روزه؛ تمرین رافت و مهربانی/ بایدها و نبایدهای ماه مبارک رمضان

مصطفی فیض، خبرنگار آنا در سمنان- با حلول ماه مبارک رمضان، ماه نزول قرآن و ماه تمرین پاکی‌ها، فرصتی دست داد تا درباره آثار و برکات فردی و اجتماعی این ماه پرخیر و برکت با حجت‌الاسلام رضا کهساری، رئیس دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ آزاد اسلامی استان سمنان به گفت‌وگو بنشینیم.

آنچه در ادامه می‌آید حاصل گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری آنا در سمنان با رئیس دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ آزاد اسلامی این استان است:

* ضرورت روزه‌داری را بیان بفرمایید.

- روزه یکی از واجبات الهی است. گرچه ظاهرش الزام است ولی الزام از روی رافت است. الزام از روی رحمت است گواینکه گاهی پدر و مادر به خاطر مصلحت، فرزندشان را ببرند و قطره فلج به کامش بریزند یا آمپول و واکسنی به او بزنند. به ظاهرش درد است ولی سلامت آن طفل را لحاظ می‌کنند.

در حدیث معراج پیامبر، پروردگار متعال بارها تاکید کرده است که حکمت، آگاهی و نور، همراه با شکم خالی نصیب انسان می‌شود. اگر گرسنگی نصیب انسان شود، معرفت و عقل او فعال می‌شود. ما اگر به خودمان واگذار شویم ممکن است این گرسنگی را برای خود ایجاد نکنیم، چون طبیعت جسمانی این‌گونه اقتضا می‌کند؛ به همین خاطر آن رافت و رحمتی که پروردگار متعال نسبت به بندگان دارد، گاهی با الزام فقهی که می‌فرماید روزه واجب است، می‌خواهد بنده‌اش به فعالیت عقلی آن فعالیت حکمتی برسد.

*روزه‌داری از منظر پزشکی و آثار جسمانی چه فوایدی دارد؟

- اگرچه در تخصص بنده نیست، ولی امروزه در علم پزشکی تاکید شده است که امساک، یکی از راه‌های درمان است و اگر کسی می‌خواهد به بعضی از درمان‌ها دست پیدا کند، باید امساک داشته باشد و در فاصله چندساعتی از خوردن و آشامیدن خودداری کند تا به درمان برسد. بنابراین ما در ماه مبارک رمضان افزون بر اینکه یک تکلیف شرعی را انجام می‌دهیم، یک پاداش الهی را هم دریافت می‌کنیم.

* از نظر اجتماعی روزه‌داری چه آثاری را در جامعه ایجاد می‌کند؟

«یکی از آثار مفیدی که روزه‌داری دارد، این است که گاهی انسان طعم گرسنگی را بچشد تا نسبت به کسانی که دائما گرسنه‌اند و آن‌طور که سفره‌شان باید رنگین باشد، نیست و یا اصلاً سفره‌ای ندارند که رنگین باشد، رحمت و مهربانی انسان فعال بشود، تا بتواند نسبت به دیگران هم احساس وظیفه کند. یقینا کسی که تلخی گرسنگی را بچشد به فکر دیگران هم خواهد بود.

* بایدها و نبایدهای ماه مبارک رمضان چیست؟

- بایدها و نبایدها در این ماه را می‌توانیم به دو دسته تقسیم کنیم: بایدها و نبایدهای فقهی و باید و نبایدهای معنوی و اخلاقی. نبایدهای فقهی مثل آن 9 موردی است که روزه را باطل می‌کند و درباره آن گفته‌ شده است. بایدهای فقهی هم مشخص است، اینکه مثلا روزه از چه زمانی آغاز و تا چه زمانی خاتمه می‌یابد. اما از نظر معنوی و اخلاقی بایدها و نبایدهای متعددی داریم که ممکن است کسی بایدها و نبایدهای فقهی را رعایت کند، اما نسبت به بخش معنوی و اخلاقی اهتمامی نداشته باشد. باید توجه داشت آن پاداش‌هایی که برای روزه‌داری لحاظ شده مربوط به بخش دوم است.

در روایات متعددی داریم که وقتی روزه گرفتید و از خوردن و آشامیدن پرهیز می‌کنید، مواظب باشید چشم، گوش، زبان و همه اعضا و جوارح شما روزه باشد. آن را که نباید ببینید، نگاه نکنید. آن را که نباید بشنوید، گوش نکنید و آن را که نباید بگویید، نگویید. بنابراین عرفا روزه را به سه قسم تقسیم کرده‌اند: اول روزه عام است، یعنی همان روزه فقهی است که بایدها و نبایدهای فقهی را رعایت کنند. دوم روزه خاص است، یعنی کسانی که از همه محرمات پرهیز می‌کنند و تلاششان هم بر این است که همه واجبات و محاسن اخلاقی را هم انجام دهند و سوم روزه خاص الخاص است که این مال کسانی است که علاوه بر اینکه محرمات را انجام نمی‌دهند و واجبات را انجام می‌دهند، قلب را هم از غیر خدا پاک می‌کنند و فقط توجهشان به پروردگار متعال است.

طبعا پاداش‌هایی که خداوند منان به این دسته از روزه‌داران می‌دهد بر اساس میزان وظیفه‌ای است که انجام می‌دهند. بنابراین پاداش‌ها یکی نیست و هرکس به هر میزانی که زحمت می‌کشد به همان میزان پاداش دریافت می‌کند.

* در ماه رمضان بهترین اعمال کدام است؟

- رسول گرامی اسلام صلوات‌الله‌ علیه و آله در پاسخ به این سؤال فرموده‌اند، بهترین کار در ماه مبارک رمضان این است که انسان دچار حرام نشود چون روزه به‌منزله یک بذر است و حرام، آفتی است که این بذر را از بین می‌برد. ان‌شاالله خدا به همه ما این توفیق را بدهد که همه ما در این ماه پرخیر و برکت اهل تقوی باشیم.