فرصت‌ها و چالش‌های بازار سرمایه ۱۴۰۳

هلن عصمت‌پناه، مدرس دانشگاه و تحلیلگر مالی با نگاهی به بازار سرمایه در سالی که گذشت به ارزیابی روند آن در سال جدید پرداخت و در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد: آغاز ۱۴۰۲ شاهد صعود بی‌وقفه بازار سهام بودیم که ناگهان شاخص بورس از اواسط اردیبهشت روند معکوس به خود گرفت. رشد مستمر و تند قیمت‌ها در کوتاه‌مدت اشتباه محض بود؛ چراکه اگر روند بازار به دور از فضای دستوری بر اساس عرف خود یعنی عرضه و تقاضا حرکت کند، روندی متعادل، آرام ‌و شفاف را در بر خواهد گرفت؛ اما متأسفانه شیب تند رشد بازار که نیاز به اصلاح قیمتی و زمانی داشت، با فشار ورود پول به بازار اجازه اصلاح پیدا نمی‌کرد.

وی ادامه داد: نتیجه این روند تند، اواسط اردیبهشت 1402، روند اصلاح سنگین بازار را در بر داشت که تداوم رکود آن همچنان اثراتش باقی مانده است.

 تصمیمات سیاست‌گذار برای ایجاد اصلاح در بازار سرمایه

عصمت‌پناه گفت: تصمیمات سیاست‌گذار برای ایجاد این اصلاح، مهمترین عامل اتفاق نرخ خوراک پتروشیمی‌ها بود که بسیار به سهامداران ضربه زد و تا به امروز هیچ نهادی در این خصوص پاسخگو نبود و در کنار آن خبر تصمیم سیاست‌گذار جهت کنترل نرخ ارز و تورم و به دنبال آن خروج پول‌ها از صندوق‌ها و افت حد اعتباری کارگزاری‌ها و … یک به یک نمایان شد و بازاری که از دید تحلیلگران قرار بود ۱۴۰۲ رو به رشد همگام با تورم داشته باشد، ضربه سنگین دیگری به اعتماد تدریجی شکل گرفته در سهامداران پس از دوران سخت سه سال گذشته وارد کرد که همچنان اثراتش ماندگار است. در این شرایط سرمایه‌گذاران برای جبران ضررهایشان از فضای بلندمدت سرمایه‌گذاری به فضای میان‌مدت و به‌خصوص کوتاه‌مدت روی آوردند، مخصوصاً نوسان‌گیری، اتفاقات بنیادی بازار، گزارش‌های خوب شرکت‌ها و … عملاً کم رنگ شد.

این کارشناس بازارهای مالی افزود: اخباری هم که در این میان منتشر می‌شد به فضای نوسان بازار بیشتر دامن می‌زد؛ چراکه این اخبار یا شایعه‌ای بیش نبود، یا تکذیب می‌شد، یا اثراتش کوتاه‌مدت بود و یا ریسک‌های سیستماتیک و تنش‌های منطقه‌ای و … را شامل می‌شد؛ اما خبر تجدید ارزیابی کمی توانست در میانه راه به بازار توانی دوباره بدهد که آن هم در همه صنایع و شرکت‌ها اثراتش یکسان نبود.

اثرات مخرب بلندمدت انتشار اوراق گواهی سپرده‌ها با نرخ ۳۰ درصد

وی ادامه داد: خبر مهم دیگر در خصوص فرمول پتروپالایشی‌ها، مجدد استرس را در بازار دو‌ چندان کرد و بعد از آن هم درگیر خبر انتشار اوراق گواهی سپرده‌ها با نرخ ۳۰ درصد بودیم که به‌نوبه خود فقط اثرات کوتاه‌مدت و موقت همانند مرهم داشت ولی اثرات مخرب بلندمدتش چون جابه‌جایی سپرده با نرخ بالاتر، تشدید ناترازی بانک‌ها، تشدید انتظارات تورمی و … مجدد به بازار لطمه زد یعنی اگر به هدف کنترل نرخ ارز ‌و تورم و همچنین جذب ‌‌و جمع‌آوری نقدینگی اجرا شد، هیچکدام از اهداف عملی نشد و تأمین مالی اثربخشی هم برای بنگاه‌ها انجام نگرفت فقط ضربه به تولید و صنایع را به دنبال داشت. بر این اساس باید پذیرفت سیاست‌گذار بازیگر اصلی این بازار است و تاکنون نشان داده تمایلی به حمایت از بورس ندارد. از طرفی بحث کسری بودجه را باید بسیار جدی گرفت و نکته خطرناک‌تر، رشد تورم، کاهش ریال و اثرات وحشتناک آن بر تولید و صنایع است.

چشم‌اندازی برای بورس در سال ۱۴۰۳

عصمت‌پناه در پاسخ به این پرسش که چه چشم‌اندازی برای بورس در ۱۴۰۳ متصور هستید، توضیح داد: در ۱۴۰۳ بازار سهام در صورتی می‌تواند جان دوباره بگیرد که نخست، روند متغیر نرخ ارز بتواند مؤثر واقع شود، دوم، مهمتر از همه بالای ۷۰ درصد شرکت‌های فعال در بازار سرمایه، تولیدی هستند که تاکنون نه‌تنها حمایتی از دولت نشدند؛ بلکه هر تصمیمی که گرفته شده ضربه خالص به آنها بوده، سوم تا زمانی که فکر اساسی در راستای موضوع کسری بودجه نشود باز هم به دنبال آن، صنایع با تصمیمات اشتباه لطمه می‌بینند و چهارم، تورم بازدهی به شرکت‌ها القا نمی‌کند و فقط در بهترین حالت آنها را در حاشیه سود ایمنی یا نقطه سربه‌سر نگه می‌دارد که این جالب نیست.

آسیب‌های ناشی از اشتباه سیاست‌گذاران بورس 

این مدرس دانشگاه و تحلیلگر مالی درمورد فرصت‌ها و چالش‌های بازار سرمایه در ۱۴۰۳، گفت: بازار سرمایه ایران بسیار ارزنده است، باتوجه به نسبت‌های ارزش بازار گذشته‌نگر و آینده‌نگر و قیاس آنها و همچنین مناطق ارزنده و ارزان‌قیمت غالب سهام پرظرفیت، متوجه می‌شویم که کف‌های تاریخی شکسته شده و نهایت ارزندگی در این شرکت‌ها دیده می‌شود، همچنین بررسی صورت‌های عملکرد، وضعیت و جریان وجه نقد و گزارش‌های ماهانه شرکت‌ها، حاکی از این است با تمام فشار و آسیب‌های ناشی از دخالت، تصمیمات خلق‌الساعه و گاه اشتباه سیاست‌گذار باز هم برخی تولیدی‌ها و صنایع، محکم و استوار به ارائه گزارش مطلوب می‌پردازند.

وی افزود: بنابراین حیف از فضای ارزنده بازار سرمایه ایران که آینه تمام‌نمای اقتصادی است و البته بیمار! و چاره‌ای اساسی هم تاکنون برای آن اندیشیده نشده و هر تصمیمی هم تا به امروز گرفته شده، اگر عاملی را موقت درست کرده، عامل اساسی دیگری را خراب کرده است. به امید ارائه روند بازاری در سال جدید که با عرضه و تقاضا و بدون دخالت عامل خارجی، شفاف و متعادل، به حرکت واقعی خود ادامه خواهد داد.