‌ها، هنوز بخش زیادی از انرژی مورد نیاز جوامع جهانی از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود و همچنان شاهد افزایش میزان گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه گرمایش زمین هستیم.

آنا: مزیت‌های بررسی چگونگی تأثیر احتمالی پروژه‌های مهندسی اقلیم بر اقلیم خاورمیانه و شمال آفریقا چه می‌تواند باشد؟

موسوی: باید در نظر داشت که این حوزه از پژوهش‌ها بسیار نوین است و قطعی‌نبودن فراوانی درباره نحوه تأثیر احتمالی آن در ابعاد منطقه‌ای مانند تغییر بارش و دما وجود دارد. با توجه به پیچیدگی سامانه اقلیم، نوع و میزان هواویزی که به لایه فوقانی جو تزریق می‌شود، عرض جغرافیایی تزریق هواویزها و ... می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر دینامیک جو و در نتیجه وضعیت آب و هوای منطقه داشته باشد. پس قبل از هر اقدام عملی باید مزیت‌ها و خطرات احتمالی این پروژه بررسی شود. از این رو پژوهشگران پژوهشکده تغییر اقلیم و گرمایش زمین دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان به بررسی چگونگی تأثیر احتمالی پروژه‌های مهندسی اقلیم بر اقلیم خاورمیانه و شمال آفریقا می‌پردازند.

آنا: آیا مهندسی ‌اقلیم می‌تواند جایگزین روش‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد؟

موسوی: خیر، همان طور که اشاره کردم، مهندسی اقلیم یا مدیریت تابش جوی جایگزین روش‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیست. با این حال تنها روش شناخته شده برای کاهش سریع دمای کره زمین است. بنابر پیش‌بینی‌ها، درصورتی که روش‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مؤثر واقع نشود، اين روش می‌تواند بخشی از مشکلات مربوط به گرمایش جهانی را تسکین دهد.

آنا: کشورهای پیشرو در این رابطه چه برنامه‌هایی را اجرا می‌کنند؟

کرمی: با وجود نوپابودن این روش تقریباً بیشتر کشورهای توسعه‌یافته و مراکز علمی معتبر دنیا به این حوزه وارد شده‌اند. در این میان می‌توان به دانشگاه هاروارد آمریکا اشاره کرد که تحقیقات گسترده‌ای به منظور افزایش بازدهی و کاهش خطرات مدیریت تابش جوی آغاز کرده است.  

آنا: آیا کشورهای در حال توسعه نیز به این مسئله ورود پیدا کرده‌اند؟

موسوی: بله. کشورهای در حال توسعه نیز به‌تازگی در این مورد تحقیقاتی را آغاز کرده‌اند. در قالب بودجه پژوهشی که آکادمی علوم جهانی به هشت تیم از این کشورها اعطا کرده است، نزدیک به 45 پژوهشگر در قالب هشت تیم از کشورهای در حال توسعه نیز به این مسئله ورود کرده‌اند. این تیم‌ها به بررسی تأثیرات پروژه‌های مهندسی اقلیم بر پدیده‌های غباری، توفان، سلامت، خشکسالی، دما و بارش در منطقه آسیا و شمال آفریقا می‌پردازند.

انتهای پیام/4062/ن