چرا تراز تجاری کشور منفی شد؟

به گزارش گروه اقتصادی آنا از روابط عمومی اتاق بازرگانی تهران،‌ بر اساس آنچه در گزارش گمرک از وضعیت مبادلات تجاری کشور در بازه زمانی چهار ماهه نخست سال جاری آمده است، ارزش صادرات از 14 میلیارد و 879 میلیون دلار در سال 1395 به 13 میلیارد و 459 میلیون دلار کاهش یافته و ارزش واردات نیز از 12 میلیارد و 756 میلیون دلار در مدت مشابه سال گذشته به 15 میلیارد و 813 میلیون دلار در سال جاری افزایش پیدا کرده است. در این صورت، تراز تجاری کشور نیز منفی 2 میلیارد و 354 میلیون دلار برآورد ‌می‌شود.

محسن بهرامی ارض اقدس، رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران در ریشه‌یابی چرایی منفی شدن تراز تجاری، بخشی را مربوط به کاهش متوسط ارزش صادرات و افزایش متوسط واردات می‌داند.

بهرامی با اشاره به کاهش قیمت صادراتی کالاهای ایرانی در هر تن به کمتر از 350 دلار و افزایش متوسط قیمت کالاهای وارداتی به حدود 1400 دلار در هر تن، گفت: به نظر ‌می‌رسد ریشه اصلی کاهش صادرات را باید در تاخیر اعمال سیاست تک‌نرخی شدن ارز و تعدیل نرخ ارز متناسب با نرخ تورم جست‌وجو کرد. در واقع، هزینه تمام شده کالاهای تولیدی داخلی بیش از نرخ تورم افزایش یافته، در حالی که نرخ کالاهای صادراتی ایران در بازارهای جهانی، متناسب با نرخ تورم داخلی افزایش نیافته است. بلکه به دلیل پایین بودن نرخ تورم، نسبت به سال گذشته ارزان‌تر هم به فروش رفته است.

او با بیان اینکه حدود 51 درصد صادرات غیرنفتی کشور شامل میعانات گازی و محصولات پتروشیمی است، افزود: این محصولات در بازارهای جهانی با کاهش قیمت مواجه شده و از آن سو نرخ ارز نیز تقریبا با ثبات نسبی مواجه بوده است. تثبیت نرخ ارز، یکی از عوامل اثرگذار در کاهش توان رقابتی تولیدات داخلی و محصولات صادراتی در بازار‌های جهانی است.

رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران ادامه داد: به دلیل حل نشدن مشکلات بانکی، صادرکنندگان هنوز قادر به دریافت ارز حاصل از صادرات خود از طریق شبکه بانکی و با هزینه پایین نیستند و این ‌می‌تواند یکی از دلایل کاهش صادرات غیرنفتی باشد. اما مقایسه آمار صادرات در چهار ماهه نخست سال 1395 با مدت مشابه سال قبل، نشان‌دهنده کاهش صادرات غیرنفتی پس از یک سالگی برجام است. مثبت شدن تراز تجاری کشور در سال گذشته، به این دلیل رخ داد که در ابتدای لغو تحریم‌ها گرایش مثبتی در میان کشورهای اروپایی برای بهبود رابطه با ایران شکل گرفت.

محسن بهرامی ارض اقدس گفت: هیات‌های بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته به ایران آمدند و البته هیات‌هایی هم از ایران به کشورهای خارجی سفر کردند. نتیجه آنکه در مقطعی پس از اجرایی شدن برجام، رشد سریع صادرات غیرنفتی تحقق یافت. چنانکه، محموله‌هایی از میعانات گازی و محصولات پتروشیمی که در زمان اعمال تحریم‌ها به فروش نرفته بود، پس از توافق با جامعه جهانی به فروش رفت و رشد چشمگیری را در صادرات ایجاد کرد.

این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، بار دیگر به دلایل افت صادرات غیرنفتی اشاره کرد و گفت: از یک سو انتخاب ترامپ و همسویی برخی جریان‌های داخلی با سیاست‌های خصمانه آمریکا، و از سوی دیگر، چالش‌های سیاسی- اجتماعی که در مقطع انتخابات در ایران پدید آمد، نگرانی‌هایی راجع به تداوم برجام ایجاد کرد و همین مسایل سبب شد که نرخ رشد مبادلات تجاری در حوزه صادرات غیرنفتی کاهش یابد.

بهرامی ارض‌اقدس با اشاره به اینکه سهم کالاهای سرمایه‌ای و تجهیزات در اقلام وارداتی افزایش یافته است، ادامه داد: به ویژه پس از برجام به دلیل رویکرد مثبت جامعه جهانی و کشورهای توسعه‌یافته، معامله و فروش کالاهای ‌هایتک به ایران افزایش یافت و بخشی از خطوط تولید، تجهیزات و ماشین‌آلات پس از اجرایی شدن برجام در برنامه بازسازی و نوسازی قرار گرفت. به نظر ‌می‌رسد علت افزایش قیمت کالاهای وارداتی ناشی از آن است که کالاهای مرغوب‌تری وارد کشور شده و افزایش سهم کالاهای سرمایه‌ای، واسطه‌ای و سرمایه‌گذاری یکی از نکات مثبت تراز تجاری کشور محسوب ‌می‌شود.

او در ادامه گفت: با توجه به رای هوشمندانه مردم به رییس‌جمهور و با ترکیب جدید کابینه این امیدواری وجود دارد که فضای کسب‌وکار بهبود پیدا کند و با اعمال اصلاحاتی در نظام بانکی، اصلاح نرخ ارز و افزایش فعایت نمایندگی‌های سیاسی ایران در خارج از کشور و البته ایجاد معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه بار دیگر شاهد توسعه صادرات غیرنفتی باشیم . البته بر کسی پوشیده نیست که رشد صادرات در عین حال، نیازمند اجرای وعده‌های کامل دولت در جهت کاهش هزینه‌های تولید، حفظ تورم تک‌رقمی، پرداخت مشوق‌های صادراتی و توجه به زیربناهای مورد نیاز در بخش صادرات غیرنفتی است.