ایران، بزرگ‌ترین دارنده ظرفیت پالایشی در خاورمیانه می‌شود

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی آنا، با توجه به گازرسانی سراسری نیروگاه‌های کشور،‌ مصرف برخی فرآورده های نفتی کاهش چشمگیری داشته است. از سوی دیگر سهمیه بندی گازوئیل براساس پیمایش نیز توانسته مصرف این فرآورده را کم کند.

بر همین اساس، رویکرد‌های راهبردی و عمده در بخش پایین‌دستی صنعت نفت در سال‌های اخیر بر توقف توزیع سوخت ناسازگار با محیط‌ زیست و سلامت شهروندان، تسریع در اجرای طرح‌های ارتقای کیفیت فرآورده‌های نفتی و توسعه ظرفیت تولید و توزیع سوخت‌های دارای استاندارد یورو ۴ در کلانشهرها و شهرهای بزرگ کشور معطوف بوده است.

از سوی دیگر مازاد تولید برخی فرآورده ها سبب شده تا بازاریابی و صادرات فرآورده‌های نفتی در دستورکار باشد.

در مجموع می‌توان گفت تولید سوخت با کیفیت به منظور مصرف داخلی و در کنار آن کسب بازارهای جهانی برای صادرات مهمترین رویکرد این حوزه به شمار می‌رود.

به طور مثال در حوزه بنزین به‌عنوان یکی از عمده‌‌ترین سوخت‌های مصرفی بخش حمل‌ونقل، متوسط توزیع بنزین یورو 4 در داخل کشور از 3.3 میلیون لیتر در روز در سال92 هم‌اکنون به 23 میلیون لیتر در روز رسیده است که پیش‌بینی می‌شود متوسط روزانه این رقم تا پایان سال‌جاری با بهره‌برداری از 3طرح جدید پالایشگاه لاوان، بندرعباس در پاییز سال‌جاری و فاز یک پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس در آینده نزدیک به حدود 50میلیون لیتر در روز بالغ شود.

بنزین یورو 4 از نظر شاخص‌های کیفیت مطابق با آخرین استانداردهای روز بین‌المللی است. این امر به‌خصوص از نظر میزان انتشار بنزن، گوگرد، آروماتیک و تأثیر آن بر سلامت شهروندان از اهمیتی حیاتی برخوردار است. هم‌اکنون بنزین یورو 4 در 8 کلانشهر کشور در حال توزیع است و برنامه‌ریزی توزیع این سوخت در 7 شهر جدید نیز آغاز شده است. توزیع بنزین یورو 4 علاوه بر شهرهای مزبور در شهرهای اطراف کلانشهرها نیز در حال انجام است.

همچنین در گازوئیل (نفت‌گاز) نیز ظرفیت به تناسب در حال افزایش است. هم‌اکنون ظرفیت تولید نفت‌گاز یورو4 به 26میلیون لیتر در روز رسیده است. نفت‌گاز یورو4 در مقایسه با نفت‌گاز متعارف قبلی، صرفا از نظر محتوای گوگرد از 10 هزار قسمت در هر میلیون واحد به کمتر از 40 واحد در هر قسمت رسیده است.

توزیع نفت‌گاز بعد از کلانشهرهای فعلی به شهرهای اطرف کلانشهرها نیز توسعه یافته است. با برنامه‌ریزی انجام شده، ظرفیت تولید نفت‌گاز یورو 4 با بهره‌برداری از طرح ارتقای کیفیت در پالایشگاه‌های بندرعباس بالغ بر 40میلیون لیتر در روز تا پایان سال‌ جاری خواهد رسید.

از سوی دیگر در کنار بالا بردن کیفیت سوخت توزیع شده در کشور، برای نخستین‌بار در یک قرن فعالیت صنعت نفت در ایران، صادرات فرآورده‌های نفتی کشور به 400 هزار بشکه‌ (معادل 64 میلیون لیتر در روز) رسیده که از این رقم 50میلیون لیتر آن نفت کوره و بیش از 13میلیون لیتر نفت‌گاز است.

این در شرایطی است که ظرفیت صادرات روزانه 500 هزار بشکه فرآورده نفتی هم‌اکنون موجود است که به‌ علت محدودیت در ظرفیت‌های صادراتی از جمله کمبود اسکله‌های صادراتی، این رقم هنوز محقق نشده است.هم‌اکنون کلیه بنادر صادراتی از جمله بندرعباس، ماهشهر، لاوان و عسلویه در اشغال کشتی‌های صادراتی است و تلاش‌ها برای افزایش ظرفیت صادراتی در بندرماهشهر با جدیت در جریان است.

همچنین به‌منظور توسعه ظرفیت‌های صادراتی، مذاکراتی نیز با راه‌آهن انجام شده و از ظرفیت‌های مازاد این بخش نیز به‌ منظور افزایش صادرات در آینده نزدیک استفاده خواهد شد.

طرح پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به‌عنوان مهم‌ترین طرح توسعه ظرفیت‌های تولید فرآورده‌های نفتی با استاندارد روز بین‌المللی در کشور، آسیب‌های متعددی از ناحیه تحریم‌های بین‌المللی و برخی ملاحظات مدیریت وقت را شاهد بوده است. با گشایش در روابط خارجی کشور متعاقب امضای برجام، اقلام سفارشی پالایشگاه به سازندگان اروپایی که در زمان تحریم‌ها توقیف شده و بعد مجددا نزد سازندگان چینی سفارش‌گذاری شده بود آزاد و به محل پالایشگاه حمل شدند.

در بخش بنزین، رقم کنونی تولید بنزین به‌طور متوسط معادل 60 میلیون لیتر در روز است. درخصوص نفت‌گاز این رقم حدود یکصد میلیون لیتر است که حدود 75میلیون لیتر آن صرف مصرف داخلی می شود و ظرفیت صادراتی برای 25میلیون لیتر باقیمانده موجود است.

درخصوص گاز مایع نیز که در سال‌های گذشته یکی از اقلام وارداتی کشور بوده است، اکنون صادراتی حدود 640 تن در روز تحقق یافته است. همین‌طور ظرفیت صادرات سوخت جت نیز به میزان حدود 4 میلیون لیتر در روز در کشور وجود دارد. ضمن اینکه همین میزان نیز به مصارف داخلی اختصاص می‌یابد. در خصوص نفت کوره نیز بخش مهمی از تولید داخلی در حال صادرات است.

لذا هم‌اکنون ایران درخصوص کلیه اقلام فرآورده‌های نفتی به جز بنزین به یک صادرکننده مطرح منطقه‌ای و بین‌المللی تبدیل شده است و در آینده نزدیک با راه‌اندازی پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس ظرفیت صادرات بنزین را نیز پیدا خواهد کرد. به‌طور خلاصه صنعت پالایشی کشور از مرجعی برای تأمین صرف نیازهای داخلی به یک بازیگر مهم منطقه‌ای و بین‌المللی با مدل کسب و کار کاملا متفاوت با سال‌های گذشته تبدیل شده است.

امروز، تصویر قبلی صنعت پالایش ایران از شرکتی با ظرفیت پالایش 1.8میلیون بشکه در روز و مقادیری واردات فرآورده‌های اصلی مختلف برای تأمین نیازهای داخلی به شرکتی با ظرفیت 3.26 میلیون بشکه در روز در افق چشم‌انداز و با رویکردی بین‌المللی در حال تغییر است. از این میزان براساس برآوردهای اولیه، حدود 1.2میلیون بشکه در بازار داخلی و بقیه به میزان 2میلیون بشکه فرآورده‌های نفتی به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی اختصاص می‌یابد.

به این ترتیب ایران در حال تبدیل شدن به بزرگ‌ترین دارنده ظرفیت پالایشی در منطقه خاورمیانه و ششمین دارنده ظرفیت‌های عمده صادراتی در جهان است. این تحول را می‌توان یکی از مهم‌ترین گام‌های صنعت نفت در تحقق اقتصاد مقاومتی و افزایش ارزش افزوده حاصل از تولید نفت برای اقتصاد ملی ایران دانست. به این ترتیب نقش‌آفرینی تازه این صنعت در حوزه داخلی اقتصاد کشور از یک سو و دیپلماسی اقتصادی بر محور انرژی در حوزه خارجی از سوی دیگر، تصویر تازه و کاملا متفاوتی از ظرفیت‌های صنعت نفت ایران به ایرانیان و همه جهان ارائه خواهد کرد.