باقر ساروخانی: باید اول خانواده مدنی و بعد جامعه مدنی را بسازیم

به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، باقر ساروخانی عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: «دیدگاه‌های متفاوتی درباره خانواده ایرانی وجود دارد. بعضی‌ها صحبت از انحلال خانواده و پوزیتیویسم می‌کنند یعنی هر اتفاقی ممکن است بیفتد. بعضی هم جبرگرا هستند و می‌گویند حتما خانواده در این جهت حرکت می‌کند. به اعتقاد من، در زندگی عادی انسان‌ها نیز پوزیتیویسم می‌تواند رخنه کند و همین‌طور در دانش.»

ساروخانی ادامه داد: «همه باید به سوی اثبات‌گرایی بروند. کار جامعه‌شناسی این بوده که این مراحل را بررسی کند. ما اعتقاد نداریم که همه جامعه بشری باید به مراحل آخر نظریه‌پردازان مختلف برسد.»

عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: «به اعتقاد من،‌ ما بین پوزیتیویسم و جبرگرایی حرکت می‌کنیم. ما قبول داریم که باید احتمالی بنگریم اما به دنبال ضریب احتمال هستیم. گروه‌های پوزیتیویست اعتقاد دارند که خانواده ایرانی از بین رفته است و جبرگراها می‌گویند نه، از بین نرفته است که من اینها را قبول ندارم.»

او گفت: «من اعتقاد دارم همه موجودات زنده وقتی به مرحله بحران می‌رسند می‌توانند خودشان را بازسازی کنند. دیدگاه من بدبینانه نیست و اعتقاد دارم که از این خرابه‌ها جوانه‌های تازه‌ای به وجود می‌آید. یکی از این جوانه‌ها خانواده مدنی است.»

او به ویژگی‌های خانواده مدنی اشاره کرد و افزود: «خانواده مدنی خانواده‌ای است که در آن شهروندان اجتماعی در درون یک واحد کوچکتر نیز شهروند هستند و این اعضا می‌توانند از حقوق شهروندی، یعنی برابری و فرصت‌های یکسان برخوردار باشند. وقتی به تاریخ خانواده می‌نگریم مشاهده می‌کنیم که زن‌ها همیشه در روستاها در بین عشایر و دوش به دوش مرد در خارج از خانه شاغل و فعال بوده‌اند و اتفاقا این پیدایش شهرنشینی بود که زنان خانه‌دار و دور از بازار را به وجود آورد. نتیجه آن هم این شد که زن از شرایط خانواده بی‌خبر بود و تبدیل به یک موجود فرزند‌آور شد. چنین زنی نمی‌توانست فضاهای اجتماعی را تسخیر کند.»

او گفت: «نتیجه این اتفاقات به وجود آمدن دو دنیای متفاوت با دیوارهای بلند به نام دنیای زن و دنیای مرد بود و همین امر به برتری مرد، مردسالاری و خانواده پدرسالار منجر شد و این‌ها پدیده‌های مطلوبی نیستند. در درون چنین خانواده‌هایی فرزندان نیز فرزندان مطلوبی نیستند. من معتقدم که در این خانواده جوانه‌های دموکراسی رشد نمی‌کند و انسان‌های بالغی که بتوانند مشارکت و دموکراسی را تجربه کنند وجود ندارد.»

او به دیگر ویژگی‌های خانواده مدنی اشاره کرد و گفت: «مهمترین ویژگی خانواده مدنی کاهش حراست از قداست انسانیت و برابری زن و شوهر است. بعد از این مرحله یک تقسیم‌کار ترجیحی ایجاد می‌شود که در واقع برابری ترجیحی است. این امر باعث می‌شود پدیده‌های سنتی در خانواده مدنی تغییر کند و زن‌ها وارد بازار کار شوند و کارهایی را انجام دهند که تا قبل از این مردانه بوده است.»

عضو هیات علمی دانشگاه تهران گسترش خزانه ارتباطی را یکی دیگر از ویژگی‌های خانواده مدنی دانست و گفت: «تحصیلات زن در این دوره پا به پای مرد پیش رفته است، فضای اجتماعی را تجربه کرده و شاغل است. این زن صلاحیت گفت‌وگو کردن و توضیح دادن را دارد. بنابراین می‌توانیم بگوییم که در این نوع خانواده به سوی انسان‌هایی پیش می‌رویم که کنش‌های آزادی‌بخش را به وجود می‌آورند.»

ساروخانی گفت: «به نظر من درون خانواده مدنی تصمیمات هم مشارکتی می‌شود. گفت‌وگوها در این خانواده غنی‌تر شده و فرزندان نیز آن را یاد می‌گیرند و این خانواده تحرک جغرافیایی بی‌نظیر تاریخ را تجربه می‌کند.»

او افزود: «ما همیشه در جامعه ایران با یک بیکاری همیشگی روبه‌رو بوده‌ایم. اما خانواده مدنی می‌تواند یک تحرک و یک بازار کار ملی را به وجود بیاورد و از بیکاری اغتشاش‌برانگیز دور شود. در درون این خانواده فرزندمحوری به خوبی انجام می‌شود. این فرزندان مدار و محور خانواده هستند. چنین خانواده‌ای گاهی اوقات فرش خود را می‌فروشد تا فرزندش وارد دانشگاه شود. خانواده جایگاه زندگی و سرمایه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی که می‌تواند شأن خوبی برای خانواده باشد.»

او در پایان گفت: «خانواده مدنی زمانی به وجود می‌آید که در آن انسان‌ها بالاترین درجه سرمایه اجتماعی را داشته باشند. این خانواده حتی می‌تواند از صندوق مشترک نیز برخوردار باشد. یعنی درآمد متعلق به شخص نباشد، بلکه متعلق به خانواده باشد. به نظر من ما نه پوزیتیویست و نه جبرگرا هستیم. بلکه باید خانواده‌ای را که در انتظارش هستیم و خانواده مدنی و در ادامه جامعه مدنی است را بسازیم.»